تلاش اردوغان برای حذف ایران از مسیر ترکیه-امارات

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، اردوغان در حاشیه هجدهمین اجلاس سران گروه ۲۰ که در دهلی نو، پایتخت هند برگزار می‌شود، با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان دیدار کرد. در این دیدار روابط دوجانبه بین دو کشور و پرونده‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

اما نکته جالب اینکه برای چندمین بار موقعیت ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیکی ایران از کریدورهای بین‌المللی و منطقه‌ای نادیده گرفته شده است. باید توجه داشت که ایران همواره محل اتصال ترکیه به کشورهای خلیج فارس بوده است، برای نمونه در دوره تحریم قطر از سوی کشورهای همسایه خود، ایران با استفاده از موقعیت خود کریدور ترکیه-ایران-قطر را فعال کرد تا صادرات کالاهای مورد نیاز به ویژه مواد غذایی به دوحه تسهیل شود.

مسیر تجاری زمینی بین ترکیه و قطر از طریق ایران، هزینه حمل‌و‌نقل کالا را نسبت به حمل هوایی ۸۰ درصد کاهش می‌دهد. به گفته یک فعال اقتصادی قطر، هزینه حمل هوایی به ازای هر کیلوگرم بین ۱.۲ تا ۱.۵ دلار و هزینه حمل‌و‌نقل زمینی به ازای هر کیلوگرم تنها حدود ۰.۱۵ دلار است، علاوه بر این خط تجاری جدید پایدارتر و قابل اعتمادتر خواهد بود و حجم تجارت بین ترکیه و قطر را افزایش می‌دهد.

همچنین در آذر سال ۱۴۰۰، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌و‌نقل بین‌الملل سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای از سفر مقام اماراتی به تهران در هفتۀ آینده برای آغاز فعالیت رسمی کریدور امارات-ایران-ترکیه خبر داد. این توافق سبب شد تا تجارت میان امارات و ترکیه برای ارسال کالاهای اماراتی به اروپا که پیش‌تر از مسیر دریایی تنگه باب‌المندب -دریای سرخ-کانال سوئز از بندر شارجه تا بندر مرسین ترکیه انجام می‌شد، در پی افزایش کرایه حمل دریایی کالا، به حمل زمینی از مسیر ترانزیتی ایران به ترکیه انجام شود.

اولین تبادل در این چارچوب در همان سال صورت گرفت و نخستین محموله از امارات متحده عربی به ترکیه از طریق ایران، با یک کامیون اماراتی در کمتر از یک هفته به بندر اسکندرون در دریای مدیترانه رسید. باید توجه داشت که مسیر تجاری جدید بین ترکیه و امارات، زمان حمل‌و‌نقل را از ۲۱ روز به ۷ روز کاهش می‌دهد.

از همین روی، بر‌اساس این پروژه، ترکیه از بندرعباس ایران بهره‌مند خواهد شد، زیرا محموله‌ها از شارجه امارات به بندر ایران می‌رسند و سپس بار خود را به گذرگاه مرزی بازرگان - گوربولاغ بین ایران و ترکیه منتقل می‌کنند. در این مسیر، زمان حمل و نقل تنها حدود یک هفته طول خواهد کشید که به نوعی دور زدن مسیر طولانی کانال سوئز نیز است.

مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه پیشین ترکیه، در آخرین سفر خود به امارات گفت که «همکاری برای همه به ویژه در تجارت و منابع زنجیرۀ تأمین مهم است. هر دو کشور در حال آماده شدن برای توافقنامه حمل‌و‌نقل زمینی هستند که انتظار می‌رود در سفر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به ابوظبی امضا شود.»

ایران از این پروژه که مزایای مالی و ژئوپلیتیکی به همراه دارد نیز استقبال کرد زیرا تهران از تعرفه کامیون‌هایی که از قلمرو آن عبور می‌کنند درآمد کسب خواهد کرد. همچنین، ایران سهم ملموسی در حرکت تجاری در منطقه خواهد داشت و انزوای خود را به دلیل تحریم اقتصادی چند ساله کاهش خواهد داد.

رابطه اقتصادی ترکیه-امارات

در یک دهه اخیر، امارات و ترکیه برای نفوذ در منطقه با یکدیگر رقابت کرده‌اند. قدرت فزاینده اقتصادی، سیاسی، دیپلماتیک و نظامی دو کشور، همراه با محیط منطقه‌ای شکننده، به این رقابت دامن زد. به نظر می رسد نزدیکی بین دو کشور نتیجه منافع اقتصادی امارات و تمایل ترکیه برای عادی سازی روابط در منطقه باشد. ترکیه یک بازار در حال ظهور و پرسود برای امارات است.

علاوه بر این، با کاهش لیر در برابر ارزهای خارجی، ترکیه اکنون مکانی عالی برای سرمایه گذاری‌های خارجی است. سرمایه گذاری امارات متحده عربی اقتصاد ترکیه را تقویت و به آن کمک می‌کند تا به یک پایگاه صادراتی تبدیل شود.

داده‌ها حاکی از آن است که امارات در بین واردکنندگان کالاهای ترکیه رتبه دوازدهم را دارد. امارات دومین واردکننده عرب پس از عراق و نهمین صادرکننده به بازارهای ترکیه است. مهمترین صادرات امارات به ترکیه طلا، لوازم جانبی، آلومینیوم، سوخت، مواد شیمیایی و آهن است، در حالی که ترکیه مروارید، سنگ‌های قیمتی، فلزات، تجهیزات الکترونیکی و پوشاک  به امارات صادر می‌کند.

به نظر می رسید تداوم و رونق گرفتن کریدور امارات-ایران-ترکیه نقش بسزایی در ارتقای روابط سه کشور و درهم تنیدگی در اقتصاد یکدیگر داشته باشد. اما خبر روز گذشته اردوغان این معادلات را احتمالاً برهم می‌زند و نقش و موقعیت ایران را در اتصال به خلیج فارس نادیده می‌گیرد.