ظرفیت‌ها و فرصت‌های سرمایه گذاری در بنادر شمالی ایران

در آغاز گفتگو مقداری درباره ظرفیت‌های بنادر شمالی کشور و توانمندی‌های آنها توضیح بدهید.

بنادر آستارا، انزلی، امیرآباد، نوشهر، فریدونکنار، کاسپین، ترکمن و بندر نفتی نکا؛ بنادر اصلی و تجاری ایران در حاشیه دریای خزر هستند. این بنادر به لحاظ تجهیزات در وضعیت مناسب و در حد استانداردهای بین‌المللی قرار دارند. انواع تجهیزات برای تخلیه و بارگیری غلات از جمله مکنده‌ها، جنرال کارگو مانند جرثقیل‌های ساحلی و بزرگ و کانتینری مثل گنتری‌ کرین و ریچ استاکر در این بنادر نصب شده و در حال خدمات دهی به شناورها و صاحبان کالا هستند. همچنین انواع کالاها در این بنادر تخلیه و بارگیری می‌شوند از جمله نفت و محصولات نفتی، روغن، کالاهای اساسی و خوراکی، یخچالی و کانتینری و جنرال کارگو؛ برای تمامی این کالاها امکانات تخلیه و بارگیری موجود است.

در بندر امیرآباد به عنوان بزرگترین بندر ایران در شمال کشور و یکی از پنج بندر بزرگ کشور، نسبت به وضعیت دریایی خزر که اصولا یک دریاچه است، عمق بسیار خوبی را برای شناورها فراهم کرده‌ایم. هم اکنون این بندر تا چهار و نیم متر در پای اسکله عمق دارد که در میان بنادر حاشیه دریای خزر در کشورهای همسایه نیز رکورد بسیار خوبی است. اما یکی از ویژگی‌های بنادر ایرانی دریای خزر، مانند دیگر بنادر ایران، متولی بودن سازمان بنادر و دریانوردی است. چرا‌که تمام امکانات این سازمان همواره برای حفظ استانداردهای خدمات دهی در اختیار بنادر است. به عنوان مثال لایروبی تمام کانال‌های عبوری تکلیف و وظیفه این سازمان است که با استفاده از تجهیزات مناسب به صورت مستمر در حال انجام است با این توضیح که این اقدامات با استفاده از توانمندی‌های بخش خصوصی صورت می‌گیرد.

نکته مهم در پیوند با کشتیرانی تجاری در دریای خزر این است که ایران  برای نخستین بار و پس از فروپاشی شوروی، به شکل جدی در این دریا صنعت کشتیرانی را بنیان گذارد.

بله. هم اکنون نیز کشتیرانی‌های متعددی در دریای خزر در حال فعالیت هستند اما بزرگترین و توانمندترین آنها " کشتیرانی دریای خزر" متعلق به " گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران" است. این گروه تا پیش سال 1990 میلادی تمام فعالیت خود را در بنادر جنوبی کشور متمرکز کرده بود اما با استقلال جمهوری‌های شوروی سابق، بازار جدیدی در منطقه دریایی خزر شکل گرفت که ظرفیت بسیار خوبی در امر کشتیرانی منطقه‌ای بود بنابراین آن گروه کشتیرانی تصمیم به ایجاد خط کشتیرانی در دریای خزر گرفت. در حال حاضر شرکت کشتیرانی دریای خزر، عمده حمل و نقل تجاری در دریای خزر را در اختیار خود دارد به صورتی‌که تا 70 درصد از ظرفیت کشتیرانی در منطقه خزر در اختیار این شرکت ایرانی است. کشورهای حاشیه دریای خزر نیز با آگاهی از توانمندی‌های این شرکت مشارکت و همکاری مناسبی با آن دارند. گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین ناوگان تجاری منطقه خاورمیانه، در گذر زمان نیازهای حمل و نقلی دریایی منطقه دریای خزر را به خوبی شناسایی کرده و به آنها پاسخ داده است و همچنان نیز در حال توسعه فعالیت های خود است. به عنوان مثال، تا پیش از این، حمل و نقل کانتینری در دریای خزر تقریباً وجود نداشت. اما شرکت کشتیرانی دریای خزر با همکاری بندر امیرآباد طی دو سال اخیر اقدامات موفقی را برای ایجاد فرهنگ حمل و نقل کانتینری آغاز کرده است که منجر به ایجاد ترمینال کانتینر در بندر و اقدام کشتیرانی دریای خزر برای خرید کشتی‌های تخصصی کانتینری شده است. در همین راستا، سازمان بنادر و دریانوری برای حمایت از توسعه حمل و نقل کانتینری در دریای خزر با استفاده از محل وجوه اداره شده خود اقدام به پرداخت وام های با شرایط مناسب در جهت توسعه ناوگان کانتینری ایران در دریای خزر کرده است.

البته بحث توسعه حمل و نقل دریایی ایران در دریای خزر محدود به حوزه کانتینر نیست. سازمان بنادر و دریانوردی مدتهاست که توسعه فعالیت کشتی‌های RORO را در دستور کار خود دارد. احداث اسکله‌های ویژه RORO ریلی و کامیونی در بندر امیرآباد در همین راستا رخ داده است؛ همچنین سازمان بنادر و دریانوردی به متقاضیان خرید شناورهای RORO وام پرداخت می‌کند.

یکی از برنامه‌های مهمی که در بنادر شمال ایران اجرا شده است تبدیل آنها به بنادر نسل سوم است. بندر امیراباد در این زمینه پیشگام است. ضرورت اجرای این برنامه چه بود؟ امروز در چه مرحله ای هستیم؟

بهتر است بگوییم نخستین بندر ایرانی که وارد عرصه بنادر نسل سوم شد، بندر امیراباد بود. هم اکنون 11 کارخانه صنعتی در بندر مشغول به تولید هستند. اصولاً چون این بندر منطقه ویژه اقتصادی است و دارای معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات مالی ویژه این مناطق، استقبال صنایع برای ایجاد واحدهای تولیدی در آن بالاست. ما طی هفته‌های اخیر قرادادهای دیگری را با صنایع مختلف برای تولید کنسانتره و تبدیل مواد غذایی و روغنی در بندر به امضاء رسانده ایم که به زودی وارد فاز اجرایی خواهند شد.

بنا به علت‌های سیاسی، ایران از سوی آمریکا با تحریم‌های یکجانبه روبرو است. با این حال و با توجه به فرصت‌های بی‌بدیل اقتصادی و ظرفیت‌های وسیع جذب سرمایه گذاری خارجی به نظر می‌رسد که این تحریم‌ها دوام چندانی نداشته باشند. بنابراین بفرمایید با رفع تحریم‌ها چه فرصت‌های سرمایه گذاری در بنادر خارجی برای سرمایه گذاران خارجی وجود دارد؟

پیش از این باید تاکید کنم که علی‌رغم فشارها و زیان‌های ناشی از تحریم؛ این تحریم ها ما را نسبت به گذشته آبدیده‌تر کرد. مجبور شدیم برای ادامه فعالیت‌ها و خنثی سازی اثر تحریم راه‌های تازه ای را تجربه و پیدا کنیم که قبلاً تجربه‌ای از آنها نداشتیم. در واقع اگر تحریم نبود خیلی بهتر بود اما حالا که لاجرم هستند، توانستیم از آنها بیاموزیم. اما در پاسخ به سوال شما باید به زمان اجرای برجام برگردیم؛ در آن زمان سرمایه گذاران متعددی از ژاپن گرفته تا سنگاپور و اتحادیه اروپا و... برای سرمایه گذاری در بنادر شمال ایران ابراز علاقه کردند. چون به خوبی به فرصت‌های اقتصادی سودآور این منطقه واقف هستند. هم اکنون نیز و علی‌رغم وجود تحریم‌ها کشورهای همسایه برای همکاری در قالب سرمایه گذاری مشترک مشتاق هستند. با این حال باید توجه داشت که با توجه به نیازهای منطقه سرمایه گذاری در صنایع غذایی و مصالح ساختمانی زودتر از موارد دیگر به سوددهی می رسد که امیدواریم با رفع تحریم‌ها زمینه سرمایه گذاری ها فراهم شود.

بندر امیرآباد به عنوان بندری ریلی در مسیر کریدور شمال-جنوب قرار دارد. در واقع این بندر از راه جاده و ریل به بندر اقیانوسی چابهار متصل است(هر چند که در بخش ریلی پروژه در دست اجراست) همزمان با توجه به موقعیت ژئوپلتیک ایران، اصولاً این کشور را نمی توان از معادلات حمل و نقلی منطقه کنار گذاشت. بر این اساس و علی‌رغم فشار تحریم‌ها، بندر امیرآباد به عنوان بخشی از ابرپروژه یک کمربند- یک راه شناخته می شود. در این رابطه بیشتر بفرمایید.

همانطور که پیش از این گفته شد، بندر امیرآباد به خوبی طراحی شده است و با توجه به موقعیت جغرافیایی مناسب و آبخور بالایی که دارد در کنار پروژه های توسعه ای که در آن در حال اجراست ظرفیت مناسبی برای الحاق به مسیرهای بین‌المللی را دارا است. در این بندر اسکله‌های RORO ریلی به زودی فعال خواهد شد که به شبکه ریلی داخلی متصل است و 25 کیلومتر در محوطه بندر ریل احداث شده است. در عین حال 15 پست اسکله در این بندر همزمان در حال فعالیت هستند. البته اینها تنها بخشی از پتانسل‌های این بندر به عنوان یکی از بنادر تجاری ایران در حاشیه دریای خزر است. بندر امیرآباد عملاً با اتصال کامل به بندر چابهار در موقعیتی کاملاً جدید و تعیین کننده در حمل و نقل و معادلات توسعه اقتصادی منطقه‌ای پیدا خواهد کرد. ما به آینده نیز فکر کرده‌ایم. در حال حاضر این بندر 1100 هکتار وسعت دارد با این حال 1000 هکتار دیگر را به صورت فریز شده در مجاورت بندر نیز داریم که به عنوان مثال حداقل 15 هکتار آن برای  احداث منطقه گردشگری در نظر گرفته شده است. همچنین با اجرای طرح جامع توسعه بندر امیرآباد، ظرفیت این بندر به 15 میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت. عمق پای اسکله نیز تا شش و نیم متر افزایش خواهد یافت. به همین خاطر است که طی سال 2020 تا 400 درصد رشد را در سرمایه گذاری را تجربه کردیم. پیش بینی ما این است که در سال جاری نیز همین مقدار رشد را در سرمایه گذاری شاهد باشیم.