نقشه‌راه همکاری ایران و چین در عصر جدید راه ابریشم مشخص شد

 به گزارش مانا، تحولات جهانی و رویداد‌های ژئوپلیتیکی، باعث نزدیک‌تر شدن همکاری‌های ایران و چین و درک بهتری از آن شده است. این دو کشور که دارای تاریخ و تمدن غنی هستند، نمونه بارز این همکاری را در جاده ابریشم با قدمت بیش از ۲۰۰۰ سال تجربه کرده‌اند و نیازمند بازتعریف آن برای قرن پیشرو هستند. ایران و چین، در سال‌های اخیر، روابط اقتصادی خود را در حوزه‌های مختلفی از جمله انرژی، زیرساخت‌ها، تجارت، فناوری و سرمایه‌گذاری مشترک تقویت کرده‌اند. تغییرات در سیاست‌های بین‌المللی و تحولات ژئوپلیتیکی، به ویژه پس از شوک تعرفه‌ای ترامپ، یک‌جانبه‌گرایی‌های غرب و جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی، زمینه را برای گسترش این روابط فراهم کرده است. با توجه به ضرورت ایجاد همکاری‌های سودآور و متقابل بر اساس منافع و ارزش‌های مشترک، پتانسیل‌های زیادی برای بازتعریف روابط میان ایران و چین وجود دارد.

در این گزارش، به بررسی پروژه راهبردی چهارم، یعنی اتصال چین به غرب آسیا از شرق ایران (پاکستان و افغانستان)، خواهیم پرداخت و تأثیرات آن بر روابط اقتصادی و ترانزیتی ایران و چین را تحلیل خواهیم کرد. این دو کریدور می‌تواند به عنوان یکی از کلیدی‌ترین محور‌های همکاری دو کشور در جهت تقویت روابط و تسهیل تبادلات تجاری عمل کند.

چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، به دنبال گسترش دامنه نفوذ اقتصاد و سیاست خارجی خود در غرب آسیا و تقویت روابط اقتصادی با کشور‌های این منطقه است. در این راستا، دو مسیر اصلی برای اتصال چین به غرب آسیا از طریق ایران شناسایی شده است: اول، اتصال به کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) و دوم، استفاده از جاده واخان در افغانستان.

کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) که با سرمایه‌گذاری حدود ۶۰ میلیارد دلار در حال توسعه است، به عنوان یک پروژه کلیدی در راهبرد «کمربند و جاده» چین (BRI) شناخته می‌شود. این کریدور که از بنادر گوادر و کراچی در پاکستان آغاز می‌شود، به غرب چین متصل می‌شود و می‌تواند به عنوان یک پل ارتباطی برای چین به غرب آسیا عمل کند.

به گفته کارشناسان حمل‌ونقل و ترانزیت، بندر چابهار ایران، رقیب طبیعی بندر گوادر پاکستان نیست بلکه می‌تواند مکملی مؤثر برای آن باشد که گزینه‌ای مطلوب برای پکن به شمار می‌رود. اتصال خطوط جاده‌ای و ریلی چابهار به شبکه CPEC نه‌تنها زمان و هزینه حمل‌ونقل کالا را کاهش می‌دهد، بلکه امنیت زنجیره تأمین چین را در مواجهه با بحران‌های ژئوپلیتیک افزایش می‌دهد.

از سوی دیگر، جاده واخان در افغانستان نیز به عنوان یک مسیر استراتژیک دیگر برای اتصال چین به غرب آسیا مطرح شده است. این جاده که به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، امکان دسترسی چین به بازار‌های آسیای میانه و غرب آسیا را فراهم می‌کند، به تازگی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. چندی پیش نیز حساب کاربری بریکس به نقل از شین‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به این نکته اشاره کرده که ارتباط چین و ایران از طریق افغانستان فرصتی بی‌نظیر است که باید از آن بهره‌برداری شود.

به گفته مهدی باقری، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت، گذرگاه واخان میان چین و افغانستان عرض باریکی دارد و روی ارتفاعات بعضا ۴۰۰۰ متری قرار دارد. با این حال، تصمیم دولت دو کشور ایران و چین (نظر شین جین‌پینگ) برای همکاری با واسطه کشور همسایه‌شان افغانستان، نشان راهبردی بودن و عزم جدی آنها دارد. این دو مسیر، علاوه بر کاهش وابستگی به تنگه مالاکا که تحت نفوذ آمریکایی‌ها قرار دارد، به چین این امکان را می‌دهد که از طریق ایران، افغانستان و پاکستان به کشور‌های غرب آسیا و حتی اروپا دسترسی پیدا کند. 

با توجه به این که حدود ۹۰درصد از تجارت دریایی چین از طریق تنگه مالاکا انجام می‌شود، این ارتباط زمینی می‌تواند به عنوان یک راهبرد کلیدی برای کاهش ریسک‌های ناشی از تنش‌های بین‌المللی و افزایش امنیت اقتصادی چین عمل کند. به علاوه، پروژه‌های مرتبط یا ذیل این کریدور (راه‌آهن خواف-هرات، خط لوله ایران-پاکستان-هند، تامین انرژی نیروگاه‌های چینی در بنادر گوادر و کراچی، نیروگاه اتمی در چابهار، بهره‌برداری از معادن غنی افغانستان و غیره) می‌تواند به بهبود روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی چین با ایران با واسطه پاکستان و افغانستان کمک کند. در دنیای رقابتی امروز، هر دو کشور با نگاهی راهبردی می‌توانند از این فرصت تاریخی، بهره‌ای دوسویه ببرند و نظم منطقه‌ای را با مشارکتی برد-برد همچون راه ابریشم ۲۰۰۰ ساله، بازآفرینی کنند.