مدیریت ساعات کار و استراحت دریانوردان؛ الزامات ایمنی دریایی بر اساس استانداردهای ILO و STCW

اختصاصی مانا- ساعات کار و استراحت دریانوردان از مهم‌ترین مؤلفه‌های ایمنی دریایی به‌شمار می‌آید و خستگی همواره یکی از عوامل اصلی بروز خطاهای انسانی و وقوع حوادث دریایی شناخته می‌شود. به همین دلیل، مقررات بین‌المللی از جمله کنوانسیون کار دریایی ILO (MLC 2006) و اصلاحیه STCW 2010 چارچوبی دقیق و الزام‌آور برای مدیریت ساعات کار و استراحت دریانوردان تعیین کرده‌اند. بر اساس تعریف سازمان بین‌المللی دریانوردی، «ساعات کار» زمانی است که دریانورد موظف به انجام وظیفه یا در حالت آماده‌باش خارج از محل اسکان خدمه قرار دارد، در حالی که «ساعات استراحت» شامل زمانی است که دریانورد از انجام وظیفه معاف بوده و وقفه‌های کوتاه بین کار جزو استراحت محسوب نمی‌شود.
کنوانسیون کار دریایی ساعات کار را در شرایط عادی معادل هشت ساعت در روز با یک روز استراحت در هفته تعریف می‌کند و در عین حال، سقف چهارده ساعت کار در هر ۲۴ ساعت و هفتاد و دو ساعت کار در هر هفت روز را نیز تعیین کرده است. بر اساس این مقررات، دریانوردان باید حداقل ده ساعت استراحت در هر ۲۴ ساعت و دست‌ِکم هفتاد و هفت ساعت استراحت در هر هفته داشته باشند. ساعات استراحت می‌تواند به دو بخش تقسیم شود که یکی از آنها باید حداقل شش ساعت متوالی باشد و فاصله میان دوره‌های استراحت نیز نباید از چهارده ساعت تجاوز کند. چنانچه دریانورد طی ساعات استراحت به‌دلیل فراخوان وظیفه مجبور به انجام کار شود، باید استراحت جبرانی مناسب برای وی در نظر گرفته شود.
تمرین‌های عملیاتی نظیر تمرین نجات، اطفای حریق و سایر مانورهای الزامی باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شوند که کمترین اختلال را در دوره‌های استراحت ایجاد کنند. علاوه بر این، برنامه ساعات کار و استراحت باید در محل قابل مشاهده روی کشتی نصب شود و برای تمام اعضای خدمه، دفتر ثبت ساعات کار و استراحت به‌طور مستمر نگهداری گردد. در شرایط اضطراری، فرمانده کشتی اختیار دارد برنامه ساعات کار و استراحت را موقتاً تعلیق کند و پس از بازگشت به شرایط عادی، دریانوردانی که بیش از حد معمول کار کرده‌اند باید استراحت کافی دریافت کنند تا از تجمع خستگی جلوگیری شود. همچنین افسران عرشه و موتور و  کارآموزان ممکن است در مواقعی ناچار شوند بیش از حدود تعیین‌شده کار کنند؛ این ساعات به‌عنوان اضافه‌کار محسوب شده و دریانورد باید استراحت جبرانی و دستمزد اضافه‌کار دریافت کند.
برای دریانوردان زیر ۱۸ سال مقررات سخت‌گیرانه‌تری وجود دارد؛ ساعات کار آنها نباید بیش از هشت ساعت در روز یا چهل ساعت در هفته باشد و اضافه‌کار تنها در شرایط اجتناب‌ناپذیر مجاز است. همچنین باید زمان کافی برای صرف غذا و حداقل یک ساعت برای وعده اصلی در نظر گرفته شود و پس از هر دو ساعت کار مداوم، یک استراحت ۱۵ دقیقه‌ای الزامی است. هرگونه استثناء درباره این افراد باید ثبت شود و در مواقع اضطراری، فرمانده می‌تواند آنان را برای انجام وظایف ضروری فراخواند.
این مقررات برای تمام کشتی‌های خصوصی یا دولتی که در سفرهای دریایی و عملیات تجاری فعالیت می‌کنند، لازم‌الاجراست و تنها شناورهای سنتی، کشتی‌های کمتر از ۵۰۰ تُن، شناورهای صیادی و شناورهای ساحلی از شمول آن خارج هستند. بر اساس STCW 2010 نیز حداقل ده ساعت استراحت در هر ۲۴ ساعت و حداقل هفتاد و هفت ساعت استراحت در هر هفت روز الزامی است. این ساعات استراحت نباید به بیش از دو دوره تقسیم شوند که یکی از آنها باید دست‌کم شش ساعت باشد و فاصله میان این دوره‌ها نیز نباید از چهارده ساعت فراتر رود. این مجموعه مقررات جهانی چارچوبی منسجم برای حفظ سلامت، کارایی و ایمنی دریانوردان در تمامی شرایط عملیاتی فراهم می‌کند.

منبع: مرین اینسایت

مترجم: مهسا رسولی