۱۰ رویدادی که جهان را در ۲۰۲۵ غافلگیر کرد

به گزارش مانا؛ امروز در آستانه پایان سال ۲۰۲۵ هستیم، سالی که شاهد مجموعه‌ای از رویدادهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی بودیم که جهان را تاحدی تغییر داد. این سال، تغییرات قابل توجهی به همراه داشت که بر ماهیت اتحادها، مدل‌های مالی و تجاری و نقشه نفوذ اقتصادی تأثیر گذاشت و دوران جدیدی را آغاز کرد که در آن ابعاد اقتصادی و ژئوپلیتیکی بیش از هر زمان دیگری در هم تنیده شده‌اند.

بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا نقش برجسته‌ای در تشدید این نوسانات، چه از طریق سیاست‌های تجاری و چه از طریق تغییرات در رویکرد راهبردی ایالات متحده ایفا کرد.

این امر، راه را برای تحولاتی که هنوز در حال وقوع هستند و ممکن است همچنان مسیر سال ۲۰۲۶ را شکل دهند، هموار کرد. برای درک اینکه به کجا می‌رویم، درک آنچه در طول این سال رخ داده و چگونه این تحولات برای ایجاد یک واقعیت اقتصادی جهانی حساس‌تر و پیچیده‌تر انباشت شده‌اند، ضروری است.

در این مقاله، مهم‌ترین رویدادهای اقتصادی  را که بر نظام اقتصادی جهانی در سال ۲۰۲۵ تأثیر گذاشته‌اند  بررسی خواهیم کرد تا روندهای بالقوه برای سال ۲۰۲۶ را درک کنیم.

۱- بازگشت ترامپ و تغییر شکل نقش آمریکا

سال ۲۰۲۵ شاهد تغییر قابل توجهی با بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده به کاخ سفید بود؛ رویدادی که تأثیر مستقیمی بر ساختار نظم جهانی، به ویژه از نظر سیاست‌های تجاری و اتحادهای بین‌المللی داشت. این بازگشت در یک بستر داخلی سیاسی در ایالات متحده رخ داد و با گام‌های روشنی در جهت بازتعریف نقش آمریکا در جهان از طریق بررسی توافق‌نامه‌های تجاری، زیر سوال بردن تعهدات قبلی، اتخاذ رویکردی سختگیرانه‌تر در قبال مسائل مربوط به مهاجرت، جهانی شدن و زنجیره‌های تأمین همراه بود. این تغییر در جهت سیاست آمریکا صرفاً تغییر چهره نبود، بلکه تغییر به سمت یک سیاست قاطعانه‌تر و بسته‌تر نسبت به نظم جهانی بود. این امر باعث ایجاد اضطراب در بازارهای جهانی شد و درها را برای موج گسترده‌ای از تغییر موضع راهبردی توسط بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهایی که مستقیماً به بازار آمریکا یا چتر امنیتی و سیاسی واشنگتن متکی هستند، گشود.

۲- تعرفه‌هایی که آغازگر عصر اقتصادی جدید هستند

آوریل ۲۰۲۵ شاهد چیزی بود که به «روز آزادی» معروف شد، روزی که دولت ایالات متحده بسته گسترده‌ای از تعرفه‌ها را بر واردات کلیدی از چین، اروپا و سایر کشورها اعلام کرد؛ اقدامی که نقطه عطفی در تجارت جهانی محسوب می‌شود. این تصمیم نه تنها بر روابط دوجانبه بین واشنگتن و پکن تأثیر گذاشت، بلکه به بازارهای مالی نیز سرایت کرد که با کاهش شدید، به ویژه در سهام فناوری و تراشه، مواجه شدند و صدها میلیارد دلار سهام در عرض چند ساعت از بین رفت. چندین کشور با اعمال تعرفه‌های متقابل تلافی کردند که منجر به تشدید تنش‌های تجاری، قیمت‌گذاری جهانی کالاها و خطرات تورمی شد.

۳- حمله اسرائیل به ایران

سال ۲۰۲۵ پس از حمله نظامی اسرائیل به ایران، شاهد تشدید تنش‌ها در خاورمیانه بود؛ تحولی که توازن امنیتی منطقه را تغییر داد. این رویداد صرفاً یک رویارویی محدود نبود، بلکه دری را برای تشدیدهای احتمالی آینده گشود و نگرانی‌هایی را در مورد گسترش عملیات نظامی به دامنه وسیع‌تر، که به طور بالقوه تأسیسات حیاتی انرژی یا خطوط کشتیرانی راهبردی را هدف قرار می‌دهد، ایجاد کرد. این تنش بلافاصله در بازارهای جهانی منعکس شد، جایی که قیمت انرژی افزایش یافت. اگرچه این تشدید تنش به یک جنگ تمام عیار تبدیل نشد، اما خطرات خاورمیانه را به عنوان یک عامل کلیدی در قیمت‌گذاری انرژی و کالاها در بازارهای جهانی احیا کرد.

۴- صادرات عناصر کمیاب چین

در اواسط سال ۲۰۲۵، چین محدودیت‌های گسترده‌ای را بر صادرات چندین ماده معدنی نادر و راهبردی مورد استفاده در صنایع فناوری و نظامی ایالات متحده اعلام کرد. این تصمیم یکی از مهمترین شوک‌ها به چشم‌انداز اقتصادی بود، زیرا میزان وابستگی ایالات متحده به مواد اولیه از چین، به ویژه در زمینه‌های نیمه‌هادی‌ها، باتری‌ها، وسایل نقلیه الکتریکی و رباتیک را آشکار کرد و منجر به اختلالات فوری در کارخانه‌ها و شرکت‌های آمریکایی و افزایش قابل توجه هزینه‌ها شد. 

۵- جنگ روسیه و اوکراین

سال ۲۰۲۵ شاهد تغییر آشکاری در روند جنگ روسیه و اوکراین بود، زیرا وارد مرحله جدیدی از تشدید درگیری‌ها شد. این تشدید درگیری‌ها با حمایت برخی کشورهای اروپایی و ایالات متحده از اوکراین برای استفاده از سلاح‌های پیشرفته‌تر و موشک‌های دوربرد مانند تاماهاوک مشخص شد. اگرچه این اقدام عملی نشد، اما صرف پیشنهاد آن، تغییری در ماهیت درگیری ایجاد کرد. این وضعیت باعث شد ایالات متحده واردکنندگان نفت روسیه شامل چین، هند و ژاپن را به تحریم باهدف کاهش درآمدهای روسیه تهدید کند.

۶- حمله اسرائیل به قطر

سال ۲۰۲۵ شاهد حادثه‌ای بی‌سابقه در منطقه خلیج فارس بود: «حمله اسرائیل به کشور قطر». این تشدید تنش، تعادل‌ها و اتحادهای ژئوپلیتیکی و اقتصادی در خاورمیانه را تغییر داد. قطر یکی از مراکز اصلی تأمین انرژی جهانی است و وزن سیاسی قابل توجهی در خلیج فارس و خاورمیانه دارد. این حمله به تغییر شکل پارامترهای امنیت منطقه‌ای و مسیرهای همکاری اعراب کمک کرد.

۷- اختلالات در حساس‌ترین مسیر دریایی

از جمله رویدادهای قابل توجه سال ۲۰۲۵، موج جدیدی از تنش‌ها در دریای سرخ به دلیل حملات انصارالله یمن به کشتی‌های عازم اسرائیل از این آبراه بود که یکی از مهم‌ترین مسیرهای دریایی جهان را مختل کرد و باعث شد هزینه‌های کشتیرانی در دوره‌های خاصی از سال بیش از ۳۰۰ درصد افزایش یابد. این تحول مستقیما بر جابجایی کالاها، به ویژه کالاهای اساسی و مواد اولیه تأثیر گذاشت و فشارهای تورمی را پس از یک دوره آرامش نسبی به صحنه بازگرداند.

۸- فشارهای اقتصادی ایالات متحده

اقتصاد ایالات متحده در طول سال ۲۰۲۵ شاهد کاهش آشکاری بود که در شاخص‌های کلیدی که حرکت ضعیف و افزایش چشم‌انداز رکود را تأیید می‌کردند، منعکس شده است. اعتماد مصرف‌کننده به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسید، اشتغال کاهش و اخراج‌ها افزایش یافت. در همین حال، قیمت مواد غذایی و کالاها افزایش یافته است. در حوزه مالی، دولت آمریکا به طور فزاینده‌ای به انتشار اوراق قرضه متکی و بدهی عمومی آن به ۳۸ تریلیون دلار نزدیک شده است. ارزش دلار هم از زمان روی کار آمدن ترامپ حدود ۱۰ درصد کاهش یافته است. این تحولات به چالش‌های ساختاری عمیقی اشاره دارد که بر مسیر اقتصاد ایالات متحده تأثیر می‌گذارد و خطراتی را برای اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۶ درپی دارد.

۹- سقوط ارزهای دیجیتال

بازارهای دارایی‌های دیجیتال در سال ۲۰۲۵ یک نوع آشفتگی را تجربه کردند که منجر به کاهش شدید بسیاری از ارزهای دیجیتال، به ویژه ارزهایی شد که به سفته‌بازی و اهرم بالا متکی بودند. این همزمان با نوسانات قابل توجه در بخش هوش مصنوعی بود که به یک محرک اصلی بازار تبدیل شده است. 

۱۰- آشفتگی بازار جهانی اوراق قرضه

بازارهای اوراق قرضه در سال ۲۰۲۵ نوسانات گسترده‌ای را تجربه کردند که نشان‌دهنده افزایش عدم قطعیت در اقتصادهای بزرگ است. بازده در ایالات متحده، ژاپن، بریتانیا و فرانسه به سطوحی افزایش یافت که نشان‌دهنده نگرانی سرمایه‌گذاران در مورد فشارهای مالی، کندشدن رشد و افزایش بار بدهی است. مشخص شد که بازارهای اوراق قرضه به طور دقیق میزان ریسک‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی پیش روی این کشورها را منعکس می‌کنند. افزایش‌های متوالی بازده مستقیماً نشان‌دهنده کاهش اعتماد به توانایی برخی از دولت‌ها در مهار تورم یا مدیریت سطح بدهی‌های فزاینده بود. 

 نتیجه و چشم‌انداز ۲۰۲۶

۱۰ تحولی که در سال ۲۰۲۵ شاهد آن بودیم، منجر به تغییر عمیقی در رفتار سرمایه‌گذاران و دولت‌ها شده و مشخص کرده است که محیط اقتصادی جدید با دو دهه قبل تفاوت اساسی دارد. با بازگشت ترامپ، گسترش سیاست‌های حمایتی و تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی، کشورها اقدامات احتیاطی اولیه را آغاز کرده اند. این اقدامات شامل تنوع‌بخشی به مشارکت‌های اقتصادی و تغییر شکل اتحادهای  راهبردی است، زیرا متوجه شده اند که وابستگی کامل به ایالات متحده خطرات سیاسی و اقتصادی فزاینده‌ای را به همراه دارد. برای اولین بار در سال‌های اخیر، کشورهای متحد واشنگتن به دنبال ایجاد تعادل در روابط خود هستند. آنها به سمت تقویت روابط خود با بلوک شرق از طریق «بریکس»، «آسه‌آن» یا مشارکت‌های دوجانبه جدید با چین، هند و روسیه حرکت می کنند. این تغییر نشان دهنده آگاهی فزاینده‌ای است که نظم جهانی به سمت چندقطبی شدن واقعی قدرت در حال حرکت است. با در نظر گرفتن همه این شاخص‌ها در کنار هم، سال ۲۰۲۶ احتمالا سالی با نوسانات قابل توجه خواهد بود، به این دلیل که بحران‌های سال ۲۰۲۵ حل نشده‌اند. 

منبع: شبکه الجزیره  مترجم: نادر مازوجی