افزایش اهمیت قزاقستان در ترانزیت و امنیت انرژی جهان

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، در این میان، مسائل ژئوپلیتیکی انگیزه کشور را برای تقویت روابط با سایر مناطق و ایفای نقش مهم در امور جهانی نیز تقویت کرده است. در سال ۲۰۲۴ میلادی، قزاقستان ریاست شش سازمان بین المللی از جمله سازمان همکاری شانگهای (SCO)، سازمان کشورهای ترک‌نشین و سازمان پیمان امنیت جمعی را بر عهده داشت. این کشور همچنین میزبان اجلاس مهم، از جمله سازمان همکاری شانگهای در ژوئن بود.

نفوذ جهانی فزاینده قزاقستان از جاه‌طلبی‌های آن در امنیت انرژی و لجستیک ناشی شده که به نوعی آینده اوراسیا را شکل خواهند داد.

انرژی هسته‌ای در کانون امنیت انرژی

در ماه اکتبر، قزاقستان همه پرسی در مورد ساخت نیروگاه هسته‌ای (NPP) را برگزار و بر‌اساس نتایج رسمی، بیش از ۷۱ درصد از رأی دهندگان از این طرح حمایت کردند. موضوع انرژی هسته‌ای به دلیل پایبندی قزاقستان به توسعه پایدار، علیرغم اتکا به نفت و گاز، مدت‌ها مورد بحث بوده است. اگرچه این کشور دارای ذخایر قابل توجه نفت بوده، اما در حال حاضر در تامین امنیت انرژی با چالش‌هایی مواجه است. با توجه به افزایش تقاضای جهانی انرژی و تغییرات آب و هوایی، قزاقستان انرژی هسته‌ای را به عنوان یک راه حل قابل اعتماد و کم کربن برای رفع نیازهای داخلی و منطقه‌ای در نظر می‌گیرد.

طرح ساخت نیروگاه هسته‌ای می‌تواند انتشار کربن قزاقستان را کاهش دهد و همچنین به انعطاف‌پذیری انرژی کمک کند. این کشور دارای ذخایر قابل توجهی اورانیوم است که بیش از ۴۰ درصد از تولید جهانی را تشکیل می‌دهد. دولت قزاقستان امیدوار است که NPP  برنامه‌ریزی شده شبکه انرژی داخلی را تقویت و آن را به عنوان یک صادرکننده کلیدی انرژی، به ویژه به مناطق همسایه و اروپا معرفی کند. این امر با تلاش‌های آن در راستای تنوع بخشیدن به صادرات انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی همسو است.

همچنین یک بعد ژئوپلیتیکی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه کدام کشور یا کشورها، NPP را خواهند ساخت؛ زیرا روسیه، چین، فرانسه و احتمالاً کره جنوبی علاقه خود را برای مشارکت ابراز کرده‌اند. به نظر می‌رسد دولت قزاقستان با پایبندی به سیاست خارجی چندجانبه خود، کنسرسیوم بین‌المللی شامل فرانسه، چین و روسیه را تشکیل و همکاری خود را در این زمینه حیاتی گسترش دهد.

پل آسیا و اروپا

موقعیت جغرافیایی قزاقستان آن را به یک مرکز ترانزیتی طبیعی برای تجارت بین آسیا و اروپا تبدیل کرده است. در سال ۲۰۲۴ میلادی، پیشرفت‌هایی در توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک کشور حاصل شد که عبارتند از توسعه مسیر ترانس خزر (TITR) یا کریدور میانی و افتتاح مرکز حمل‌و‌نقل و لجستیک در شیان‌ چین.

ترانس خزر که چین را از طریق قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان، گرجستان و ترکیه به اروپا متصل می‌کند، می‌تواند جایگزین مناسبی برای مسیرهای تجاری سنتی باشد که تحت سلطه روسیه است. قزاقستان سرمایه‌گذاری بالایی برای توسعه این کریدور انجام داده و نتایج مثبتی نیز در سال ۲۰۲۴ میلادی حاصل شده است. حجم محموله‌های جابه‌جا شده از طریق TITR در ۱۱ ماه نخست سال، ۶۳ درصد افزایش یافته و به ۴.۱ میلیون تُن رسیده است. با کاهش زمان انتقال محموله، TITR اتصال منطقه‌ای و جریان‌های تجاری را افزایش می‌دهد.

همکاری قزاقستان با چین به ویژه در بخش حمل‌و‌نقل و لجستیک قابل توجه است. بندر خشک شیان چین که قزاقستان یک پایانه در آن دارد، تا ۴۰ درصد از قطارهای کانتینری از چین به اتحادیه اروپا را مدیریت می‌کند. این مشارکت نه تنها دسترسی صادرکنندگان قزاقستان به بازارهای جدید را افزایش می‌دهد، بلکه نقش قزاقستان را به عنوان یک مرکز حمل‌و‌نقل حیاتی تقویت می‌کند. علاوه بر این، توافقات با ازبکستان برای توسعه مسیر ترانس-افغان راه را برای گسترش فرصت‌های تجاری با جنوب آسیا و فراتر از آن هموار می‌کند.

ذینفعان بین‌المللی نیز از این مسیرهای تجاری حمایت می‌کنند. در ژانویه ۲۰۲۴ میلادی، اتحادیه اروپا ۱۰ میلیارد یورو را برای تقویت اتصالات در آسیای مرکزی متعهد شد. علاوه بر این، بانک سرمایه‌گذاری اروپا و بانک اروپایی بازسازی و توسعه قراردادهایی به ارزش ۱.۴۷ میلیارد یورو با قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان امضا کردند.

اگر اروپا به سرمایه‌گذاری در این مسیر نوظهور ادامه دهد و همچنین وابستگی بیش از حد به یک مسیر تجاری را نیز کاهش دهد، می‌تواند دسترسی بهتری به بازارهای آسیایی داشته باشد.

علاوه بر این، بانک جهانی ۶۵۰ میلیون دلار در برنامه ارتقاء انعطاف‌پذیری حمل‌و‌نقل و اتصال (TRACE) سرمایه‌گذاری کرده و بانک توسعه آسیایی ۳۰۰ میلیون دلار برای بزرگراه قیزیل‌اوردا-ژزکازگان کمک کرده، که نشان دهنده موفقیت قزاقستان در راستای معرفی خود به عنوان یک شریک استراتژیک در بخش حمل‌و‌نقل و ترابری است.

چالش‌ها و فرصت‌های سال ۲۰۲۵

قزاقستان در زمینه امنیت انرژی و حمل‌و‌نقل و لجستیک پیشرفت‌هایی داشته است. با این حال، چالش‌ها هنوز پابرجاست. انرژی هسته‌ای یک راهِ حل بلندمدت فراهم می‌کند، زیرا ساخت نیروگاه هسته‌ای چندین سال طول می‌کشد. با این حال، تغییر اقلیم یک مشکل کنونی است که بر زیرساخت‌ها و جوامع تأثیر می‌گذارد و نیاز به راهبردهای سازگار دارد.

علاوه بر این، اطمینان از گسترش مزایای نیروگاه هسته‌ای به نسل‌های آینده و در نظر گرفتن استانداردهای سختگیرانه ایمنی و زیست محیطی مهم خواهد بود. در نهایت، در حالی‌که «سیاست خارجی متعادل و عمل‌گرایانه» این کشور تاکنون عملکرد مناسبی داشته است، همکاری قزاقستان با قدرت‌های بزرگی مانند چین، روسیه و کشورهای غربی جالب خواهد بود.

با این وجود، احتمالاً جهان در سال ۲۰۲۵میلادی همچنان با انتقال انرژی و تغییرات تجاری دست و پنجه نرم خواهد کرد، به ویژه اگر تنش‌های ژئوپلیتیکی بین شرق و غرب ادامه یابد. در نتیجه، قزاقستان اهمیت خود را در صحنه جهانی حفظ خواهد کرد.

منبع: ژئوپلیتیکال