اهتمام ناوگان ملی برای حفظ پویایی چرخۀ اقتصاد دریایی

         امیر دریادار شهرام ایرانی
فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        
دریا‌ها تنها گستره‌ای از کرۀ خاکی هستند که انسان‌ها قادر به محدود و محصور کردن آن نیستند و استفادۀ مشاع از منابع و منافع دریا‌ها از دیرباز به عنوان یکی از خواسته‌های کشور‌های دریایی مطرح  است. از زمانی که انسان‌ها به منابع و منافع موجود در دریا‌ها و نقش تجارت دریایی در توسعۀ کشور‌ها پی بردند، تلاش کشور‌های دریایی برای توسعۀ ناوگان تجاری به طور فزاینده‌ای افزایش یافت. خصوصاً این که حمل‌و‌نقل دریایی در مقایسه با سایر شیوه‌های حمل‌و‌نقل، از نظر حجم بالای ترابری، ایمنی بالاتر و هزینه‌های کمتر، توانست گوی رقابت را از سایر شیوه‌های حمل‌و‌نقل برباید. بدین‌گونه دریا‌ها به عنوان پل ارتباطی فرهنگی، اقتصادی، نظامی و شاهراه اصلی توسعۀ مبادلات تجاری بین کشور‌ها ایفای نقش کردند.
به موازات رشد فزایندۀ حجم مبادلات دریایی، آرمان وجود دریا‌ها و اقیانوس‌های امن و ایمن به عنوان یک خواستۀ مهم جامعۀ دریایی در اندیشۀ کشور‌های دریایی و دست‌اندرکاران صنعت حمل‌و‌نقل مطرح گردید. در این میان ناوگان نظامی به عنوان یکی از ارکان قدرت دریایی هر کشور، متولی اعمال حاکمیت ملی و حراست از آب‌های حاکمیتی و خطوط مواصلاتی دریایی کشور متبوع و تأمین امنیت کشتی‌های تجاری و به طورکلی متولی برقراری نظم و امنیت در پهنۀ دریا‌ها قلمداد می‌شوند.
در همین راستا نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از ناوگان منسجم و نیروی انسانی مجرب، کارآزموده و پرتلاش، همواره به عنوان یکی از ارکان قدرت دریایی کشور و یکی از بازو‌های توسعۀ دریامحور جمهوری اسلامی ایران نقش بی‌بدیلی در سیادت دریایی کشور در منطقه و آب‌های بین‌المللی ایفا نموده است. در مقطع زمانی ۸ سال جنگ تحمیلی که چرخۀ صادرات و واردات کشور با تهدید‌های زیادی مواجه بود نیروی دریایی با اسکورت کاروان‌های کشتی‌های نفتکش و تجاری نقش ارزنده‌ای در اقتصاد کشور ایفا نمود. در آن برهۀ حساس ورود کالا‌های اساسی و مایحتاج کشور و تداوم صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی که عمده درآمد کشور محسوب می‌شد، از  اولویت‌های اصلی مقاومت در جنگ تحمیلی و مقابله با یورش ناجوانمردانه دشمنان بود. دشمن قصد داشت با قطع صادرات و واردات کشور ضربۀ مهلکی بر پیکرۀ اقتصاد کشور وارد نماید. خوشبختانه دریادلان نیروی دریایی ارتش با تلاش مجاهدانه و اسکورت شناور‌ها از محل اسکله‌های داخلی تا مبادی خروجی کشور اجازه ندادند چرخۀ واردات و صادرات دریایی کشور حتی برای یک روز قطع گردد.
از پایان جنگ تحمیلی تاکنون نیز نیروی دریایی با حضور مستمر و مقتدرانه در عرصۀ دریا‌ها و آب‌های حاکمیتی با برقراری نظم و امنیت دریایی که بستر ضروری و لازم برای توسعۀ تجارت دریایی می‌باشد نقش مؤثری در توسعۀ اقتصاد دریایی کشور ایفا نموده است. در دهه‌های اخیر که صنعت حمل‌و‌نقل دریایی با شیوع پدیدۀ شوم دزدان دریایی در مسیر‌ها و آبراه‌های راهبردی از تنگۀ باب المندب مواجه بوده است، نیروی دریایی با اعزام ناوگروه‌های متعدد به طور مستمر و شبانه‌روزی به حراست و حفاظت از منافع تجاری کشور در دریا‌ها و تأمین امنیت خطوط مواصلاتی دریایی اقدام نموده که عملکرد موفق این نیرو علاوه بر ایجاد قوت قلب و اطمینان خاطر دریانوردان، تحسین و تقدیر جوامع بین‌المللی ازجمله سازمان بین‌المللی دریانوردی را نیز در پی داشته است.
سال‌های اخیر نیز در پی افزایش بی‌رویه تحریم‌های ناجوانمردانۀ آمریکا و ایادی آن علیه ناوگان تجاری و نفتکش جمهوری اسلامی ایران، نیروی دریایی در کنار مأموریت محوری خود، اسکورت و حمایت و حفاظت فیزیکی از کشتی‌های تجاری و نفتکش از محل آب‌های حاکمیتی تا خلیج عدن و متعاقباً از خلیج عدن تا کانال سوئز و بالعکس همچنین سایر مسیر‌های پرخطر دریایی را به خوبی عهده‌دار گردیده است. به‌گونه‌ای که تاکنون تعداد ۲۱۰۷ فروند کشتی متعلق به جمهوری اسلامی ایران که از مبدأ بنادر کشور به مقصد سایر کشور‌ها یا بالعکس قصد تردد داشته‌اند را مورد اسکورت و حمایت قرار داده است. همچنین با استقرار گروه‌های محافظ بر روی شناور‌های پشتیبان در مناطق پرخطر دریایی حداکثر تلاش خود را در جهت تأمین امنیت دریایی و تداوم چرخۀ تجارت دریایی و جلوگیری از قطع صادرات و واردات کالا‌ها و مواد نفتی به عمل آورده است. در این راستا تاکنون حدود ۲۶۳۰ فروند کشتی مورد محافظت و حمایت گروه‌های محافظ نیروی دریایی در نقاط مختلف پرخطر دریایی قرارگرفته‌اند. به‌طور کلی می‌توان گفت تاکنون بالغ بر ۴۸۰۰ فروند کشتی حامل مواد نفتی و کالا‌های تجاری به مقصد یا از مبدأ بنادر کشور مورد اسکورت و حمایت ناوگان و دریادلان نیروی دریایی راهبردی ارتش قرار گرفته است. رشادت‌های دریادلان نیروی دریایی در حراست از منافع ملی در دریا‌ها تاکنون منجر به بیش از ۲۵۶ مورد درگیری ناوگروه‌ها و گروه‌های محافظ با دزدان دریایی و تروریست‌های دریایی گردیده است.
ناوگان نفتکش و تجاری کشور به عنوان بازو‌های توسعۀ تجارت دریایی و بنادر به عنوان دروازه‌های اقتصادی کشور از ارکان اصلی و کلیدی قدرت دریایی کشور محسوب می‌گردند که در دوران سخت تحریم‌ها از اهداف اصلی دشمنان و معاندان جمهوری اسلامی ایران بوده‌اند. با این حال اتخاذ تدابیر و سیاست‌های مناسب و تلاش و همت مضاعف و جهادی دست‌اندرکاران صنعت حمل‌و‌نقل دریایی تا حد زیادی توانست بار فشار‌ها و تحریم‌های بین‌المللی را خنثی نموده و از بحران‌های اقتصادی در کشور جلوگیری نماید. در کنار راهبردها، تدابیر و تلاش‌های سازمان‌ها و ارگان‌های دریایی کشور در حفظ پویایی چرخۀ اقتصاد دریایی کشور، نیروی دریایی نیز در راستای اعمال سیاست‌های بازدارندگی دریایی و سیادت دریایی با برگزاری رزمایش‌های مشترک با هم‌پیمانان نظامی و سفر اخیر ناوگروه نیروی دریایی به بندر سنت پترزبورگ از طریق کانال سوئز و اقیانوس اطلس توانست گام بزرگ و اطمینان‌بخشی در اثبات توانمندی جمهوری اسلامی ایران در دفاع و صیانت از منافع حیاتی خود در دریا‌ها و اقیانوس‌ها بردارد.
متأسفانه علاوه بر شرایط سنگین تحریمی در سال‌های اخیر، شیوع ویروس کرونا تمامی مبادلات و معادلات تجاری دنیا و صنایع مختلف خصوصاً صنعت حمل‌و‌نقل دریایی را با چالش جدی مواجه ساخته است. حمل‌و‌نقل دریایی که عامل کلیدی در تجارت جهانی محسوب می‌شود متأثر از این چالش، شاهد تغییرات انقباضی شدید در ساختار بوده که منجر به بحران اساسی در بخش‌های دریایی خصوصاً بنادر گردیده است. با این حال و خوشبختانه وضعیت موجود بنادر کشور گویای این است که سازمان‌های متولی حمل‌و‌نقل دریایی و در رأس آن‌ها سازمان بنادر و دریانوردی، شرکت ملی نفتکش و کشتیرانی جمهوری اسلامی، با اعمال اقدامات پیشگیرانه و مقابله‌ای از قبیل اعمال پروتکل‌های بهداشتی، کنترل و بازرسی کشتی‌ها، فاصله‌گذاری‌های هوشمند در بنادر، ضدعفونی کردن بنادر و اماکن بندری، تسریع در واکسیناسیون کارکنان بندری و دریایی و از سوی دیگر تلاش شبانه‌روزی  و تسریع در فرایند‌های عملیات تخلیه و بارگیری، نهایت اهتمام خود را در حفظ پویایی چرخۀ اقتصاد دریایی و تأثیرپذیری حداقلی از چالش کرونایی موجود به عمل آورده‌اند.
شیوع ویروس کرونا نه تنها صنایع و ناوگان تجاری دنیا را با چالش جدی مواجه ساخته است بلکه از سال گذشته تاکنون چندین شناور نظامی نیرو‌های دریایی آمریکا، فرانسه و انگلیس نیز مورد حمله این ویروس قرار گرفته‌اند که از آن جمله می‌توان به ناو شارل دوگل فرانسه و ناو‌های سن دیه گو و فیلیپین سی و ناو هواپیمابر روزولت آمریکا اشاره کرد که شیوع ویروس کرونا در تمامی کارکنان این شناور‌ها منجر به قرنطینۀ کامل ناو‌ها و توقف فعالیت‌های عملیاتی آن‌ها گردید. با این حال خوشبختانه ناوگان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هوشیارانه و با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی و اقدامات پیشگیرانه و مقابله‌ای، مانع از شیوع و فراگیری ویروس کرونا در شناور‌های نظامی و توقف فعالیت‌های عملیاتی آن‌ها گردیده است که از این نظر خداوند متعال را شاکر هستیم.

منبع: ماهنامه پیام دریا