ویروس کرونا و احیای ترس‌های اقتصاد جهانی

نویسنده: پیتر گودمن

پیش از ظهور بیماری تنفسی مرموز کرونا در مرکز چین، گسترش تأثیرات مرگبار ویروس توسط پرجمعیت‌ترین کشور دنیا و همچنین نگرانی‌ها در مورد سلامت اقتصادی جهانی آرام و تا حدودی خوش‌بینانه بود. چین و آمریکا، پس از تحمل آسیب‌های جنگ اقتصادی، دوره‌ای سکوت متقابل و دشواری را تجربه می‌کردند. همچنین، شبح خصومت آشکار میان ایران و آمریکا به بن‌بست رسیده بود. در حالیکه اروپا موضع منفعلی داشت، اما آلمان به عنوان قدرتمندترین اقتصاد اروپا توانست از خطر رکود اقتصادی فرار کند.

اکنون دنیا دوباره نگران است

ظهور ویروس جدید در چین و گسترش آن فراتر از مرزهای این کشور ترس و وحشت تازه‌ای را ایجاد کرده که ممکن است بازار را به سمت نابودی ثروت سوق دهد. این بیماری زنگ خطری را به صدا در آورده است که اخطار می‌دهد در آینده‌ای نزدیک اقتصاد جهانی شوک دیگری را تجربه می‌کند، سودهای حاصل از آتش‌بس جنگ تجاری و آرامش ژئوپلیتکی از بین می‌رود و با تحت تأثیر قراردادن اقتصاد جهانی، کسب و کار و مشاغل و خانوارها با تهدیدات کاهش و یا نابودی روبه‌رو خواهند شد. در روزهای گذشته، سرمایه‌گذاران سهام خود را در آسیا، اروپا و آمریکا به فروش گذاشتند. با توجه به اتفاقات رخ‌داده سرمایه‌گذاران اعتماد خود را به کشورهایی که بهشت بورس و سرمایه‌گذاری تلقی می‌شدند از دست داده و تلاش کردند تا ارزش ین، دلار و طلا را افزایش دهند. آن‌ها برای کاهش قیمت نفت تلاش می‌کنند تا اقتصادهای ضعیف نیز بتوانند سوخت خریداری کرده و از این طریق تقاضا برای خرید سوخت کم نشود.

به طور خلاصه، یک بحران رو به رشد در کشوری پرجمعیت وجود دارد؛ جاییکه که مصرف‌کنندگان و تجارتش، موتور اولیه رشد اقتصادی در جهان تلقی می‌شوند. اکنون، نزدیک به 100 نفر به دلیل ابتلا به ویروس کرونا کشته شده و حدود ۴۵۰۰ نفر در کشورهای چین، هنگ‌کنگ، ژاپن، ماکائو، مالزی، نپال، سنگاپور، کره جنوبی، تایوان، تایلند، ویتنام و همچنین استرالیا، کانادا و ایالات متحده مبتلا شده‌اند. ظهور و شیوع ویروس در چین، جایی‌که سانسور شدید اطلاعات وجود دارد و روزنامه‌نگاران بازداشت می‌شوند، باعث بروز شرایط نارحت‌کننده‌ای شده که جهان را با کمی اطلاعات در مورد این ویروس روبه‌رو می‌کند. چراکه همین عدم قطعیت است که باعث می‌شود ندانیم اقتصاد جهانی چگونه به شیوع این بیماری پاسخ می‌دهد، چراکه پیش‌بینی و پاسخ اقتصاد جهانی به این بیماری به شدت و مدت شیوع آن بستگی دارد. در واقع عدم قطعیت و سردرگمی از آینده پیش‌رو و نبود چشم‌انداز مطمئن موجب شد تا سرمایه‌گذاران از هر آنچه که به آن اعتماد ندارند دست بکشند.

به دنبال این بیماری، سهام ژاپن و اروپا دو درصد سقوط کرد. در ایالت متحده آمریکا شاخص اس‌اند‌پی۵۰۰ (S&P 500  -Standard and Poor's index  فهرستی است از ۵۰۰ سهام برتر در بازار بورس سهام نیویورک و نزدک) حدود ۱.۶ درصد اُفت داشت که شامل شرکت‌هایی می‌شد که فروش‌ آنها وابسته به چین بود. سهام هتل و کازینوی وین رزورت در ماکائو چین نیز هشت درصد سقوط کرد. این ویروس و عوامل ناشناخته آن یادآور بیماری سندروم حاد تنفسی – بیماری سارس- بود که در سال 2002-2003 در چین ظهور کرد و منجر به کشته‌شدن 800 نفر شد. به گفته نیکلاس لاردی، محقق ارشد مؤسسه اقتصاد بین‎المللی پترسون، از خیلی جهات این دو بیماری شبیه به یکدیگرند. وی افزود: «آمار مبتلایان به شدت رو به گسترش است. بیمارستان‌ها از افراد مبتلا پُر شده و حتی کادر پزشکی قادر نیست تا افردای را که مشکوک به ابتلا به این بیماری هستتند معاینه کند. انتظار دارم آمار از این هم بیشتر شود».

بیماری سارس قدرت اقتصادی چین را به طور قابل توجهی کاهش داد. براساس مطالعه بخش اقتصادی آکسفورد، در سال ۲۰۰۳ نرخ رشد سالیانه در سه ماه اول ۱۱.۱ درصد بود اما در سه ماهه دوم دو درصد کاهش داشت. شیوع بیماری کرونا، اما همزمان بود با آغاز سال نوی چینی؛ تعطیلات بزرگی که در آن صدها میلیون چینی برای بازدید از اقوام به زادگاه خود سفر می‌کنند. با محدودکردن مسیر هوایی، ریلی و جاده‌ای در مرکز چین، دولت قصد دارد تا از انتشار این ویروس جلوگیری کند. در این سیاست اما هتل‌ها، رستوران‌ها و سایر مشاغل مرتبط با گردشگری به احتمال زیاد دچار آسیب‌های مالی خواهند شد. اگرچه برخی از اقتصاددانان معتقدند که همچون سال ۲۰۰۳، این آسیب اقتصادی به سرعت از بین رفته و طی چندماه منجر به احیای اقتصاد مصرف‌کننده خواهد شد. لوئیز کویز، رئیس بخش اقتصاد آسیا در مؤسسه آکسفورد اکونومیست واقع در هنگ‌کنگ اظهار کرده است: «مبنای اولیه ما این است که این اتفاق تأثیر نسبتاً بزرگی خواهد داشت، اما تأثیر آن برای مدت زمان کوتاهی است».

از سوی دیگر سیاست‌های تهاجمی دولت چین با قرنطینه‌کردن مرکز شیوع بیماری- شهر 11 میلیون نفری ووهان و همچنین بخش‌های زیادی از استان هوبِئی - آسیب‌های اقتصادی به همراه خواهد داشت. اگرچه دولت چین این قرنطینه را راهی برای مقابله با گسترش ویروس و کاهش آسیب‌های اقتصادی می‌داند، اما باید در نظر گرفت که ووهان قطب صنعتی چین بوده و پیامدهای قرنطینه بر اقتصاد ملی تاثیر منفی می‌گذارد. لاردی افزود: «این رویدادی بی‌سابقه است؛ اثرات اقتصادی ممکن است بسیار بزرگتر از پیامدهای بیماری سارس باشد. ووهان یک شهر صنعتی است و خاموشی آن پیامدهای جدی بر اقتصاد ملی خواهد گذاشت».

                              تصویری از شهر ووهان، مرکز شیوع بیماری کرونا. به دلیل اهمیت صنعتی‌بودن این شهر، به شیکاگو تشبیه می‌شود

دولت چین، تعطلات سال نوی چینی را تا دوم فوریه تمدید کرد تا تضمینی باشد که کارگران در زمان تعیین‌شده همیشگی به کارخانه‌ها باز نمی‌گردند. سوژو، یکی از بزرگترین شهرهای صنعتی در نزدیکی شانگهای نیز، تعطیلات سال نو را تا هشتم فوریه تمدید کرده است.

از آنجایی‌که اقتصاد چین سهمی یک‌سومی در رشد اقتصاد جهانی دارد، کاهش رشد اقتصادی در این کشور به طور گسترده و در همه جا احساس خواهد شد. به خصوص کشورهایی که به طور مستقیم با چین در ارتباط‌ند و همچنین به صنعت گردشگری، به خصوص توریست‌های چینی، وابسته‌اند، مثل هنگ‌کنگ، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام. دولت چین اعلام کرده است که سفر خارجی همراه با تور به خارج از مرزهای چین ممنوع است. 

تصویری از ورودی مرکز خریدی در بانکوک که با نصب دستگاهی، میزان تب افراد را چک می‌کنند تا موارد مشکوک شناسایی شوند 

از سوی دیگر، ادامه اعمال محدودیت‌های اضافی بر حمل‌و‌نقل کارخانه‌ها، تولید را تحت تأثیر قرار داده و ممکن است پیامدهای جهانی داشته باشد. به معنای بهتر ممکن است معادن سنگ آهن در استرالیا و هند، که مواد خام ذوب‌آهن چین را تأمین می‌کند، تحت تأثیر این سیاست قرار گیرند. همچنین ممکن است فروش ماشین‌آلات تولید‌شده در آلمان و قطعات خودروهای ساخت جمهوری چک، مجارستان و لهستان را کاهش دهد. علاوه براین، بر خرید سایر محصولات کشاورزی در آمریکا، که اخیراً در یک توافقنامه تجاری با چین منعقد شده بود، تأثیر بگذارد.

تصویری از یک کارخانه تولید تجهیزات پزشکی در چین، در زمان شیوع بیماری

این اتفاق به رشد اقتصادی چین ضربه می‌زند و این نگرانی وجود دارد که پیامدهای شیوع این بیماری و ضربه به رشد اقتصادی چین و همچنین اقتصاد جهانی، باعث کاهش اشتهای جهانی برای مصرف کالا و خدمات شده و مشاغل را در حوزه‌های مختلف به خطر بیاندازد. در زمان شیوع بیماری سارس، دولت با حمایت مالی مستقیم از پروژه‌های زیرساختی، به اقتصاد چین جان تازه‌ای داد، اما اکنون نگرانی‌های دولت در خصوص افزایش بدهی‌های عمومی، عمل و اشتیاق دولت را برای پاسخگویی و مقابله با آن محدود می‌کند. نیکلاس لاردی در این باره می‌گوید: «به نظر می‌رسد اکنون دولت با محدودیت‌های بیشتری روبه‌رو است و فکر می‌کنم مردم تلاش رهبران چین را برای کاهش خطرات مالی دست‌کم می‌گیرند».  

اما سرمایه‌گذاران جهانی هم نمی‌توانند چشم‌انداز مشخصی از آینده داشته باشند و همچون چین تنها در یک مورد اشتراک نظر دارند: اطلاعات کم و اعتماد حداقلی به مسئولان. در زمان شیوع بیماری سارس، دولت چین در اطلاع‌رسانی ضعیف و آهسته عمل کرد، اما این‌بار دولت شفاف‌تر عمل می‌کند. شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، به طور عمومی اذعان کرده است که خطر ویروس کرونا وجود دارد و مقامات محلی نباید هیچ گزارشی را پنهان کنند.

اگرچه در وضعیت آشفته فعلی هرگونه کمبود اطلاعات در مورد شیوع این بیماری به عنوان اخبار بد تلقی می‌شود.

مترجم: مارال بیابان‌پیما

منبع: https://www.nytimes.com/