چشم‌های نگران جهان به تنگه هرمز

اختصاصی مانا - تنگه هرمز حدود ۲۶ درصد از تجارت نفت جهان را مدیریت می‌کند. یک آبراه باریک کلیدی در دهانه خلیج فارس هم ‌اکنون در مرکز اختلال در زنجیرۀ تأمین جهانی قرار دارد و صنعت کشتیرانی عبوری از این منطقه به دلیل جنگ اسرائیل و ایران و مداخله آمریکا تحت تأثیر قرار گرفته است. به هرحال  کشور‌های خریدار و فروشنده نفت به شدت به این تنگه وابسته‌اند.

همانگونه که اشاره شد حدود ۲۶ درصد از تجارت نفت جهان از طریق تنگه هرمز اداره می‌شود که قدرت راهبری و هدایت آن در دست ایران است. منافع هر شش کشور نفت‌خیز (شورای همکاری خلیج فارس) یعنی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، قطر، عمان و بحرین در این تنگه  حیاتی است. بنادر جبل علی، فجیره، صحار و رأس لفان در این آبراه واقع شده‌اند که طبق داده‌های منتشر شده روزانه بیش از ۱۷ میلیون بشکه نفت را جابه‌جا می‌کنند.

با این توصیف در بحبوحه تشدید تنش‌ها پس از حملات ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران نگرانی‌ها در مورد بسته شدن احتمالی تنگه هرمز و تأثیر آن بر جریان جهانی نفت افزایش یافته است. حملات ایالات متحده به سه تأسیسات اصلی هسته‌ای ایران بار دیگر نگرانی‌هایی را مبنی بر احتمال بستن تنگه هرمز توسط تهران یکی از مهمترین گلوگاه‌های جهان که یک پنجم عرضه نفت و گاز جهانی از طریق آن جریان دارد، ایجاد کرده است.

برای اکثر کشور‌ها به ویژه هند تنگه هرمز اهمیت دارد، زیرا حدود ۲ میلیون بشکه در روز نفت خام از کل واردات ۵.۵ میلیون بشکه‌ای هند روزانه آن از طریق این آبراه باریک ترانزیت می‌شود.

تحلیلگران می‌گویند تشدید تنش‌ها در بزرگترین سبد تأمین انرژی جهان، تأثیر کوتاه‌مدت و بلند مدتی بر قیمت‌ها خواهد داشت و احتمالاً قیمت نفت به ۸۰ دلار در هر بشکه  نزدیک می‌شود.

آسیب پذیری کشور‌ها از محل بسته شدن تنگه هرمز

تنگه هرمز خلیج فارس را به دریای عرب و اقیانوس هند متصل می‌کند. این کانال باریک که تقریباً ۲۱ مایل (۳۳ کیلومتر) عرض در باریک‌ترین نقطه دارد، ایران  را از شبه جزیره عربستان جدا می‌کند. اما خطوط کشتیرانی در این آبراه حتی باریک‌تر هستند، دو مایل عرض در هر جهت که آنها را در برابر حملات و تهدید به بسته شدن آسیب‌پذیر می‌کند.

تنگه هرمز از اهمیت استراتژیک و اقتصادی زیادی برخوردار است  به این دلیل که تانکر‌های نفتی که از بنادر مختلف خلیج فارس جمع می‌شوند باید از این تنگه عبور کنند. این تنگه به ​​عنوان شریان دریایی عمل می‌کند که یک پنجم نفت و گاز جهان از طریق آن جریان می‌یابد. طبق داده‌های اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، در سال ۲۰۲۴ میلادی، میانگین حمل‌و‌نقل روزانه ۲۰.۳ میلیون بشکه نفت و ۲۹۰ میلیون متر‌مکعب LNG بوده است.

بخش عمده‌ای از صادرات نفت  کشور‌های عربستان سعودی، عراق، امارات متحده عربی، قطر، ایران و کویت - باید از این آبراه باریک عبور کند.

در گذشته، غرب عمدتاً ایالات متحده و اروپا  بیشترین آسیب را از اختلال در جریان انرژی خلیج فارس می‌دیدند، اما امروزه چین و آسیا هستند که بیشترین آسیب را از بسته شدن این آبراه متحمل می‌شوند.

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)،۸۲ درصد از صادرات نفت خام و میعانات گازی که در سال ۲۰۲۲ میلادی از تنگه هرمز عبور کرده به مقصد آسیا بوده است. هند، چین، ژاپن و کره جنوبی ۶۷ درصد از کل جریان صادرات در سال ۲۰۲۲ میلادی و نیمه اول ۲۰۲۳ میلادی را تشکیل داده‌اند.

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) اعلام کرده است هرگونه اختلال در جریان نفت از طریق تنگه هرمز، پیامد‌های قابل توجهی برای بازار‌های جهانی نفت خواهد داشت.

در طول جنگ ایران و عراق از ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸میلادی، هر دو کشور کشتی‌های تجاری در خلیج فارس را در آنچه که به عنوان جنگ نفتکش‌ها شناخته می‌شود، هدف قرار دادند با این حال تنگه هرمز هرگز به طور کامل بسته نشد.

این بار نیز در پی حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران برخی دولتمردان و مسئولان سیاسی و نظامی  خواستار بسته شدن تنگه هرمز به تلافی  حملات آمریکا می‌باشند.

بازار‌های جهانی زیر و رو می‌شود

هرگونه بسته شدن تنگه هرمز توسط ایران علاوه بر آسیب رساندن به صادرات عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت و قطر، بر صادرات آن نیز تأثیر خواهد گذاشت. تحلیلگران مؤسسه آکسفورد انرژی اعلام کرده‌اند در صورت بسته شدن تنگه هرمز بازار‌های جهانی زیر و رو خواهد شد.

در این میان چین بزرگترین مشتری نفت ایران که ۴۷ درصد از نفت خام دریایی خود را از خلیج فارس وارد می‌کند مستقیماً تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. دومین اقتصاد بزرگ جهان، واردکننده شماره یک نفت ایران است که طبق گزارش‌ها بیش از سه چهارم صادرات نفت آن را تشکیل می‌دهد.

علاوه بر این، تهران در دو سال گذشته تلاش‌های آگاهانه‌ای برای بازسازی روابط با بازیگران کلیدی منطقه‌ای از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی، که هر دو برای صادرات به شدت به تنگه هرمز وابسته هستند و علناً اقدامات اسرائیل را محکوم کرده‌اند، انجام داده است. نه تنها  کشور‌های همسایه بلکه تمامی بازیگران عرصه محصولات نفت وگاز در حال حاضر در یک نوع نگرانی ناشی از بسته شدن تنگه هرمز به سر می‌برند.

افزایش احتمالی قیمت نفت

قیمت نفت خام برنت  در حال حاضر به ۷۷ دلار در هر بشکه رسیده است که از زمان شروع درگیری ۱۰ درصد افزایش یافته است. تحلیلگران نفت هشدار می‌دهند  در صورت تشدید درگیری و بسته شدن تنگه هرمز  قیمت نفت می‌تواند از ۹۰ دلار فراتر رود.

تحلیلگران سیتی‌گروپ نیز گفتند که در صورت بسته شدن تنگه هرمز قیمت نفت خام برنت می‌تواند به حدود ۹۰ دلار در هر بشکه افزایش یابد.

آژانس رتبه‌بندی ایکرا اعلام کرد هرگونه تشدید درگیری در منطقه و بستن تنگه هرمز از سوی  ایران می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر قیمت‌ها داشته باشد.

کشتی‌های آمریکایی در کانون هدف شبه نظامیان حوثی یمن

با حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران شبه نظامیان حوثی یمن هشدار دادند نیرو‌های مسلح حمله به کشتی‌های تجاری و ناو‌های جنگی امریکا را از سر می‌گیرند. در بیاینه این گروه شبه نظامیان یمنی آمده است همانگونه که پیش از این اعلام شده کشتی‌ها‌ی اسرائیلی و کشتی‌های سایر خطوط کشتیرانی  که به مقصد اسرائیل حرکت می‌کنند از تیررس  نیرو‌های مسلح در امان نخواهند بود که با توجه به شرایط پیش آمده کشتی‌های آمریکایی نیز به لیست حمله آنان افزوده شد. در همین حال خبرگزاری رویترز گزارش داد اتحادیه اروپا به کشتی عضو این اتحادیه توصیه کرد از ورود به آب‌های تحت کنترل یمن خودد اری کنند.

بدین ترتیب با توجه به آنچه اشاره شد روز‌های آینده برای همۀ دست‌ اندرکاران بازار نفت و حمل‌ونقل دریایی  پرتنش و پر از نگرانی و دلهره خواهد بود؛ زیرا همه نگران این موضوع هستند که آیا ایران شاهراه حیاتی تنگه هرمز را خواهد بست یا نه؟ در چنین شرایطی بازار انرژی چه سرنوشتی پیدا می‌کند. از سوی دیگر باید منتظر ماند و دید که شبه نظامیان حوثی یمن چه خوابی برای کشتی‌های اسرائیلی و آمریکایی دیده‌اند؟

ترجمه و اقتباس: بهاره قهرمانی

منابع: businessline ،  bloomberg