ترکمنستان در چهارراه کریدور‌های بین‌المللی

به گزارش گروه بین‌الملل مانا؛ تحلیلگران و کارشناسان آسیای مرکزی نیز توجهی زیادی به این کشور نداشتند و معمولاً سیاست بی طرفی در قانون اساسی ترکمنستان، اقتدارگرایی شدید رهبران، یا فقر جمعیت آن همواره در کانون توجهات بود. با این حال، طی دو سال گذشته این روند به سرعت شروع به تغییر کرده است.
اکنون ترکمنستان نقش مهمتری را به عنوان مسیر تجارت شمال به جنوب و شرق به غرب بین چین و اروپا، روسیه و جنوب آسیا و همچنین کشورهای آسیای مرکزی و جهان خارج بر عهده می‌گیرد. این نقش فزاینده رقابت ژئوپلیتیکی بر سر ترکمنستان را تشدید کرده و باعث نگرانی عشق آباد شده است، زیرا هرگونه دخالت خارجی می‌تواند موجب تضعیف دولت ترکمنستان شود.
دو تحول اخیر می‌تواند باعث افزایش نقش ترکمنستان در کریدورهای ترانزیتی شود. نخست اینکه قزاقستان، روسیه، ایران و ترکمنستان توافقنامه‌ای را در آکتائو امضا کردند که شامل نقشه راه توسعه کریدور ترانزیتی شمال به جنوب از طریق ترکمنستان است. این طرح نشان می‌دهد که این مسیر، به جای قفقاز یا دریای خزر، به مهمترین شاخه کریدور شمال-جنوب تبدیل خواهد شد.
مسکو پیش از این امیدوار بود که کریدور شمال-جنوب را از طریق قفقاز یا خزر توسعه دهد، اما به دلیل بی‌ثباتی در مورد قفقاز و کمبود ظرفیت دریای خزر، مجبور شد توجه خود را دوباره به سمت شرق و آسیای مرکزی متمرکز کند. این تغییر تنها زمانی امکانپذیر شد که ترکمنستان تصمیم به گشودن فضای خود کرد.
تحول دوم مربوط به ایجاد کریدور دریای خزر-دریای سیاه است. عشق آباد در ۲۲ ژوئیه اعلام کرد که قصد دارد با گرجستان، آذربایجان و رومانی توافقنامه‌ای امضا و کریدور «دریای خزر-دریای سیاه» را ایجاد کند.
مهمترین محرک‌های خارجی برای توسعه این دو کریدور تجاری شامل روسیه و ایران برای کریدور شمال-جنوب هستند که مسکو از سال ۲۰۰۰ به دنبال آن است. چین و غرب نیز از کریدور شرق به غرب و از کشورهای آسیای مرکزی حمایت می‌کنند. تا دو سال گذشته، این کشورها معمولاً برای دور زدن ترکمنستان به جای عبور از آن برنامه ریزی می‌کردند، حتی اگر مسیرهای عبور از خاک ترکمنستان کوتاه‌تر، آسان‌تر و ارزان‌تر بودند.
اکنون ترکمنستان که با مشکلات داخلی مواجه و به دنبال نقش بین‌المللی گسترده‌تری است، تصمیم گرفته تا فضای خود را بگشاید و به مشارکت فعال‌تری در ترانزیت منطقه‌ای تبدیل و تمایل جدیدی به مسیرهای عبوری از سرزمین خود ایجاد کند. در مقابل، علاقه منطقه‌ای به همکاری با عشق آباد عمدتاً به دلیل پیامدهای تحریم‌ها افزایش یافته که در این میان، مسیر شمال به جنوب را برای روسیه و ایران مهم‌تر کرده است. علاوه بر این، تداوم ناآرامی در قفقاز جنوبی، اهمیت توسعه و ساخت مسیرهای متعدد به سمت غرب را برای چین و کشورهای آسیای مرکزی دوچندان کرده است.
جای تعجب نیست که عشق آباد به دنبال جذب این کریدورها در کشور خود است. مقامات ترکمنستان به وضوح امیدوارند که این امر به آنها امکان می‌دهد تا از هر دو کریدور سود ببرند و همچنین، به عشق آباد اجازه می‌دهد تا از این کارت برای اجرای سیاست خارجی متعادل در برابر قدرت‌ها استفاده کند.
اما با توجه به برنامه‌های منطقه‌ای گسترده روسیه، چین، ایران و غرب، این رویکرد آسان نخواهد بود. اما، احتمالاً گزینه بهتری نسبت به حذف از چنین شبکه‌های بین المللی برای عشق آباد است. ترکمنستان به عنوان یک کشور ترانزیتی و محوری برای تجارت شمال به جنوب و شرق به غرب، می‌تواند نقش خود را در منطقه تقویت و اقداماتی را برای بهبود شرایط جمعیت خود انجام دهد.
منبع: اوراسیا ریویو