صنعت کشتی سازی در جهان یک صنعت قدیمی و مربوط به قرون بسیار گذشته است. شاید یکی از صنایع مادر و حیاتی بشر در اعصار گذشته است. به موازات تحولات اجتماعی و گذشت زمان این صنعت نیز دستخوش تغییرات جدی شده است.
در ایران طی نیم قرن اخیر صنعت کشتی سازی بنا به ضرورت و نیاز صنایع دریایی تغییرات مطلوبی به خودش دیده اما همچنان در ابتدای راه است. طی چند سال اخیر مباحث زیادی بین اهالی صنایع دریایی مبنی بر لزوم استفاده از صنعت کاران این حرفه سخن به میان آمده و موافقان و مخالفان جدی داشته است.
رضا محمد علی بیگی، یکی از فعالان حوزه دریایی در گفتگو با مانا الویت ها و شاخص هایی را در خصوص ارزیابی واقعی توانمندی یاردهای کشتی سازی کشور مطرح کرده است که در ادامه می خوانید:
* آقای محمد علی بیگی به نظر شما آسیب شناسی فرایند و مراحل کشتی سازی در ایران را باید از چه مبدایی آغاز کرد؟ به نظر شما چگونه می توانیم بر این معضل فائق آییم؟
ـ شناسایی صحیح و ارزیابی منطقی نواقص و مشکلات صنعت کشتی سازی به متولیان و صاحب نظران کشور کمک می کند تا به راه حلهای اصولی و علمی به منظور رفع مشکلات در مدت زمانی معقول دست یابند، چرا که در طول چندین سال گذشته به دلیل عدم شناخت علت واقعی این نواقص و کمبودها، راه حلهای ارائه شده در قالب تدوین قوانین و مقررات توسعه ای و حمایتی نه تنها وضعیت این صنعت را بهتر نکرده بلکه شرایط و موقعیت این صنعت را وخیم تر از گذشته کرده است. لذا به اعتقاد بنده مشکلات اساسی صنعت کشتی سازی (کشتی های غیر نظامی) بیش از آنکه به موارد تأمین مالی و تحریم ها مرتبط باشد به موضوعاتی از قبیل فناوری مدیریت، فناوری طراحی و مهندسی و فناوری ساخت و تولید مرتبط است.
* چه سند و شواهدی برای چنین ادعایی وجود دارد؟
ـ گواه این مهم، تاخیر در تحویل شناورهای تجاری ساخته شده از سوی سازندگان داخلی تا قبل از تشدید تحریم های بین المللی در بازه زمانی پانزده ساله است. تاخیرات غیر معمولی که باعث شد تا شرکت های کشتیرانی و تامین کنندگان مالی اعتماد خود را نسبت به توانمندی و انجام تعهدات کشتی سازان داخلی از دست داده و از طرفی برنامه های توسعه ای این شرکت ها را با مشکلات اساسی مواجه کنند.
* با کدام شاخص ها در ارزیابی توانمندی یاردهای داخلی به چنین نتایجی دست می یابید؟
ـ یکی از آن موارد در حوزه فناوری طراحی و مهندسی یاردهای داخلی است. ارزیابی لیستی از تغییرات متعدد و غیر معمول نقشه ها و طرح ها در فرایند ساخت، ارزیابی میزان شناخت کارشناسان شاغل در بخش طراحی و مهندسی (سازه، محاسبات و آرشیتکت دریایی، تجهیزات و ماشین آلات، برق و الکترونیک، لوله کشی، پوشش های محافظتی، خرید و تامین مواد و تجهیزات) کارخانه های ساخت کشتی از الزامات، کدها و کنوانسیون های بین المللی، قوانین و مقررات موسسات رده بندی و الزامات پرچم، ارزیابی وجود و بکارگیری کارشناسانی توانمند با تجربه حداقل ده سال دریانوردی بین المللی در رسته های موتورخانه، عرشه، تجهیزات رادیویی و ارتباطی و برق و الکترونیک در بخش طراحی و مهندسی و راه اندازی یاردهای داخلی، ارزیابی وجود و اجرای مهندسی ارزش و نیز سیستم مدیریت دانش در پروژ های تکمیل شده و در دست اجراء، ارزیابی وجود طرح یا برنامه روش اجرای پروژه در قبل از شروع به ساخت، شاخص هایی است که در صورت استفاده از آنها در ارزیابی توانمندی یاردهای داخلی به نتایج تاسف باری دست خواهیم یافت!
همچنین در بخش دیگر، در حوزه فناوری مدیریت در یاردهای داخلی، بررسی تعداد و کیفیت موارد ذکر شده در صورتجلسات و توافق های فیمابین ذینفعان در فرایند طراحی و ساخت و نحوه پیگیری آن موارد تا حصول نتیجه برد ـ برد در کوتاه ترین زمان ممکن، ارزیابی کمی و کیفی برنامه های آموزشی حین خدمت کارکنان، ارزیابی وجود، نحوه اجراء و کنترل و پایش صحیح روند طرح های پژوهشی و تحقیقاتی در یاردها، ارزیابی سیاست های یارد در حوزه میزان تعامل و همکاری با مراکز آموزشی و تحقیقاتی کشور، ارزیابی اعتقاد مدیران به داشتن سیستم صحیح و به روز جهت مستندسازی مدارک و درس آموخته های پروژه ها، پایبندی و تعهد مدیران کلیدی و پیمانکاران یارد به رعایت دستورالعمل های تضمین کیفی، فرایند سیستم کنترل کیفی و مقررات ایمنی و حریق یارد، البته در صورت وجود!، ارزیابی ساختار سازمانی یارد، شایستگی، توانمندی و رضایت شغلی نیروی انسانی و سلامت امکانات و تجهیزات سخت افزاری یارد، ارزیابی نرخ ترک خدمت کارشناسان و پیمانکاران متبحر از پروژه در فرایند ساخت از جمله شاخص هایی است که در صورت استفاده از آنها در ارزیابی توانمندی یاردهای داخلی به نتایج قابل قبولی دست نخواهیم یافت!
* در حوزه فناوری تولید در یاردهای داخلی، چگونه است؟ در آنجا چه شاخص هایی برای این ناتوانی وجود دارد؟
ـ در آنجا هم به همین صورت است. شاخص هایی از قبیل مدت زمان در سرویس نبودن ماشین آلات و تجهیزات مرتبط با فرایند ساخت و به آب اندازی (دستگاه های سندبلاست، شستشو و پوشش محافظتی اولیه ورق ها و لوله ها، برش، خمکاری، پرس، لبه زنی، جوشکاری، جرثقیل ها، سیستم جابجایی مواد از انبار نگهداشت آنها به سالن تولید و امکانات شناور نمودن کشتی) به دلیل عدم دانش و تجربه پرسنل از قابلیت های تجهیزات و نگهداری و تعمیرات آنها، شرایط محیطی و فیزیکی کارگاههای رو بسته و روباز مرتبط با فرایند نگهداری، حمل، جابجای و اتصال ورقه ها و لوله ها و نصب تجهیزات، تعداد حوادث منجر به خسارات جانی و مالی، تعدد و کیفیت عدم انطباق های بوجود آمده بین طرح ها و نقشه های تحویلی به پیمانکاران با نقشه های تائید شده توسط موسسات رده بندی، مدت زمان اجراء، کیفیت ویژگی اجراء و نفر ساعت در نظر گرفته شده برای بسته سفارش کارهای تحویلی پیمانکاران، از جمله مواردی است که به ما در شناخت صحیح و منطقی از نواقص و کمبودهای این حوزه کمک زیادی می کند.
ضمنأ باید به این مهم توجه کرد که موارد ذکر شده ذیل نیز از جمله شاخص های تاثیرگذاری هستند که می بایست توسط ذینفعان این صنعت مورد واکاوی دقیق علمی قرارگیرند، چراکه عدم توجه به این موضوعات کلیدی، باعث می شود تا در گزارش ها و مصاحبه های مرتبط با توانمندی ساخت کشتی در کشور، اطلاعات خلاف واقع و اشتباه منعکس شود که حداقل پیامد آن درجا زدن و تضعیف بیش از پیش صنعت نوپای کشتی سازی کشور است.
ـ مدیریت حفاظت و دسترسی به اطلاعات و مدارک پروژه بر اساس شرح وظایف تعریف شده برای هر کارشناس یا مدیر جهت جلوگیری از نشت اطلاعات فنی، اقتصادی و مالی پروژه به خارج از یارد
ـ نظارت، کنترل و ارزیابی عملکرد پرسنل از منظر شایستگی های رفتاری، مهارتی و علمی در راستای رعایت و احترام به ارزش های سازمانی یارد در بازه های زمانی 3 ماهه، 6 ماهه و یکساله
در پایان، توصیه می کنم تا خبرگان و دلسوزان واقعی حوزه صنعت کشتی سازی کشور با استفاده از شاخص های فوق الذکر، وضعیت موجود یاردهای داخلی را ارزیابی و نتایج حاصل از آنرا به اطلاع فعالان دریایی کشور برسانند.
احتراماً ، در بدو امر مراتب تشکر از مطالب کارشناسی شده را ارائه نموده ، و بر تامل بیشتر بر دو نکته مهمتر و مؤثرتر در راستای نیل به اهداف کشتی سازی تاکید می نمایم:
الف) بهره گیری از پرسنل آموزش دیده و استمرار دوره های آموزش تکمیلی
ب ) احتراز از ارائه گزارش های خلاف واقع به مسئولین تصمیم گیر.
و من ا... التوفیق
از رئیس و دبیر محترم انجمن مهندسی دریایی ایران، رئیس محترم صندوق توسعه صنایع دریایی و دبیر محترم ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی خواهشمندم گفتگوی خوب و تخصصی فوق را با دقت مطالعه نموده و از ارئه گزارشات خلاف واقع پرهیز نمایند. آیا بهتر نیست تا در خصوص ارزیابی توانمندی کشور در ساخت کشتی های تجاری و باری از شاخص های ذکر شده توسط آقای مهندس علی بیگی استفاده نمایید؟ چرا و بر اساس چه شاخص هایی شما عزیزان، به این نتیجه رسیده اید که میتوان کشتی های نفتکش VLCC، LPG، LNG را در ایران ساخت!؟ کمی هم تفکر و تامل تا قبل از هر اظهار نظری بد نیست.
خدا نگهدار
بنده از مدتهاست كه به اين نتيجه يقين رسيده ام كه ساختار انجمن دريايي ما دچار گرايش هاي منفعت طلبانه و گروه گرايانه شده و شديدا از نقد كارشناسي دوري ميكندمتاسفانه بيراهه ها رفته. بنام كشتي سازي و ساخت و به كام حلقوم هاي افراد پيش ميرود.
آقايان ‘ همه ما خوابيم .بيدار بشيد ببينيد اينجا چه ميكنند. انجمن دريايي بهانه شده است .كشتي سازي ما به كجا رسيده. برادران سياست هاي و روشها و افكار برخي آقايون در اين انجمن تخريب و ضربه به كشتي سازي است