کُندی بارگیری، مهمترین مشکل صادرکنندگان/نیاز به راه‌اندازی بنادر خصوصی

ساجد نیک مهر دبیر اتاق ایران و ویتنام و کارشناس کمیسیون صادرات اتاق ایران در گفت‌وگو با مانا بیان کرد: در حال حاضر از نظر تعداد کشتی‌ها و وضعیت ناوگان در دریای خزر و منطقه خلیج فارس ضعف داریم. تعداد کشتی در بنادر شمالی و جنوبی کم و محدود است.

وی افزود: مسئله مهم دیگری که داریم، موضوع بنادر و زیرساخت‌های موجود در بنادر است. در حال حاضر سرعت تخلیه و بارگیری‌ها در بندر به شدت کُند است. خیلی از زیرساخت‌هایمان مستهلک شده و نوسازی نشده است. به این دلیل نقل و انتقال کالا را خیلی سریع نمی‌توان انجام داد.

نیک مهر ادامه داد: یکسری زیرساخت‌های واسطه‌ای هم مثل خط ریلی وجود دارد که باید تا بنادر کشیده شود. حمل‌و‌نقل ریلی هزینه فعالان اقتصادی را کاهش می‌دهد. ریل زیرساختی است که باعث می‌شود بتوانیم کالاهای کشورهای دیگر را از کشورمان جابه‌جا کنیم.

دبیر اتاق ایران و ویتنام توضیح داد: به کمک سیستم ریلی مناسب می‌توانیم موضوعات صادرات مجدد و ترانزیتی درون کشور را که به شدت کُند است، بهبود بدهیم.

وی یادآور شد: متاسفانه به خاطر نوسانات ارزی تعرفه‌های ثابتی هم در حوزه ترانزیت نداریم.

فرصت‌های از دست رفته

نیک مهر درباره دلایل کُندی بارگیری گفت: زیرساخت‌های بنادر ما برای موضوعاتی که مرتبط با حمل است؛ تضعیف شده‌اند و این باعث شده که فرصت‌های زیادی را از دست بدهیم. برای مثال در دوره‌ای که بین اوکراین و روسیه درگیری پیش آمد، ما شرایط ویژه‌ای برای صادرات به روسیه داشتیم اما زیرساخت‌هایمان پاسخگو نبود.

وی ادامه داد: در دریای خزر تعداد کشتی‌هایی که در آن زمان داشتیم، چه به صورت رو- رو و چه کانتینری، محدود بود. این در حالی است که در حوزه سرامیک تقاضا در روسیه بسیار بالا بود. قیمت کالای ایرانی پایین بود اما هزینه حمل به واسطه محدودیت ظرفیت ترانزیتی خیلی بالا رفته بود، به این ترتیب یک ظرفیت مهمی را در حوزه ترانزیتی و صادرات از دست دادیم. 

کارشناس کمیسیون صادرات اتاق ایران با بیان به اینکه در خلیج‌فارس شاهد تردد کشتی‌های بین‌المللی هستیم، توضیح داد: از آنجا‌که در زیرساخت‌های بندر امام (ره)، بندر چابهار و خرمشهر محدودیت‌هایی داریم و در انتقال و بارگیری با مشکل مواجهیم، روندها در بنادر جنوبی کشور کُند شده است.

وی امیدوار است: در سال جدید نگاه ویژه‌تری به موضوع بنادر به‌وجود آید زیرا مدیران سازمان بنادر، کشتیرانی و شرکت‌هایی که در زیر مجموعه این سازمان کار می‌کنند، تلاش می‌کنند که زیرساخت‌های بندری را تقویت کنند اما متاسفانه فاصله ما تا نقطه‌ای که بتوانیم کالا را با هزینه رقابتی به کشورهای دیگر صادر کنیم، خیلی زیاد است.

کُندی بارگیری و افزایش هزینه

دبیر اتاق ایران و ویتنام درباره هزینه‌های حمل در ایران بیان کرد: هزینه‌های حمل ما بالاتر از کشورهای دیگر نیست اما رویه‌ها در ایران کُندتر است. کشتیرانی جمهوری اسلامی تعرفه ترجیحی دارد و قیمت‌های پایین‌تری برای حمل کالا ارائه می‌دهد اما چون سرعت بارگیری کُند است، روی این حساب صادرکنندگان مجبورند سراغ کشتیرانی‌های خارجی بروند.

وی افزود: دلیل مراجعه به خارجی‌ها این است که بنادر ما از نظر زیرساختی ضعیف است و زمان زیادی صرف بارگیری می‌شود. در نتیجه هزینه دموراژ و هزینه‌های مبتلابه برای صادرکننده بالا می‌رود، وگرنه هزینه‌های حمل ایران با دیگر کشورها در حوزه بنادر جنوب، تفاوتی نمی‌کند.

کمبود در کانتینر یخچالی و از دست رفتن بازار

نیک مهر با اشاره به مشکلات موجود در حوزه صادرات محصولات فسادپذیر، گفت: زیرساخت‌های ما در حوزه کانتینر یخچالی ضعیف است. در این حوزه کمبود ظرفیت وجود دارد. خیلی از کشورها استانداردهای قوی‌تری اعمال کرده‌اند و در غیاب کانتینر یخچالی فرصت‌های صادراتی ما از دست رفته است.

وی توضیح داد: در گذشته شیلات ایران محصولات خود را با لنج صادر می‌کرد اما امروز دیگر کشورهای مقصد، پذیرای این مسئله نیستند. استانداردهایی دارند و می‌گویند که محصول حتماً باید با کانتینر یخچالی منتقل شود.

دبیر اتاق ایران و ویتنام افزود: زمانی امارات به راحتی کالای ایران را می‌پذیرفت اما اکنون استانداردهایش بالاتر است و این مشکلات زیر‌ساختی در خیلی موارد باعث شد که اسرائیل به رقیب اصلی ما در کشور امارت تبدیل شود. این در حالی است که ما می‌خواستیم پای این کشور را از منطقه ببریم اما به خاطر ضعف زیرساختی عقب ماندیم.

نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین

نیک مهر درباره راه بهبود زمان بارگیری در بنادر ایران بیان کرد: برای حل مشکل کُند بودن بارگیری نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین داریم. اکنون بنادر ما نیاز به جرثقیل جدید دارند. باید سیستم تخلیه و بارگیری را تسریع کرده و زیرساخت‌ها را تقویت کنیم.

وی اضافه کرد: در یکسری موضوعات مثل خرید کشتی شرکت‌های خصوصی ورود کردند و توانسته‌اند کارهای ترانزیتی را با شرایط تحریمی، تطبیق دهند.

کارشناس کمیسیون صادرات اتاق ایران ادامه داد: در حال حاضر بنادر در اختیار سازمان بنادر است بنابراین دولت باید برای ورود سرمایه‌گذار برنامه‌ریزی کند.

وی ادامه داد: دولت باید منافع بخش خصوصی را به درستی ببیند و چشم‌انداز را درست طراحی کند. چه بسا یک جاهایی اجازه راه‌اندازی بنادر خصوصی را صادر کند که بخش خصوصی بتواند در این حوزه سرمایه‌گذاری نماید و زیرساخت‌ها را تقویت کنند.