تاثیر لغو تحریم ایران بر تجارت کانتینری جهان

پیرو توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی همچون آمریکا در ماه جولای ۲۰۱۵ میلادی، تحریم‌های اعمال شده به شرط عدم تخطی از توافق‌‌نامه، به صورت تدریجی برداشته خواهد شد.
طبق این توافقنامه، که با نام رسمی برنامه‌ جامع اقدام مشترک (برجام) مشهور است، ایران می‌پذیرد که برنامه‌ هسته‌ای خود را محدود کند. از آن طرف، غرب هم می‌پذیرد که تحریم‌های اعمال شده را به تدریج بردارد. این تحریم‌ها چند دهه است که بر اقتصاد ایران سایه افکنده است. علاوه‌بر این‌ها ایران می‌پذیرد که کلیه‌ فعالیت‌های هسته‌ای خود را تحت نظارت سازمان انجام دهد و با بازرسان آژانس همکاری‌های کافی در زمینه‌ فعالیت‌های گذشته‌ خود داشته باشد.
از زمانی که قول لغو تحریم‌ها به ایران داده شد، برخی شرکت‌های بزرگ حمل و نقل و مهره‌های کلیدی صنعت کانتینری خود را آماده کرده‌اند تا از شرایط جدید ایران در آینده‌ نزدیک بهره ببرند.CMA CGM، شرکت حمل‌ونقل مدیترانه‌ای، و بندر آنتروپ از جمله شرکت‌هایی هستند که از ماه جولای به بعد بازدیدی از ایران رو آورده اند.
به گفته‌ هانس- اوله مادسِن، مدیر منطقه‌ای اروپا و خاورمیانه و مدیر اجرایی شمال آفریقا در شرکت خدمات ترمینال کانتینری (International Container Terminal Services)، بازار جهانی حمل‌ونقل کانتینری همیشه از تجارت آزاد و بدون محدودیت حمایت کرده است. برداشتن تحریم‌ها هم اسباب دسترسی مستقیم و بی‌محدودیت به بنادر ایرانی را فراهم می‌کند.
مادسن با اشاره به فعالیت شرکت خدمات ترمینال کانتینری در کشورهای مجاور ایران همچون پاکستان و عراق، گفت که امیدوار است در ایران هم فرصت‌هایی برای شرکتش فراهم شود. وی گفت: شرکت ما تمام طرح‌های توسعه‌ای در ایران را از نزدیک رصد می‌کند و فعالانه به دنبال فرصت‌هایی است که در آینده ایجاد خواهد شد.
مقامات بندر روتردام، که از رقبای بندر آنتورپ است، هنوز از ایران بازدید نکرده است. مینکو ون هیزن، سخنگوی سابق این بندر، در اظهار نظری در رابطه با احتمال گشایش رابطه‌ها با بنادر ایران گفت: احتمالا در رابطه‌ با فرآورده‌های مایع ایرانی فعالیت هایی خواهیم کرد.
وی افزود: البته بنادر دیگر همچون هامبورگ و به ویژه آنتورپ در زمینه‌ فله خشک برای ایران در اولویت هستند. چون این شرکت‌ها همیشه روابط خود با ایران را در بالاترین حد نسبت به بندر آنتورپ نگه داشتند.
حس خوشبینی
با نگاهی به بازتاب گسترده‌ برجام در سطح بین‌المللی، کاملا قابل فهم به نظر خواهد رسید که چرا این تعداد شرکت بین‌المللی برای خوردن تکه‌ای از کیکی که هنوز پخته نشده صف کشیده‌اند.
ون هیزن می‌گوید: یکی از دلایلی که اعلام برجام این همه امیدواری در همگان ایجاد کرده، به دلیل اهمیت و انعکاس هیجانات و احساسات در صنعت حمل‌ونقل کانتینری است. وی می‌گوید: چون بازارکانتینرها بسیار خراب است، این امکان که یک کشور ممکن است سبب تغییر شود، کل صنعت کانتینری را به آینده امیدوار کرده است.
بزرگ‌ترین اپراتور کانتینری ایران، شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا، با امید و انتظار بسیار به آینده‌ای بدون تحریم می‌نگرد. یکی از مقامات این شرکت به ما گفت: با لغو تحریم‌ها از سوی اروپا و آمریکا در پی برجام، انتظار داریم باافزایش تولید ناخالص داخلی، کاهش تورم، افزایش نرخ صادرات و نوین سازی گمرکات و رویه‌ بنادر مواجه و مهم‌تر از همه با افزایش حجم کانتینرها مواجه شویم.
وی توضیح داد: شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا معتقد است که بازار کانتینری ایران همین حالا هم آمادگی افزایش حجم کانتینرها با برداشته شدن تحریم‌ها را دارد. به اعتقاد او ظرفیت فعلی کانتینری کشور ایران هم اکنون در حال افزایش است و با برداشته شدن تحریم‌ها توسعه‌ها سرعت بیشتری هم می‌گیرد. وی گفت: همه‌ شرایط برای رسیدن به پنج میلیون TEU ظرفیت در سال ۲۰۲۰ آماده است.
به گفته‌ برخی از فعالین در این بخش با لغو تحریم‌ها بخشی از ضعف بازار کانتینری جهانی پوشیده خواهد شد. یعنی تاثیر مثبت لغو تحریم‌ها بر بازار کانتینری ایران بر صنعت کانتینری جهانی تاثیر مثبت خواهد گذاشت. مادسن می‌گوید: لغو تحریم‌ها بر تجارت کانتینری ایران تاثیر مثبتی خواهد داشت. هم اکنون ظرفیت کانتینری کل بنادر جهان ۷۰۰ میلیون TEU است که از این میان بنادر ایران سهمی در حدود ۰.۴ درصد یعنی ۲.۵ میلیون TEU دارند.
سخنگوی شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا می‌گوید: اقتصاد ایران پس از سال‌ها تحریم سرانجام در حال رشد است و می‌تواند بلافاصله در سال ۲۰۱۶ میلادی یک میلیون TEU به ظرفیت خود اضافه کند. وی گفت: تحلیل‌هایی شرکت سینا نشان می‌دهد، اهمیت اقتصادی توافق بر ایران سه بعد دارد: فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بنادر و دیگر بخش‌های اقتصادی، قیمت نفت وگاز، حجم معاملات.
وی تشریح کرد: اقتصاد جهانی شاهد کاهش قیمت کالا، رشد پیوسته‌ تولید ناخالص داخلی در جهان، کاهش قیمت نفت، و کاهش نرخ تورم در جهان خواهد بود. قطعا در این میان کشورهایی ضرر خواهند کرد، اما ایران در میان آن کشورها نخواهد بود. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران افزایش خواهد یافت؛ در نتیجه با توجه به سیاست فعلی ایران در قبال ارز، حجم تجارت هم افزایش خواهد یافت.
روندی تدریجی
البته پیش از آن که خیلی شادمانی کنیم، باید به یاد بیاوریم که لغو تحریم‌ها کاملا تدریجی است و خیلی کند پیش خواهد رفت. حتی ممکن است دنیای صنعت کانتینری را تکان هم ندهد.
ون هیزن می‌گوید: اول این که، هنوز اتفاقی نیفتاده و معلوم هم نیست اگر اتفاقی بیافتد چه قدر طول بکشد. ممکن است شش ماه یا یک سال طول بکشد. شاید سال آینده همه چیز جور دیگری به نظر برسد. کسب و کار کانتینری فرآیند حساسی است در دراز مدت ممکن است حجم محموله‌ها تغییر کند. هرچه بیشتر طول بکشد، ژرفای تاثیرات کاهش می‌یابد.
حتی وقتی تحریم‌ها برداشته شود، ممکن است نتایج حاصل خیلی از انتظارات را برآورده نکند. چون متغیرهای دیگری هم هستند که بر نتایج لغو تحریم‌ها اثر می‌گذارند. دِروری، تحلیل‌گر امور دریایی در این مورد می‌گوید، برداشتن تحریم‌ها به شناورهای حامل، امید می‌بخشد. اما نتایج کاربردی آن برای شرکت‌های حمل‌ونقل خیلی آشکار نیست. نتایج کاربردی به تصمیمات دولت ایران در چگونگی مدیریت امکانات بازار جدید مربوط است.
اگر دولت ایران تصمیم بگیرد که مسئولیت اصلی را به بخش حمل‌ونقل ایرانی بدهد (کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران)، تاثیر لغو تحریم‌ها برای شرکت‌های خارجی بسیار ناچیز خواهد بود. ون هیزن در این مورد می‌گوید: «بستگی به دولت ایران دارد که بخواهد یک رقابت آزاد راه بیاندازد، یا نه. اگر شرایط برای رقابت آزاد فراهم شود، شرکت‌های حمل و نقل سود می‌برند. در غیر این صورت، تاثیرات بسیار محدود خواهد بود.»
سخنگوی شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا گفت: «ایران می‌تواند با تخفیف‌ها و تعرفه‌های جذاب خود به اقیانوس‌پیماهای بزرگ کمک کند تا به نقطه‌ بی‌سود و زیان برسند. برای شرکت‌های حمل‌ونقل بزرگ که قصد سرمایه‌گذاری در بنادر ایران را دارند، بازار فعلی می‌تواند نجات‌بخش باشد.»
وی افزود: «اگر شرکت‌های حمل‌ونقل شروع به سرمایه‌گذاری در بنادر ایران کنند، می‌توانند قیمت تمام شده اجناس را بسیار کاهش دهند. این کار نه فقط از طریق تعرفه‌های جذاب، بلکه با بهره بردن از قیمت پایین تعرفه‌های آژانس‌ها میسر می‌شود؛ البته این اتفاق منوط به زمانی است که شریک داخلی قوی داشته باشند.»
آماده شوید
حالا که خبر تغییراتی بزرگ در صنعت کانتینری به گوش همه رسیده است، بخش کانتینری ایران چگونه خود را برای تغییرات بزرگ کانتینری آماده می‌کند. به گفته‌ بهزاد الصفی،کارشناس ارشد امور دریایی و بندری در سازمان بنادر و دریانوردی ایران، و نویسنده‌ کتاب اطلاعات امور دریانوردی جهان، تا پیش از اعمال تحریم‌ها ۳۱ کشتی کانتینری در بندر عباس(بندر شهید رجایی) پهلو می‌گرفتند. این روزها نیمی از آن کشتی‌ها در بندر عباس پهلو گرفته‌اند و نیمی دیگر بلافاصله پس از لغو رسمی تحریم‌ها دوباره به بندر خواهند رفت.
الصفی افزود: «یک کشتیرانی خیلی مشهور و خوش‌نام تمایل به سرمایه‌گذاری برای احداث یک بندر کانتینری جدید یا یک پایگاه لجستیک جدید در بندر دارد. سازمان بنادر ایران هم در نظر دارد شش جرثقیل کانتینری جدید برای بندرعباس خریداری کند.»
کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به دنبال توسعه‌ بازارهای جدید از جمله در بنادر کشور آمریکا است. این شرکت به دنبال افزایش ناوگان خود از ۱۵۰ کشتی به ۲۵۰ کشتی است. از اهداف این شرکت معرفی دوباره‌ برند خود و راه یافتن به میان ۱۵ شرکت بزرگ حمل‌ونقل کانتینری در جهان در کوتاه مدت و ۱۰ شرکت بزرگ حمل ونقل کانتینری جهان در دراز مدت است.
به گفته‌ الصفی بنادر ایرانی آمادگی مدیریت کلیه‌ محموله‌های صادراتی و وارداتی را دارند. استراتژی ایران این است که تنها به یک بندر تکیه نکند. به همین منظور بندر بوشهر، دومین بندر کانتینری بزرگ ایران، هم اکنون آماده و فعال است.
با توجه به نتایج احتمالی که بیان شد، در این مرحله فقط باید کمی دیگر صبر کنیم تا ببینیم لغو تدریجی تحریم‌ها تاثیر بسزایی در صنعت کانتینری خواهد گذاشت، یا اینکه مهره‌های کلیدی این صنعت به اشتباه در جست‌وجوی امید بودند.