اجرای پروژه احیای مرجان‌های جزیره خارگ با مشارکت شرکت ملی نفت

دکتر مهدی بلوکی در گفتگو با خبرنگار مانا در خصوص احیای زیستگاه های مرجانی خلیج فارس  و دریای عمان نیز گفت: برای اولین بار سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۹۶ در چابهار به صورت پایلوت اقدام به کاشت مرجان بر بستر مصنوعی نمود که نتایج خوبی را نیز به دنبال داشت. پس از کسب موفقیت‌های اولیه در احیاء مرجان‌ها در خلیج چابهار مجدداً در سال ۱۳۹۸ و پس از آن در سال ۱۴۰۱ تعداد بیشتری قلمه‌های مرجانی در بستر دریا قرار داده شد. 

رئیس گروه اکولوژی دریا معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد: در جزیره خارگ نیز به علت تخریب رخ داده در مسیر خط لوله نفت در سال‌های گذشته در جلسه کارگروه ارزیابی سازمان مقرر شد به منظور جبران خسارت وارد شده بر زیستگاه‌های مرجانی طرح احیای آبسنگ‌های مرجانی در این جزیره اجرا شود که این موضوع  با مشارکت شرکت ملی نفت و تعدادی از مراکز پژوهشی و دانشگاهی کشور در حال اجرا است.

 وی اظهار داشت: علاوه بر این برنامه ریزی‌های ویژه‌ای به منظور حفاظت و احیای مرجان‌های سایر مناطق خلیج فارس و دریای عمان از جمله کیش، هنگام، خلیج نایبند و خلیج چابهار با مشارکت سایر ارگانها و نهادهای دولتی و خصوصی را نیز در دستور کار داریم.

به گفته بلوکی، این برنامه‌ها در اولین قدم شامل توجه و حفاظت از منابع و زیستگاه های موجود و کاهش تهدیدات در مناطق مرجانی و در نهایت برنامه‌ریزی به منظور احیاء زیستگاه است.

این مقام مسئول در سازمان محیط زیست افزود: به عنوان نمونه منطقه آزاد کیش با همکاری یکی از مدارس غواصی اقدامات ارزشمندی را به منظور احیاء مرجان‌ها آغاز نموده و در جزیره قشم نیز پارک زیست فنّاوری خلیج فارس تعدادی بستر مصنوعی را در جزایر قشم و هنگام  به منظور بازسازی آبسنگ‌های مرجانی در زیرِ آب قرار داده‌اند.

به گفته وی، با احیاء مرجان‌های خلیج فارس به عنوان بخش مهمی از اکوسیستم دریایی، شاهد بهبود خدمات اکوسیستمی و تسریع روند بازسازی مرجان‌ها خواهیم بود.

وی بر ضرورت همکاری ارگان‌های مرتبط با دریا با سازمان محیط زیست در راستای حفاظت و بازسازی مرجان‌ها تأکید کرد و گفت: در این میان نقش مراکز علمی و نیز مناطق آزاد به دلیل حضور در منطقه خلیج فارس از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

رئیس گروه اکولوژی دریا معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، یادآور شد: آبسنگ‌های مرجانی خلیج فارس از لحاظ جغرافیایی در وضعیت حساسی قرار گرفته‌اند چرا‌که مجبور به تحمل شرایط ویژه‌ای از لحاظ دمای آب و نیز میزان کِدری و شوری هستند و به همین لحاظ آبسنگ‌های مرجانی در خلیج فارس استرس بیشتری را نسبت به آبسنگ‌های مرجانی سایر مناطق دنیا متحمل می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه تهدیدات زیستگاه‌های مرجانی به دو دسته کلی تهدیدات طبیعی و تهدیدات ناشی از فعالیت های انسانی تقسیم می شوند، گفت: تهدیدات طبیعی شامل دمای بالای منطقه، کِدری و تهدیدات ناشی از فعالیت‌های انسانی مثل ساخت و سازهای انسانی، صیادی، کشتیرانی‌ها و استخراج نفت که می‌تواند تأثیرات منفی روی اکوسیستم های مرجانی داشته باشد.

رئیس گروه اکولوژی دریا معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین صید غیرمجاز و بی‌رویه ماهیان بومی منطقه را نیز یکی دیگر از دلایل نابودی مرجان‌ها و افزایش بی‌رویه توتیای دریایی دانست و اذعان داشت: صید غیر مجاز انواع آبزیان در اطراف برخی جزایر نظیر خارگ و خارگو باعث کاهش ماهیانی شده که توتیای دریایی را مورد تغذیه قرار می‌دادند. در نتیجه شاهد افزایش بی رویه جمعیت توتیا در مناطق مرجانی بوده‌ایم که منجر به ایجاد تهدید برای این زیستگاه شده است.

به گفته دکتر بلوکی تعدادی از صیادان سودجو اقدام به تور‌ریزی و گرگور‌ریزی در مناطق مرجانی اطراف جزایر می‌کنند که متأسفانه این تورها و گرگورها با از بین بردن تنوع زیستی زیستگاه‌های مرجانی و همچنین ایجاد صدمات فیزیکی به مرجان‌ها باعث از بین رفتن این موجودات منحصر به فرد دریایی می‌شوند.

وی در ادامه گفته‌های خود یکی از مهمترین اقدامات حفاظتی انجام شده توسط محیط زیست در سالهای اخیر را اعلام ممنوعیت صیادی در اطراف جزایر مرجانی و اجرای طرح جمع‌آوری تورها و گرگورها در این مناطق به فاصله یک مایلی جزایر مرجانی، اعلام کرد.

صخره‌های مرجانی از بی‌نظیرترین و بهترین مناطق دریایی محسوب شده و به عنوان بهترین زیستگاه برای ماهیان محسوب می‌شوند که گاهی بعضی از آنها چندین سال سال طول می‌کشد تا دوباره خود را بازسازی کنند. همچنین این مناطق به عنوان ضربه‌گیر و موج شکن‌های طبیعی عمل کرده و مانع از فرسایش مناطق ساحلی و همچنین ایجاد موج‌های شدید دریایی در مناطق ساحلی می‌شوند.

مرجان‌ها در آب‌های ایرانی خلیج‌فارس، تا اندازه زیادی محدود به جزیره‌ها هستند. بیش‌ترین مناطق مرجانی ایران در خلیج‌فارس در اطراف جزایر خارگ و خارکو در شمال و اطراف جزایرجنوبی بین لاوان تا هرمز و جزایر هندورابی، کیش، فارور، بنی‌فارور، سیری، لارک، هنگام، تنب کوچک و بزرگ، ابوموسی و قشم واقع شده‌اند.

آبسنگ‌های مرجانی ایران عمدتاً از نوع حاشیه‌ای بوده و از شمال‌غرب به جنوب‌شرق خلیج‌فارس، در اطراف 16جزیره و دو منطقه ساحلی، یعنی خلیج نایبند و خلیج چابهار رشد کرده‌اند.

در خلیج‌فارس نرخ تخریب و خسارت وارده به آبسنگ‌های مرجانی به دلیل فعالیت‌های انسانی گسترده و کنترل نشده بسیار شدیدتر از نرخ متوسط جهانی است. طبق گزارش‌های سازمان ملل متحد در چند دهه اخیر بیش از 70 ‏درصد سواحل مرجانی کشورهای حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان از جمله ایران نابود شده‌است که عمده دلایل آن آلودگی‌های نفتی و پیشروی ساخت و سازهای ساحلی در داخل دریا بوده‌ ‏است. در این میان تغییرات اقلیم و افزایش دمای آب خلیج فارس و همچنین ساخت و سازهای ساحلی غیرضابطه‌مند و  استخراج و بهره برداری بیش از اندازه از منابع زیستی  بیش‌ترین نقش را در تخریب سواحل مرجانی ایران دارد.