۳۰۰۰ کیلومتر راه آهن جدید برای جهش ترانزیت ریلی ایران

محمد جواد شاهجویی کارشناس حمل‌و‌نقل ریلی در گفت‌و‌گو با مانا درباره تکمیل کریدور‌ها در راستای تحقق اهداف توسعه دریا محور بیان کرد: اگر کل شبکه ریلی کشور را بررسی کنیم، یک بخش‌هایی از شبکه بابت فشار‌های سیاسی که رخ داده است، بدون نگاه به حمل بار و بحث مسیر‌های مواصلاتی ترانزیتی کشیده شده است.

وی افزود: حدود پنج هزار کیلومتر شبکه داریم که به نحوی صرفه اقتصادی ندارند و با فشار‌های سیاسی کشیده شده‌اند. نزدیک به ۱۰ هزار کیلومتر هم خطوط مفید داریم که به سرچشمه‌های بار و مقصد متصل هستند و کریدور‌های ترانزیتی را پوشش می‌دهند.

شاهجویی گفت: اما آیا از این ۱۰ هزار کیلومتر به درستی استفاده می‌کنیم؟ باید بگویم که نه، تقریباً یک سوم میانگین جهانی از ظرفیت این خطوط استفاده می‌شود.

وی در ارتباط با تکمیل خطوط ریلی برای استفاده کامل از ظرفیت بنادر و فعال شدن کریدور‌ها توضیح داد: یک بخشی از فعال شدن کریدور‌ها به کشیدن خطوط جدید وابسته است.

این کارشناس حمل‌و‌نقل افزود: راه آهن رشت- آستارا، چابهار- زاهدان، سرخس- شلمچه، بصره- کرمانشاه و خسروی خطوط اصلی ما هستند که هنوز تکمیل نشده‌اند. یک بخشی از کریدور‌ها هم به تقویت خطوط موجود مرتبط است.

وی اضافه کرد: اگر بررسی کنیم، حجم بالای ۸۰ درصد کل ترانزیت ریلی که در کشور اتفاق می‌افتد، از محور سرخس به بافت و بندرعباس است. در بافق به سرخس یک محور تک خطه داریم که ظرفیت پایین دارد و باید توسعه یابد. این محور باید به سمت دو خطه شدن، افزایش ظرفیت و حتی برقی شدن برود.

وی با تأکید بر پیگیری ایجاد خطوط جدید و افزایش ظرفیت خطوط موجود توضیح داد: خط چابهار- زاهدان ۱۷۰۰ کیلومتر، رشت- آستارا ۱۶۵ کیلومتر، کرمانشاه -خسروی ۱۵۰ کیلومتر و سرخس به خرمشهر هم حدود ۲۰۰ کیلومتر مسیر است که باید ساخته شود.

نیاز به هزار کیلومتر توسعه خط دوم

شاهجویی افزود: جمعاً نزدیک به ۲۱۰۰ کیلومتر خط جدید باید ایجاد شود. نزدیک به هزار کیلومتر هم باید توسعه خط دوم و خط برقی سازی داشته باشیم. جمعاً نزدیک به سه هزار کیلومتر به ایجاد و توسعه خطوط ریلی نیاز داریم تا شبکه ترانزیتی را تکمیل کنیم.

وی اضافه کرد:، اما جدای از این، همزمان باید بحث بهره‌برداری از خطوط ریلی را هم به روز کنیم. یک اتفاق خوبی که در دولت گذشته و این دولت افتاد، بحث برنامه هفتم توسعه بود که تلاش کرد علاوه بر اینکه توسعه خطوط را مد نظر داشته باشد، بحث بهبود عملکرد و بهبود بهره‌برداری را در دستور کار قرار دهد.

این کارشناس حمل‌و‌نقل ریلی گفت: موضوع ایجاد قطار کامل و برنامه‌ای در همین برنامه هفتم توسعه مطرح شد. اخیراً هم هیئت وزیران آیین نامه اجرایی مرتبط را مصوب کرد.

وی ادامه داد: اگر این دو به‌طور همزمان رخ دهد، می‌توان هم به توسعه خطوط و هم بهبود بهره‌برداری شرکت راه آهن امید داشت. به این ترتیب ترانزیت ریلی می‌تواند حرف‌های تازه‌ای بزند.

بهره‌وری یک سوم میانگین جهانی

شاهجویی در بخش دیگری از سخنان خود بهره‌وری پایین در حوزه حمل‌و‌نقل ریلی را یکی از معضلات جدی این حوزه دانست و افزود: ۲۸ تا ۲۹ هزار واگن باری داریم که میزان بهره‌وری آنها یک دوم تا یک سوم میانگین جهانی است.

وی ادامه داد: اگر در کشور قزاقستان واگن باری سالانه دو و نیم میلیون تُن کیلومتر بار جابه‌جا می‌کند، واگن داخل کشور ما بین یک تا ۱.۲ میلیون کیلومتر بار جابه‌جا می‌کند لذا از نظر واگن در بخش ریلی کمبود نداریم.

وی اضافه کرد: میانگین مطرح شده درباره حمل‌و‌نقل ریلی مربوط به همه کشور‌ها است و در کشور‌های پیشرو از خطوط ریلی بیشتر از این میانگین استفاده می‌شود. اگر در ایران از یک محور تک خطه هفت میلیون تُن بار عبور می‌دهیم و سالانه دو میلیون مسافر عبور می‌کند، این رقم‌ها برای کشور‌های پیشرو شبیه شوخی است.

این کارشناس حمل‌و‌نقل ریلی گفت: در کشور‌های پیشرو از یک محور تک خطی تا ۲۰ میلیون تُن هم بار جابه‌جا می‌کنند.