بندر چابهار نماد ژئواکونومی ایرانی

بحث ژئواکونومی امروز یکی از مباحث عمده در آیین کشورداری و حکمرانی اقتصادی- سیاسی است؛ ژئواکونومی شاخه‌ای از ژئوپلیتیک است، ولی تفاوت‌هایی با آن دارد و بازیگران متعددی در آن درگیر می‌شوند که بر پیچیدگی این رویکرد می‌افزاید.

ابزارهای مورد استفاده در ژئواکونومی نیز علاوه بر تعدد و تنوع زیاد، عمدتاً از نوع ابزارهای قدرت نرم بوده بر پیچیدگی نظام بین‌الملل می‌افزایند. ژئواکونومی بهره گیری از قدرت ژئوپلیتیک برای رسیدن به اهداف اقتصادی است. در سیاست داخلی توجه به این رویکرد باعث تقویت زیربناها و زیرساخت‌های قدرت ملی شده و به افزایش وزن ژئوپلیتیکی کشور کمک می‌کند که این امر موجب تغییر رفتار و جایگاه کشور در نظام ژئوپلیتیک در راستای تحصیل منافع ملی می‌شود.

در حوزه بین المللی نیز، بهره گیری از ژئواکونومی باعث افزایش مناسبات اقتصادی در سطوح کلان و نیز در سطوح محلی و منطقه ای می‌شود.

ایران از جمله کشورهایی است که به دلیل وضعیت راهبردی در حوزه ژئواکونومی نیز از ظرفیت بالایی برخوردار بوده و قادر است تا از چنین وضعیتی برای بهبود و ارتقا اقتصادی در سطوح داخلی و افزایش پیوندهای منطقه ای و بین المللی بهره‌گیری کند.

ایران با قرار گرفتن در جنوب غرب آسیا، دارای یک موقعیت ممتاز ژئواستراتژیک برای تأمین انرژی دیگر کشورها است. همچنین ایران با توجه به موقعیت ترانزیتی خود که ناشی از برتری های ژئوپلیتیکی، یعنی قرارگیری در چهارراه بین المللی حائز اهمیت است. این چهار راه آفریقا را به آسیا و آسیا را به اروپا متصل می کند. افزون بر این ایران با آبهای آزاد مرتبط است و دارای موقعیتی است که دسترسی کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز را به آبهای آزاد میسر می کند و قادر است در مقولاتی مانند سوآپ یا انتقال نفت و گاز، سوخت تولید کنندگان آسیای مرکزی برای کشورهایی نظیر افغانستان وپاکستان نقش مهمی را به عهده بگیرد.

بندر چابهار و سواحل مکران یکی از مهمترین مناطق ژئواکونومیکی ایران محسوب می شود؛ تنها بندر اقیانوسی ایران در سواحل دریای عمان و نزدیک به حوزه جنوب غری اسیا کشورهای افغانستان و نیز پوشش اقتصادی حوزه اسیای میانه، این منطقه را به به اولویت نخست ژئواکونومیکی ایران تبدیل کرده است. دوشنبه هفته گذشته بود که قرارداد مشارکت شرکت «آی پی جی ال» (IPGL) هند در تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار با حضور مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی ایران و سورباناندا سونوال، وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند برگزار شد.

در این قرارداد بلندمدت که در پی توافق‌های پیشین صورت‌گرفته بین دو کشور به امضا رسیده، تصمیم بر آن شد که طرف هندی به توسعه بندر چابهار بپردازد و سرمایه‌گذاری ۳۷۰ میلیون‌ دلاری در این زمینه صورت خواهد گرفت. این قرارداد در شرایطی امضا شد که زمان زیادی از امضای توافق‌نامه چابهار بین رؤسای‌جمهور سه کشور ایران، هند و افغانستان در سال ۱۳۹۵ می‌گذرد. حتی پس از آن در دی‌ماه سال ۱۳۹۷ دفتر شرکت هندی به صورت رسمی در منطقه آزاد چابهار اجرای قرارداد فعالیت موقت خود را برای مدت دو سال در بندر شهید بهشتی آغاز کرد تا نهایتا وارد فرایندانعقاد قرارداد ۱۰‌ساله شود.

توسعه بندر چابهار را می توان نماد گسترش مناسبات ژئواکونومیکی ایران و هند و نماد پیوند میان ژئوپلیتیک و اقتصاد برای توسعه محلی، منطقه ای و مناسبات بین المللی است. در این چارچوب، هند تلاش می کند تا از طریق ایران و بندر چابهار به گسترش بازارهای هدف یعنی افغانستان و نیز اسیای میانه اقدام کند و ایران نیز از طریق بندر چابهار می تواند از مزیت ترانزیتی خود برای توسعه اقتصادی بهره گیرد.

راندیر جیسوال سخنگوی وزارت خارجه هند در این زمینه می گوید که تعهد هند در قبال توافق همکاری ۱۰ ساله بندر چابهار این است که در همکاری با ایران، زمینه‌ای را فراهم کند تا این بندر قابلیت‌های خود برای تبدیل شدن به یک هاب ارتباطی برای اتصال افغانستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی که در خشکی محصور هستند، به مسیرهای دریایی را تحقق بخشد.