پایانه کانتینری هوشمند؛ گامی حیاتی در تحول بنادر و ارتقای ایمنی

محسن صادقی فر، دبیر انجمن پایانه داران بنادر

 ترمینال‌های کانتینری هوشمند با بهره‌گیری از فنّاوری‌هایی نظیر اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی، کلان‌داده‌ها (Big Data)، سامانه‌های شناسایی خودکار (RFID)، روبات‌های جابه‌جایی و جرثقیل‌های کنترل از راه دور، توانسته‌اند عملیات تخلیه، بارگیری و ترخیص را با سرعت، دقت و ایمنی بالاتری انجام دهند. این فنّاوری‌ها، علاوه بر افزایش بهره‌وری، نقش مهمی در کاهش خطاهای انسانی، مدیریت بهینه ناوگان، پیش‌بینی ترافیک کانتینری و کاهش توقف کالا دارند.
اما پرسش اساسی اینجاست: آیا هوشمندسازی می‌تواند چالش‌های سنتی حمل‌ونقل دریایی را در کشورهایی مانند ایران نیز برطرف کند؟ و مسیر اجرای آن با چه موانعی روبه‌رو است؟
در ایران، اگرچه برخی بنادر تجاری از جمله شهید رجایی، امام خمینی و بندر بوشهر گام‌هایی اولیه در مسیر دیجیتال‌سازی و ارتقای سامانه‌های مدیریت بندری برداشته‌اند، اما فاصله قابل توجهی با استانداردهای پایانه‌های هوشمند جهانی همچون بندر روتردام، سنگاپور یا شنژن وجود دارد. چالش‌هایی نظیر فرسودگی تجهیزات، کمبود زیرساخت‌های ارتباطی، تعدد دستگاه‌های تصمیم‌گیر، نبود نظام یکپارچه داده‌ای و محدودیت در سرمایه‌گذاری خارجی، از موانع اصلی توسعه ترمینال‌های هوشمند در ایران به‌شمار می‌روند.
حادثه تلخ و مرگبار آتش‌سوزی اخیر در مجتمع بندری شهید رجایی بار دیگر لزوم بازنگری در سازوکارهای ایمنی و مدیریت ریسک در بنادر کشور را یادآور شد. بی‌تردید، یکی از ابزارهای مؤثر برای ارتقای ایمنی، هوشمندسازی عملیات بندری است؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی همچون نظارت هوشمند بر کالاهای خطرناک، هشداردهی سریع، مدیریت خودکار تجهیزات و کنترل از راه دور جرثقیل‌ها و وسایل نقلیه.
در این شرایط، لازم است هوشمندسازی حداقل به‌صورت مرحله‌ای و در بخش‌هایی از ترمینال‌ها، به‌ویژه نقاط پرریسک و پرتردد، در دستور کار جدی سازمان بنادر و اپراتورهای بندری قرار گیرد. تحقق این هدف نیازمند تدوین نقشه‌راه، جذب سرمایه، آموزش منابع انسانی و نیز تقویت همکاری میان نهادهای مسئول است.
هوشمندسازی، تنها یک انتخاب فنّاورانه نیست؛ بلکه ضرورتی استراتژیک برای آینده‌ای ایمن، روان و رقابتی در بنادر ایران است.