PFOS چیست و چرا استفاده از آن در صنعت دریانوردی ممنوع می‌شود؟

به گزارش گروه بین‌لملل مانا به نقل از آفشور انرژی؛ از ۱ ژانویه ۲۰۲۶، سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) استفاده و نگهداری هرگونه فوم خاموش‌کننده حاوی PFOS را در تمامی کشتی‌های مشمول SOLAS و کد‌های HSC ممنوع می‌کند—تغییری مهم که بر مالکان، سازندگان، تجهیزات‌سازان و ادارات پرچم تأثیر مستقیم دارد.

شناخت ماهیت PFOS و دلیل این ممنوعیت برای رعایت مقررات و بهره‌برداری مسئولانه از کشتی ضروری است.

PFOS دقیقاً چیست؟

PFOS یا پرفلوروکتان سولفونیک اسید عضو خانواده بزرگ‌تری به نام PFAS است—مواد شیمیایی مصنوعی که به «مواد شیمیایی ماندگار» یا Forever Chemicals معروف‌اند، زیرا در محیط‌ زیست و در بدن انسان تقریباً تجزیه نمی‌شوند.

PFOS به دلیل ویژگی‌های قوی فعال‌کننده سطحی، سال‌ها در فوم‌های آتش‌نشانی استفاده شده است؛ این ماده:

• فوم را سریع پخش می‌کند
• در برابر سوخت مقاوم است
• و یک لایه پایدار و خفه‌کننده روی آتش ایجاد می‌کند.

اما تحقیقات تدریجاً نشان داد که PFOS:

• در خاک، آب، محیط‌های دریایی و ارگانیزم‌ها تجمع پیدا می‌کند

•  از بین نمی‌رود

•  و ممکن است خطرات جدی برای سلامت انسان و محیط زیست ایجاد کند

از آنجا که صنعت دریایی به استفاده گسترده از فوم‌های اطفای حریق وابسته است، طبیعی بود که در دامنه مقررات جهانی محدودیت برای PFOS قرار گیرد.

چرا IMO استفاده از PFOS را از سال ۲۰۲۶ ممنوع می‌کند؟

اصلاحات جدید IMO در SOLAS Chapter II-۲ و کد‌های HSC ۱۹۹۴/۲۰۰۰ هرگونه ماده اطفای حریق با بیش از ۱۰ mg/kg (معادل ۰.۰۰۱ درصد وزنی) PFOS را ممنوع می‌کند.

هدف این ممنوعیت:

۱.  حفاظت از خدمه در برابر مواجهه با مواد شیمیایی خطرناک

۲. جلوگیری از آلودگی بلندمدت دریایی که می‌تواند دهه‌ها باقی بماند

این مقررات از ۱ ژانویه ۲۰۲۶ لازم‌الاجرا می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• سامانه‌های ثابت اطفا

•  تجهیزات قابل‌ حمل

•  کشتی‌های در حال ساخت و کشتی‌های فعال

کشتی‌های جدید باید هنگام تحویل، کاملاً عاری از PFOS باشند؛ کشتی‌های موجود نیز باید در اولین بررسی و بازرسی فیزیکی کشتی و تجهیزات پس از ۱ ژانویه ۲۰۲۶ رعایت مقررات را نشان دهند.

اقدامات موردنیاز مالکان کشتی پیش از موعد اجرا

پایه رعایت مقررات، مدارک و تأییدیه‌هاست. بازرس‌ها درخواست خواهند کرد:

اظهارنامه PFOS-Free از سازنده  یا  گزارش آزمایشگاهی که ثابت کند فوم بیشتر از حد مجاز PFOS ندارد.

اگر ترکیب شیمیایی فوم موجود نامشخص باشد، نمونه‌برداری و آزمایش اجباری است.

در صورت کشف PFOS، فوم باید:

•  از سامانه خارج شود

•  به تأسیسات مورد تأیید ساحلی تحویل گردد

•  و مراحل در دفتر رسمی کشتی ثبت شود

پس از تعویض فوم، باید اطمینان حاصل شود که محصول جدید:

•  با نسبت اختلاط سیستم سازگار است

•  ویسکوزیته مشابه دارد

•  و تایپ‌اپرووال معتبر تحت مدارک IMO دارد

شایان ذکر است که اتحادیه اروپا پیش‌تر استفاده از PFOS در سامانه‌های جدید را ممنوع کرده و حضور آن را در Inventory of Hazardous Materials (IHM) برای کشتی‌های ورودی به بنادر اروپا الزامی کرده است.

چشم‌انداز آینده

این ممنوعیت فعلاً تنها PFOS را هدف قرار می‌دهد، اما انتظار می‌رود در آینده سایر مواد PFAS مانند PFOA نیز تحت مقررات سخت‌گیرانه قرار گیرند. گفت‌و‌گو‌های نظارتی در IMO و دیگر نهاد‌های بین‌المللی نیز همین مسیر را نشان می‌دهد.

برای مالکان و اپراتورها، این گذار صرفاً تعویض فوم نیست.

حرکتی نظام‌مند به‌سوی مواد اطفای حریق ایمن‌تر، سازگارتر با محیط زیست و مطابق استاندارد‌های نوین است.

ممنوعیت استفاده از مواد خاموش‌کننده حاوی PFOS گامی مهم در مدرن‌سازی ایمنی آتش در کشتی‌ها و حفاظت از محیط‌زیست دریایی است.

هرچند رعایت آن مستلزم آماده‌سازی—از جمله آزمایش، مستندسازی و در بسیاری موارد تعویض فوم—است، اما مزایای بلندمدت آن برای سلامت خدمه و اکوسیستم دریایی قابل‌توجیه است.