گلوله برفی بحران که شاید به بهمن تبدیل شود

 از بحر القلزم تا دریای سرخ
دریای سرخ که به البحر‌الاحمر معروف است در اقیانوس هند قرار دارد و دارای گرمترین و شورترین آب‌های جهان است. این دریا در قرون وسطی بحرالقلزم نامیده می‌شد و مدتی نیز به دریای اریتره معروف بود. تاریخ شکل‌گیری آن به سال ۵۹۵ قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. این دریا در اقیانوس هند مابین آفریقا وآسیا قرار دارد. کشتی‌ها در زمان قدیم از طریق این دریا غلات، حیوانات اهلی، ادویه ومحصولات نساجی و صنایع دستی را از  خاور دور به آفریقا می‌بردند. به مرور زمان از طریق کانال سوئز که در این دریا واقع است کشتی‌ها کالا‌ها را در کوتا‌هترین زمان به اروپا و آفریقا می‌بردند که این کار تا سه ماه پیش که جنگ اسرائیل و فلسطین شروع شد، ادامه داشت؛ اما از آن تاریخ این دریا به میدان  جدال دریایی تبدیل شد که روز به روز به بحران آن افزوده می‌شود. نحوه اتصال آن به اقیانوس هند از طریق تنگه با‌ب المندب و خلیج عدن صورت می‌گیرد. در این دریا کانال سوئز به طول ۱۹۲  کیلومتر به صورت نوار باریکی از سمت جنوب شرقی سوئز  تا تنگه باب المندب و خلیج عدن کشیده شده و از آن جا به دریای عرب متصل است. کشور‌هایی که در حاشیه دریا جای دارند عربستان سعودی، سودان، مصر، اریتره، یمن، جیبوتی، اسرائیل و اردن است. در این میان بیشتر بهره برداری اقتصادی را مصر از دریای سرخ می‌برد، زیرا کانال سوئز اقتصادی‌ترین و کلیدی‌ترین مسیر بین  خاور دور و اروپا و امریکا است  و در حال حاضر بیشتر‌ین خسارت از محل کاهش تردد کشتی اقتصاد مصر را تهدید می‌کند.

حداکثر عرض دریای سرخ ۱۹۰ مایل و بزرگترین عمق آن ۹۹۷۴ فوت (۳۰۰۰ متر) است.  مساحت تقریبی این دریا حدوداً ۱۷۴ هزار مایل مربع یا ۴۵۰ هزار کیلومتر مربع است.  

جلبک‌هایی که رنگ دریا را تغییر می‌دهند
انتخاب نام این دریا از آنجا نشأت می‌گیرد که دریای سرخ در شرایط عادی رنگ آبی مایل به سبز  دارد  که پوشیده از جلبک‌های گسترده در سطحی وسیع با عنوان Trichodesmiun  erythraeum است که  براساس نقل قول‌هایی که در طول تاریخ سینه به سینه نقل شده و مورد تأیید دانشمندان و باستان شناسان نیز قرار گرفته پس از مرگ این جلبک‌ها رنگ دریا به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز در می‌آید. جلبک‌ها در این دریا چنان نقشی برای تغییر رنگ بازی می‌کنند که از دید برخی تحلیلگران گردشگری، وجود جلبک‌ها باعث شده تا دریا  به شکوفه‌های فصلی نیز معروف  شود.  ۴۰ درصد از دریای سرخ عمقی کمتر از ۱۰۰ متر دارد و ۲۵ درصد آن نیز از عمق ۵۰ متری برخورداراست.

بیش از ۱۲۰۰ گونه جانور دریایی در این دریا زندگی می‌کنند که به عنوان منطقه بوم گردی دریایی از سوی سازمان گردشگری دریایی تعیین شده است. سالانه هزاران نفر برای گردشگری به این منطقه عزیمت می‌کنند که در حال حاضر این کار به حالت تعلیق در‌آمده است.

به طور کلی از دید دانشمندان حوزه  دریای سرخ یک فرورفتگی گسلی نام دارد که دو بلوک بزرگ عربستان و شمال آفریقا را از هم جدا می‌کند.  

در‌یای سرخ در انتها به دو بخش تقسیم می‌شود خلیج سوئز در شمال غربی و خلیج عقبه در شمال شرقی آن، که خلیج سوئز کم عمق است و ۲۱۰ فوت عمق دارد این خلیج با یک دشت ساحلی وسیع  هم مرز است.  از سوی دیگر خلیج عقبه با دشتی باریک هم مرز است که عمق آن به ۵۵۰۰ فوت می‌رسد.  

به طور کلی میانگین حداکثر عمق دریای سرخ به ۴۰۰۰ فوت می‌رسد که به موازات خطوط ساحلی ادامه دارد، درون دریای سرخ بر‌اساس تحقیق باستان شناسان اکسید فلزات سنگین وجود دارد و در یک نگاه دریای سرخ به صورت یک دره شکاف بزرگی را در قاره آفریقا و عربستان اشغال می‌کند که این شکاف از طریق اتیوپی، کنیا و تانزانیا با ۲۲۰۰ مایل تا خلیج عقبه ادامه دارد.  

دمای متوسط دریای سرخ ۱۴۰ درجه فارنهایت یا ۶۰ درجه سانتیگراد و شوری آن ۲۵۷ واحد در ۱۰۰۰ است.  منابع معدنی که در منطقه دریای سرخ وجود دارد عبارت است از نفت، رسوبات هالیت و سیلویت، گچ، دوملیت، گوگرد، فسفات و فلزات سنگین.

ناگفته نماند ذخایر نفت و گاز موجود در این دریا توسط کشور‌های مجاور  با استفاده از متخصصان خارجی مورد بهره برداری قرار گرفته است. ذخایر گوگرد و فسفات دریای سرخ بیش از سایر مواد معدنی است.

متاسفانه کشور‌های حاشیه دریای سرخ به صورت یکنواخت نتوانسته‌اند از موقعیت آن به خوبی بهره ببرند، اما دراین میان برخی کشور‌ها  از سواحل موجود و منابع آن استفاده شایانی کرده‌اند. در میان کشور‌هایی که کمترین بهره  از دریا و سواحل آن نصیبشان شده ارتیره،  یمن و سودان را می‌توان نام برد که بیشتر درگیر جنگ داخلی هستن. هرچند تلاش‌هایی برای استفاده بهینه توسط این کشور‌ها نیز در دست اقدام است. ناگفته نماند زلزله‌ای که در حمل‌ونقل دریایی مشرف به دریای سرخ اتفاق افتاد توسط شبه نظامیان حوثی یمن صورت گرفته که در حال حاضر این دریا را به کانون توجهات جهانی تبدیل کرده است.

 عبور ۳۰ هزار کشتی در سال
دریای سرخ یکی از شلوغترین آبراه‌های جهان از نظر حجم ترافیک و حمل‌و‌نقل دریایی بین اروپا و آسیا است.  همانطور که اشاره شد کشتی‌ها برای عبور از کانال سوئز از دریای سرخ عبور می‌کنند و یک مسیر کشتیرانی از چین به اروپا از طریق دریای سرخ و کانال سوئز  می‌گذرد.  

در حال حاضر کشتیرانی در دریای سرخ با توجه به حملات شبه نظامیان حوثی دشوار شده، اما پیش  از این نزدیکترین مسیر از آسیا به اروپا بود  که در حال حاضر بسیاری کشتی‌ها از تردد در این منطقه اجتناب می‌کنند.

براساس برآورد کارشناسان  به طور کلی ۱۲  درصد تجارت دریایی از این منطقه عبور می‌کند، در مواقع عادی روزانه بیش از  ۸۰ کشتی از این مسیر تردد می‌کنند که  بیشترین درصد  کشتی‌های عبوری کانتینری هستند که در حال حاضر با توجه به بحران ایجاد شده اکثر کشتی‌ها ترجیح می‌دهند به جای عبور از کانال سوئز به سمت دماغه امید نیک و بندر کیپ تاون آفریقا بروند.

به طور کلی کالا‌هایی به ارزش روزانه  بین ۳۰ تا ۳۵ میلیارد دلار پیش از بحران از طریق  این دریا جابه‌جا می‌شد که ارزش آن‌ها با میانگین تردد ۳۰ هزار کشتی در سال  بین یک تا یک‌ونیم تریلیون دلار تخمین زده می‌شود.  

 براساس ارزیابی کارشناسان ارزش محموله‌هایی که  از شروع بحران تا ۱۵ فوریه  از مسیر دریای سرخ منحرف شده و به سمت بندر کیپ تاون ارسال شده  بیش از ۳۰ میلیارد دلار است.

 برای پی بردن به عمق  تأثیر بحران دریای سرخ بر حمل‌ونقل دریایی باید گفت یک کشتی حامل کالا که از آسیا عازم اروپا است از طریق کانال سوئز به مدت ۱۴ روز حدود ۱۲ هزار کیلومتر را باید طی کند، اما اگر همین کشتی با دور زدن کانال سوئز به سمت دماغه امید نیک تغییر مسیر دهد باید این مسیر را در ۲۴ تا ۲۵ روز با طی ۲۱ هزار کیلومتر طی کند.

 در مقایسه با عبور کشتی‌ها از کانال سوئز در شرایط عادی و دماغه امید نیک به طور متوسط ۵۰ درصد بر هزینه‌های حمل، سوخت و تأخیر در ارسال افزوده می‌شود که برخی کارشناسان این رقم را تا ۷۵ درصد عنوان کرده‌اند.

بر‌اساس بررسی انجام شده توسط مؤسسات پژوهشی تخمین زده می‌شود در حال حاضر ۱۰ درصد ناوگان جهانی به خاطر بحران دریای سرخ از موقعیت فعالیت خارج شده‌اند و در برنامه حمل کالا نیستند.  

تنها راهی که پیش‌بینی می‌کنند بتوان این درصد را به ناوگان حمل‌ونقل افزود همانا پایان بحران و باز شدن کانال سوئز می‌باشد که به نفع همه است.  

بحران در دریای سرخ  بد‌تر از بیماری کرونا
کارشناسان بحران دریای سرخ را بدتر از بیماری کرونا می‌دانند، بحران دریای سرخ باعث ترس و اضطراب جامعه دریایی شده و همه نگران اختلالات طولانی دریای سرخ هستند که یک مسیر مهم تجاری است؛   حتی دبیرکل جدید IMO و سازمان ملل و کشور‌های صاحب حمل‌و‌نقل دریایی نسبت به این موضوع نگران بوده و خواستار حل مسالمت آمیز بحران هستند. اما از یک سو شبه نظامیان حوثی یمن اخطار داده‌اند که تا پایان جنگ اسرائیل و فلسطین این بحران کماکان باقی است از سوی دیگر حضور ناوگان نظامی آمریکا و کشور‌های هم پیمان آن به بحران دامن خواهد زد.

از دید کارشناسان ادامه بحران دریای سرخ به تعطیلی برخی کارخانجات در کشور‌هایی منتهی می‌شود که محموله‌های آن‌ها از طریق دریای سرخ عبور می‌کنند.  
شرایط دریای سرخ به گونه‌ای است که در حال حاضر برخی کارشناسان از آن به عنوان گلوله برفی کوچک نام می‌برند که در صورت ادامه به یک بهمن  تبدیل می‌شود.  
منابع: cnbc
- britannica-
 link.springe
ترجمه و اقتباس: بهاره قهرمانی