اهمیت استراتژیکی و تجاری چابهار برای هند

بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی در جنوب شرقی ایران مزیت‌های اتصال از طریق دریای عمان به اقیانوس هند، کشور‌های محصور در خشکی مانند افغانستان و آسیای مرکزی را دارد و می‌تواند به تجارت و رشد منطقه‌ای کمک شایانی داشته باشد. مزیت‌های دیگری که در این همکاری بین دو کشور هند و ایران نهفته آن است که مسیر چابهار کاهش ۶۰ درصدی هزینۀ حمل‌و‌نقل و کاهش ۵۰ درصدی زمان حمل کالا از هند به آسیای مرکزی را به همراه دارد.

از سوی دیگر هند مایل است با همکاری در توسعه بندر چابهار با پروژه یک کمر‌بند -  یک راهِ  چین نیز رقابت کند.

در این راستا هند نگران همکاری چین با پاکستان از طریق بندر گوادر و کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) هم می‌باشد.

هرم اتحاد هند و ایران در مقابل چین و پاکستان بنابراین مشارکت هند با بندر چابهار یک استراتژی حیاتی برای تقویت نفوذ این کشور در بازار‌های منطقه‌ای و ا‌ستفاده از اهرم اتحاد هند و ایران در مقابل چین و پاکستان است.

نکته جالب توجه در این پروژه آن است که اوایل ماه دسامبر ۲۰۲۲ میلادی مقامات افغانستان نیز از توسعه بندر چابهار حمایت کردند.  هند از سال ۲۰۱۶ متعهد به سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری در توسعه بندر شهید بهشتی چابهار شده است، زیرا توسعه این بندر روابط هند و ایران را بیشتر تقویت خواهد کرد تا با همکاری رو به رشد چین و پاکستان در منطقه  مقابله کند.

در سال‌های اخیر هند چشم‌انداز بلند پروازانه‌ای را برای تجارت خارجی در منطقه آسیای مرکزی شروع کرده است در واقع بندر چابهار چشم‌انداز تجاری هند را با ایجاد یک مسیر تجاری با دور زدن کامل پاکستان  به هند تغییر می‌دهد. البته در کنار توسعه بندر چابهار سرمایه گذاری زیادی در پروژه‌هایی با هدف اتصال فیزیکی در منطقه آسیای مرکزی انجام شده است.

نقش چابهار در ترانزیت کالا از مسیر کریدور شمال و جنوب

از مزایای جذاب و جالب توجه این بندر یعنی چابهار از نظر ملی و بین‌المللی آن است که تنها بندر اقیانوسی است که مستقیم به اقیانوس راه دارد؛ نزدیکی این کشور به افغانستان، پاکستان و هند موقعیت آن را به عنوان یک بندر مهم ترانزیتی و کلیدی در کریدور شمال -جنوب (INSTC) تبدیل کرده است به گونه‌ای که پتانسل تبدیل شدن به یک مرکز تجاری بزرگ جهانی را دارد.

علاوه بر این چابهار از بنادری است که از تحریم‌های آمریکا آزاد است این موضوع می‌تواند تجارت با سایر کشور‌ها را ساده‌تر کند. از سوی دیگر این بندر از اهمیت دیپلماتیک و تجاری زیادی برای هند برخوردار است.  

یک مسیر دریایی از  طریق چابهار به هند همچنین به آسیای غربی و مرکزی به هند اجازه می‌دهد تا پاکستان را دور بزند و شبکه‌های تجاری بدون دردسر ایجاد کند همچنین نسبت به بندر‌عباس  به بندر بمبئی بسیار نزدیک‌تر است.  

 همان گونه که  قبلاً اشاره شد  مسیر چابهار کاهش ۶۰ درصدی هزینه حمل‌و‌نقل و کاهش ۵۰ درصدی زمان حمل کالا از هند به آسیای مرکزی را به همراه دارد.  

همکاری هند و ایران در منطقه چابهار از  سال ۲۰۰۳ میلادی آغاز شد، اما از سال ۲۰۱۶ به بعد با آمادگی هند برای سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیون دلار‌ی در چابهار شتاب بیشتری گرفت.

ایران و هند تفاهم نامه‌ای برای احداث خط ریلی ۶۲۸ کیلومتری از بندر چابهار به مرکز سیستان و بلوچستان با هزینه‌ای معادل ۱.۶ میلیارد دلار امضا کرده‌اند از آنجایی‌که شهرستان زاهدان به مرز افغانستان نزدیک است به همین جهت انتظار می‌رود خط ریلی حمل کالا از هند را تسهیل کند.  

 در این میان  چین برای دسترسی به منابع انرژی و معدنی در مسیر تجاری اوراسیا به چابهار علاقه نشان داد و با توجه به اینکه چین هم اکنون بندر گوادر در پاکستان را کنترل می‌کند علاقه این کشور به چابهار در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد.

زیرا در چنین صورتی دست  هند از دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی کوتاه  می‌شود

به این نکته نیز باید اشاره کرد به منظور دستیابی به توافق در سال ۲۰۲۰ میلادی هند، ایران و ازبکستان یک کارگروه همه جانبه را برای هماهنگی استفاده مشترک در پروژه بندر چابهار تشکیل دادند.

اینک پس از گذشت چند سال گزارش‌های منتشره اخیر حاکی از آن است که هند و ایران به توافق بلند مدت برای اجرای عملیات در بندر چابهار نزدیک شده‌اند؛ این قرارداد بلند مدت که ۱۰ سال اعتبار دارد به طور خودکار تمدید شده و جایگزین پیمان قبلی می‌شود که برای تمدید فعالیت هند در پایانه شهید بهشتی بندر چابهار در نظر گرفته شده بود.

منابع:
 Asian Lite International
business-standard      
مترجم: بهاره قهرمانی