ژئواکونومیک

در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۵، مجمع بین‌المللی سرمایه‌گذاران کریدور حمل‌و‌نقل ترانس خزر (TCTC) در شهر تاشکند برگزار شد که با گرد هم آوردن نمایندگان اتحادیه اروپا، منطقه دریای سیاه و آسیای مرکزی، مسیر توسعه کریدور ترانس‌خزر را وارد مرحله‌ای تازه کرد. مارتا کاس، کمیسر توسعه اروپا، مسیر‌های قابل اعتمادی که اروپا و آسیا را به هم متصل می‌کنند را یک برد ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیک برای همه کشور‌ها در طول مسیر این کریدور دانست و رهبران کشور‌های آسیای مرکزی نیز تأکید کردند که ترانس‌خزر برای آنان تنها یک مسیر ترانزیتی نیست، بلکه ابزاری استراتژیک برای کاهش وابستگی زیرساختی به کریدور‌های شمالی، تقویت حاکمیت اقتصادی و گشودن دروازه‌های جدید به بازار‌های جهانی است.

در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۵، بریتانیا در جریان نشست وزرای خارجه گروه ۷ در نیاگارا اعلام کرد که قصد دارد یک محدودیت جدید بر خدمات دریایی مرتبط با صادرات گاز طبیعی مایع روسیه اعمال کند. طبق این سیاست، کشتی‌ها، شرکت‌های بیمه و دیگر ارائه‌دهندگان خدمات دریایی که تحت صلاحیت بریتانیا فعالیت می‌کنند، از پشتیبانی حمل‌ونقل گاز طبیعی مایع (LNG) روسیه به مقاصد غیراروپایی منع خواهند شد. این ممنوعیت قرار است در سال ۲۰۲۶ به‌تدریج و در هماهنگی کامل با اتحادیه اروپا اجرایی شود. مسکو نیز در چارچوب مواضع عمومی خود بار‌ها اعلام کرده است که اقتصاد روسیه توان تاب‌آوری در برابر فشار‌های تحریمی غرب را دارد و ارزیابی کشور‌های گروه هفت از اثرگذاری چنین اقداماتی را مبالغه‌آمیز می‌داند.

در 16 نوامبر 2025، هفتمین نشست مشورتی سران کشور‌های آسیای مرکزی در تاشکند، پایتخت ازبکستان برگزار شد. سران کشور‌های آسیای مرکزی که با نام C5 شناخته می‌شود، توافق کردند که آذربایجان را رسماً به این قالب اضافه کنند. شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان این روز را تاریخی دانسته و تأکید کرد که "ما در حال اتخاذ تصمیمات اساسی در مورد پیوستن جمهوری آذربایجان به قالب جلسات مشورتی به عنوان یک شرکت‌کننده تمام‌عیار هستیم. ما یک پل محکم بین آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی خواهیم ساخت و راه را برای تشکیل فضای همکاری واحد هموار خواهیم کرد که بدون شک به هم پیوستگی استراتژیک و تاب‌آوری هر دو منطقه را تقویت خواهد کرد. " الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان نیزخاطرنشان کرد: "اگرچه آذربایجان در قفقاز جنوبی واقع شده است، اما به دلیل همکاری فعال امروز، آذربایجان و آسیای مرکزی یک منطقه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیک متحد با نفوذ جهانی قابل توجه تشکیل می‌دهند. "

سازمان تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد/ UNCTAD) در تازه‌ترین گزارش سالانه خود در دسامبر ۲۰۲۵، هشدار داده که تجارت دریایی جهانی وارد دوران نوسان شدید شده است. مرحله‌ای که در آن آینده حمل‌ونقل بین‌المللی را با جهش کم‌سابقه هزینه‌های حمل‌ونقل، تشدید ریسک‌های ژئوپلیتیکی و اختلال‌های پی‌درپی در کریدور‌های مهم دریایی بیش از هر زمان دیگر مبهم و دشوار پیش‌بینی کرده است. این هشدار نشان می‌دهد که نظام تجاری مبتنی بر دریا‌ها که ستون فقرات اقتصاد جهانی محسوب می‌شود، در آستانه ورود به دوره‌ای تازه از عدم اطمینان ساختاری قرار دارد که پیامد‌های آن می‌تواند نظم ژئواکونومیک جهان را دگرگون کند.

هند، امارات، عربستان، اتحادیه اروپا، فرانسه، ایتالیا، آلمان و ایالات متحده آمریکا در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد یک مسیر حمل‌و‌نقل جدید یعنی کریدور هند-خاورمیانه-اروپا (آیمک) هستند و توافقنامه مربوطه در اجلاس گروه ۲۰ در سپتامبر سال گذشته به امضا رسید.

توافق ایران و هند برای توسعه ظرفیت‌های بندر چابهار می‌تواند تأکیدی بر ژئواکونومی ایرانی در جهت بهره گیری از مزیت‌های ژئوپلیتیکی برای توسعه اقتصادی باشد.