کریدور آیمک؛ طرحی آمریکایی و بدون صرفه اقتصادی

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، بر‌اساس این پروژه، کالاهای هندی از بمبئی به جبل علی در امارات ارسال، سپس با قطار از طریق عربستان به اسرائیل منتقل و از حیفای اسرائیل، کالاها به بنادر اروپایی در پیرئوس (یونان)، مارسی (فرانسه) و مسینا (ایتالیا) منتقل می‌شود. رئیس کمیسیون اروپا، اورسولا فون در لاین، در موضع خوشبینانه گفت :« امروز، این کریدور مستقیم‌ترین ارتباط بین هند، خلیج فارس و اروپا خواهد بود و ارتباطات ریلی تجارت بین هند و اروپا را تا ۴۰ درصد تسریع می‌کند. همچنین با استفاده از هیدروژن، تجارت انرژی پاک بین آسیا، خاورمیانه و اروپا و با کابل زیر دریایی، انتقال داده تسهیل می‌شود که این امر برخی از نوآورانه‌ترین اکوسیستم‌های دیجیتال جهان را به هم متصل و فرصت‌های تجاری را در کل مسیر ایجاد می‌کند»

توجیه اقتصادی این پیش‌بینی‌های بزرگ هنوز روشن نیست، بنابراین به نظر می‌رسد دلیل واقعی‌تر این معامله جنبه سیاسی آن باشد. کریدور IMEC برای رقابت با طرح کمربند و جاده چین در نظر گرفته شده است. در دهمین سالگرد پروژه چینی، ایالات متحده پروژه‌ای را آغاز کرد که انتظار می‌رود برای چینی‌ها مزاحمت ایجاد کند. بسیاری از تحلیلگران باور دارند که ایالات متحده پشت ایده کریدور هند-خاورمیانه-اروپا است. از نظر آن‌ها، این امر در راستای تلاش‌های واشنگتن برای کنترل نفوذ منطقه‌ای چین است. انتظار می‌رود کریدور لجستیکی جدید از هند به اروپا؛ توازن قدرت جهانی را تغییر، نقش چین را کاهش و در چشم‌انداز ژئواکونومیک جهان آن را به عقب سوق دهد.

در جریان اجلاس سران گروه ۲۰، فشار قابل توجهی بر جورجیا ملونی، نخست وزیر ایتالیا وارد شد. ایتالیا روابط اقتصادی نزدیکی با چین داشت، اما در نتیجه این فشار و در دسامبر ۲۰۲۳ میلادی، ایتالیا از طرح کمربند و جاده خارج شد تا ایالات متحده عملاً به هدف خود برای حذف تنها کشور بزرگ اتحادیه اروپا در ابتکار چینی دست یابد.

پیش از این در سال ۲۰۲۲ میلادی و با عادی‌سازی روابط بین رژیم صهیونیستی و کشورهای حاشیه خلیج فارس، ایده ایجاد کریدور موسوم به «کریدور هندی-عربی- مدیترانه‌ای» مطرح شد. پس از توافق ابراهیم در سال ۲۰۲۰ میلادی بین اسرائیل و امارات، هند شروع به بررسی احتمالات برای رسیدن به اروپا از طریق خاورمیانه و دریای مدیترانه کرد که در سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی، IMEC این پروژه مطرح شد. با این حال، وضعیت منطقه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ میلادی به شدت تغییر کرد، به حدی که نگاه خوش‌بینانه می‌تواند به صلح در منطقه امیدوار باشد.

در اوایل سال ۲۰۲۳ میلادی، جان کربی سخنگوی پنتاگون در پاسخ به سؤالی در مورد تأثیر درگیری بر اجرای پروژه اظهار داشت که تلاش‌ها برای آماده‌سازی بستر IMEC ادامه دارد. با این حال، او توضیح داد «از آنجایی‌که این پروژه شامل راه‌اندازی هاب‌های لجستیکی و مراکز پشتیبانی حیاتی در طول مسیرهای راه آهن و همچنین ایجاد فرصت‌هایی برای بهبود زیرساخت‌ها و اشتغال است، این روند سال‌ها طول خواهد کشید.»

یک منبع آگاه به بلومبرگ نیز گفت که درگیری در خاورمیانه توجهات را از کریدور آیمک منحرف کرده است. همچنین، این دیدگاه وجود دارد که آیمک از ابتدا دارای نواقص بسیار بوده و حتی بدون تشدید تنش در خاورمیانه، باز به سرانجام نمی‌رسید.

به باور منتقدان تمام نکات ظریف منطقه قبل از اعلام پروژه مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است. تمایل ایالات متحده برای سرکوب چین از طریق هند و قطع فرصت‌های همکاری با اروپا، اروپایی‌ها را وادار به پیروی از آن کرده است. این پروژه روی کاغذ عالی به نظر می‌‍رسد، اما هنگام پیاده‌سازی مشخص می‌شود که عملاً غیرممکن است.

این طرح بزرگ ایالات متحده و حامیان آن در اتحادیه اروپا، اساساً در برابر یک واقعیت تلخ شکست خورده است. با دیدن رویدادهای امروز خاورمیانه و عملکرد اسرائیل در موضوع فلسطین، نمی‌توان انتظار داشت عربستان در این پروژه مشارکت کند. زیرا اگر منافع اقتصادی بر منافع سیاسی غالب نشود، هیچ راه آهنی نیز وجود نخواهد داشت.

مبتکران پروژه IMEC ظاهراً نقش ترکیه را دست کم گرفتند. پس از امضای تفاهم‌نامه آیمک، اردوغان اعلام کرد که به دنبال ایجاد کریدور تجاری جایگزین برای مسیر هند-خاورمیانه-اروپا است. زیرا ترکیه قصد ندارد از نقش محوری خود در حمل‌و‌نقل کالا بین اروپا و آسیا چشم‌پوشی کند. از همین رو اردوغان گفت: «هیچ کریدوری بدون ترکیه وجود ندارد.»

در این راستا، اعلام شد که آنکارا در حال مذاکره فشرده با عراق، امارات و قطر برای یک مسیر حمل‌و‌نقل از بندر نفت‌خیز فاو در جنوب عراق است. کار ساخت و ساز در بصره آغاز و هزینه پروژه «جاده توسعه» ۱۷ میلیارد دلار برآورد شده است. این پروژه شامل ساخت خطوط راه آهن و بزرگراه از بندر بزرگ فاو با عبور از دیوانیه، نجف، کربلا، بغداد و موصل و سپس به ترکیه و اروپا است که یادداشت‌تفاهم مربوطه در اوایل سال جاری امضا شد.

تحلیلگران همچنین‌عدم مشارکت مصر در IMEC را به دلیل کنترل آن بر کانال سوئز، جزو معایب این کریدور محسوب می‌کنند. بر‌اساس طرح اولیه پروژه، پیش‌بینی می‌شود این کانال از طریق اتصال بندر حیفا اسرائیل به کشورهای اروپایی از طریق دریای مدیترانه حذف شود. در واقع، ابتکار ایالات متحده در پروژه‌های غربی همواره تقویت نقش اسرائیل را برآورد می‌کند، اگرچه کارشناسان عرب معتقدند اجرای این پروژه از طریق لبنان یا سوریه مؤثرتر بود. با این حال، همه این مباحث اکنون اهمیت عملی خود را از دست داده‌اند، زیرا تنش‌های منطقه احتمالاً به این زودی‌ها کاهش نخواهد یافت.

عوامل بسیاری نشان می‌دهد که کریدور آیمک بیشتر یک پروژه سیاسی است تا اقتصادی. زیرا پروژه هم هزینه بالایی داشته و هم کشورهای مسیر فاقد زیرساخت‌های لازم هستند. به عنوان مثال، یونان سیستم ریلی بسیار توسعه نیافته‌ای دارد یا بیابان‌های عربستان و امارات، باید دارای یک راه آهن مدرن باشند. همچنین، این طرح شامل کابل برق زیردریایی، خط لوله هیدروژن سبز و زیرساخت‌های دیگر است.

در مقابل، چین گام‌های جدی برداشته و ابتکار کمربند و جاده شکل خاصی به خود گرفته است. چین در نوسازی خطوط ریلی کشورهای آسیای مرکزی سرمایه‌گذاری و برای مشارکت در ایجاد مسیر حمل‌و‌نقل ترانس خزر ابراز آمادگی کرده است. جالب اینکه کریدور میانی تنها کریدور عملیاتی لجستیکی است که مشمول تحریم نمی‌شود، از مناطق امن عبور می‌کند و جدا از درگیری‌های خاورمیانه است.

در واقع، سودمندترین مسیر برای اروپا ترانزیت از طریق خاک روسیه بود، اما اکنون به دلیل جنگ اوکراین و تحریم‌ها این امر غیرممکن است و ایالات متحده اجازه بازگشایی مرزهای اتحادیه اروپا با روسیه را نمی‌دهد. مسیر دریایی شمالی پیشنهادی روسیه نیز به همین دلایل قابل اجرا نیست و نمی‌تواند با ترانزیت دریای سرخ رقابت کند.

وضعیت ژئوپلیتیک کنونی در قاره آسیا چشم‌انداز روشنی برای آغاز پروژه‌های پرهزینه جدید متصور نیست، زیرا وضعیت بسیار ناپایدار و تقریباً غیرقابل پیش‌بینی است. به باور کارشناسان، حتی اگر آرامش موقت در منطقه حاکم شود، وضعیت امن پیش از جنگ غزه مشاهده نخواهد شد. بنابراین، نگرانی‌های امنیتی سایه سنگینی روی اجرای طرح‌های پروژه آیمک انداخته است.

با این حال، غرب به دنبال توسعه مسیرهای بین‌المللی تحت کنترل خود است که این امر به معنای حذف چین و روسیه است. در این میان؛ روسیه و چین، مانند ترکیه، عراق، ایران، سعی می‌کنند برنامه‌های خود را عملیاتی کنند. اما فرآیندهای ژئواکونومیک مطابق با منطق خود در حال توسعه هستند و مسائل مهم لجستیکی احتمالاً به زودی به یک بحران جدی منجر شوند.

منبع:  NEWS. az