افق راهبردی ایتالیا که زمانی به منطقه یورو-مدیترانه محدود بود، اکنون به سمت شرق گسترش یافته است. در طول پنج سال گذشته، رم به تدریج، اما پیوسته فعالیت دریایی خود را در سراسر اقیانوس هند غربی و کلا منطقه هند-اقیانوس آرام تشدید کرده که نشان‌دهنده تغییرات با پیامد‌های ژئوپلیتیکی بزرگ است. با تداوم استقرار دریایی، تعاملات عملیاتی گسترده، نقش رهبری در چارچوب‌های امنیت دریایی چندملیتی، رم خود را به عنوان یک بازیگر امنیتی معتبر در آب‌های دور تثبیت می‌کند. این چرخش در راستای اتحاد‌های ساختاری، تنظیم مجدد راهبردی و جاه‌طلبی‌های ملی شکل گرفته که بازتاب فشار‌های خارجی عمدتاً از سوی ایالات متحده و تلاش‌های داخلی برای تعریف مجدد نقش جهانی ایتالیا است. در نتیجه، این کشور از یک بازیگر دریایی متمرکز بر منطقه داخلی به یک قدرت میانی با نگاه به خارج و مشارکت راهبردی تبدیل شده است.

کد خبر: ۱۰۵۱۴۴

مانا- تعاملات دریایی ایتالیا در غرب اقیانوس هند طی پنج سال گذشته همواره گسترش یافته است. اجماع علمی قوی استدلال می‌کند که حضور فزاینده نیروی دریایی ایتالیا در هند و اقیانوسیه، نمود ملموسی از همسویی راهبردی آن با واشنگتن است. این بازنگری در برهه‌ای حساس رخ می‌دهد، زیرا ایالات متحده به دلیل تشدید رقابت قدرت‌های بزرگ با چین و تغییر جهت‌گیری ژئواستراتژیک ناشی از آن به سمت هند و اقیانوسیه، راهبرد کلان خود را بازتعریف می‌کند.

ایتالیا به عنوان یک قدرت میانی در اتحاد با ایالات متحده، در دوره تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی و تلاش‌ها برای تغییر شکل نظم بین‌المللی توسط قدرت‌های جنوب جهانی، با محدودیت‌های ساختاری در استقلال سیاست خارجی خود مواجه است. در این چارچوب، رم تصمیم گرفته که راهبرد همسویی با حامی امنیتی اصلی خود را دنبال کند. بنابراین، یکی از محرک‌های کلیدی که استقرار‌های نظامی اخیر ایتالیا در غرب اقیانوس هند را شکل می‌دهد، لزوم پاسخگویی به انتظارات ایالات متحده از تقسیم مسئولیت است که در سه بُعد مرتبط درک می‌شود: تقسیم هزینه، توزیع ریسک و تقسیم منطقه اصلی.

در همین راستا، پِت هگست، وزیر جنگ ایالات متحده، در سخنرانی خود در نشست سنگاپور در ماه مه ۲۰۲۵، بر محوریت تقسیم مسئولیت در رویکرد واشنگتن به آسیا-اقیانوسیه تأکید کرد. از این نظر، تشدید فعالیت دریایی ایتالیا در این منطقه دریایی وسیع مستقیماً با انتظار ایالات متحده همسو بوده و از این طریق، همسویی راهبردی ایتالیا با واشنگتن را تقویت می‌کند.

البته، عوامل جانبی نیز در شکل‌دهی به رفتار رم تاثیرگذار هستند. این عوامل از فشار‌های سیستماتیک گرفته تا پویایی‌های نهادی و جاه‌طلبی‌های داخلی را شامل می‌شوند. به طور ویژه، تقویت جایگاه ملی و ارتقای فروش صادراتی صنعت دفاعی داخلی به عنوان محرک‌های مکمل شناخته شده‌اند، همچنین، فشار اتحادیه اروپا (EU) و خطرات امنیتی مستقیم برای منافع داخلی ایتالیا عموماً به عنوان عواملی با تأثیر محدودتر در نظر گرفته می‌شوند.

برخلاف سایر قدرت‌های میانی در اتحادیه اروپا، ایتالیا از نظر استقرار نیروی دریایی و تدوین چشم‌انداز راهبردی بلندمدت، دیر به فضای هند و اقیانوسیه وارد شده است. به عنوان مثال، فرانسه راهبرد هند و اقیانوسیه خود را در سال ۲۰۱۹ آغاز کرد، و پس از آن آلمان و هلند در سال ۲۰۲۰ این راهبرد را دنبال کردند. در مقابل، نخستین گام‌های ایتالیا در این مسیر کاملاً جدید و به سال ۲۰۲۳ برمی‌گردد که کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان، تحقیقات در مورد نقش ایتالیا در هند و اقیانوسیه را آغاز و کمیته دائمی در مورد سیاست خارجی هند و اقیانوسیه برای انجام آن تأسیس کرد.

انتشار گزارش جامع کمیته دائمی در مورد هند و اقیانوس آرام در مارس ۲۰۲۵، نقطه اوج این فرآیند بود که اولین بیان ساختارمند از موضع راهبردی ایتالیا در قبال این منطقه را به همراه داشت. دو ماه بعد، کمیته امور خارجه به اتفاق آرا قطعنامه‌ای پارلمانی را تصویب و بدین ترتیب رسماً هند و اقیانوس آرام را به عنوان محور کلیدی سیاست خارجی ایتالیا تثبیت کرد.

اگرچه، ایتالیا هنوز فاقد یک راهبرد ملی کامل و ساختارمند است، اما این سند رویکرد سه ستونی را ترسیم کرد. نخست، تاکید بر ضرورت تضمین حضور دیپلماتیک و دریایی پایدار، معتبر و ساختارمند در منطقه است. دوم، نقش حیاتی منطقه هند و اقیانوسیه در قرن بیست و یکم به ویژه در رابطه حوزه‌های دیجیتال و اقلیمی، با تمرکز بر نیمه‌رسانا‌ها و زنجیره‌های تأمین انرژی تجدیدپذیر را تصدیق کرد. در نهایت، بر اهمیت ایجاد مشارکت‌های راهبردی با کشور‌های همفکر منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای حفظ نظم بین‌المللی با برتری غرب تاکید کرد، البته ضرورت مدیریت و مقابله با قدرت روزافزون چین را نیز به رسمیت شناخت.

این تحولات برای درک منطق، دامنه و اهداف چرخش امنیتی فزاینده ایتالیا به سمت هند و اقیانوسیه و همچنین تشدید مشارکت دریایی و راهبردی آن در غرب اقیانوس هند، محوری هستند.

ایجاد مشارکت نظامی

رم فراتر از تلاش برای افزایش امنیت دریایی خود از طریق استقرار پایدار و تعاملات عملیاتی منظم، با مشارکت فعال در چارچوب‌های چندملیتی به دنبال تثبیت حضور راهبردی و ایجاد مشارکت‌های استراتژیک در غرب اقیانوس هند نیز بوده است.

در اوایل آوریل ۲۰۲۴، نیروی دریایی ایتالیا تحت فرماندهی کاپیتان روبرتو مسینا، رهبری گروه ویژه ۱۵۳ نیروی دریایی مشترک (CMF) را بر عهده گرفت، که مسئول عملیات امنیتی دریایی در حوزه دریای سرخ بود. حوزه عملیاتی گروه ویژه ۱۵۳ که از کانال سوئز تا تنگه باب المندب و خلیج عدن را در بر می‌گیرد، یکی از مهمترین و پرخطرترین کریدور‌های دریایی جهان را پوشش می‌دهد.

گروه ویژه ۱۵۳ که در اواسط آوریل ۲۰۲۲ آغاز به کار کرد، چهارمین گروه تحت چتر CMF بود. مأموریت اصلی آن تقویت امنیت دریایی بین‌المللی در حوزه دریای سرخ، با تأکید ویژه بر مقابله با بازیگران غیردولتی و غیرقانونی است که از جغرافیای راهبردی منطقه برای دستیابی به اهداف خود سوءاستفاده می‌کنند.

همچنین، گروه ویژه ۱۵۴ که در ماه مه ۲۰۲۳ افتتاح شد، جدیدترین مورد از پنج گروه ویژه عملیاتی تحت فرماندهی نیروی دریایی مشترک (CMF) است. مأموریت آن طراحی و اجرای رویداد‌های ماهانه آموزش ارتقاء امنیت دریایی با هدف بهبود قابلیت‌های عملیاتی پرسنل نظامی شریک از طریق فرصت‌های یادگیری است. فعالیت‌های آموزشی شامل پنج حوزه موضوعی اصلی است: آگاهی دریایی، قانون دریایی، ممنوعیت دریایی، نجات و کمک دریایی و توسعه رهبری. هر رویداد متناسب با نیاز‌های خاص کشور‌های شرکت‌کننده تنظیم و نتایج عملی و عملیاتی مرتبط را تضمین می‌کند.

نتیجه‌گیری

در سال‌های اخیر، ایتالیا به طور قابل توجهی چرخش امنیتی خود را به سمت هند و اقیانوس آرام تسریع کرده و این امر منجر به افزایش فعالیت‌های دریایی رم در غرب اقیانوس هند شده است. اگرچه این تغییر، ریشه در حمایت دیرینه ایتالیا از نظم بین‌المللی غرب‌گرا و حفظ صلح و ثبات در دریا دارد. همچنین محصول جانبی همسویی راهبردی رم با فشار ایالات متحده برای افزایش سهم مسئولیت در این عرصه حساس است.

افزایش سرعت عملیاتی استقرار نیرو‌های دریایی، گسترش دامنه تعاملات نظامی در دریا و تعمیق مشارکت در چارچوب‌های امنیتی چندجانبه، گویای تعهد روزافزون ایتالیا به ایفای نقش فعال‌تر در معماری امنیت دریایی هند و اقیانوسیه، به ویژه در غرب اقیانوس هند است که به عنوان یک شریان کشتیرانی راهبردی، این منطقه دریایی را به دریای مدیترانه متصل می‌کند.

با این حال، این گسترش نفوذ دریایی ایتالیا در غرب اقیانوس هند بدون تهدید نیست. در حالی که رم تاکنون با موفقیت و بدون ایجاد اختلال، دارایی‌های دریایی خود را به منطقه اعزام کرده است، این امر می‌تواند در صورت ظهور تهدیدات جدید در نزدیکی کشور، باعث اختلال برای ایتالیا شود.

منبع: اندیشکده ترندز ریسرچ