ترامپ آینده خلیج فارس را بدون حضور چین شکل می‌دهد؟

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، ترامپ در اولین سفر بزرگ بین‌المللی خود در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش با انعقاد مجموعه‌ای از قراردادهای سرمایه‌گذاری، تجارت و فنّاوری چند میلیارد دلاری با کشورهای منطقه نشان داد که همچنان شریک استراتژیک اصلی خلیج فارس است. قراردادهایی به ارزش بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی، انتقال انرژی و فنّاوری دفاعی با عربستان سعودی، متعهد شدن قطر به خرید ۳ میلیارد دلار پهپاد و ضد پهپاد و ۳۸ میلیارد دلار دیگر برای همکاری مشترک در توسعه نظامی و امنیتی با ایالات متحده و گسترش پایگاه هوایی العدید به علاوه نهایی کردن یک بسته دفاعی ۱.۴ میلیارد دلاری با امارات متحده عربی نشان از تمایل قاطعانه ترامپ برای بازگشت به منطقه داشته است.

معاملات چندین میلیارد دلاری هوش مصنوعی بین شرکت‌های آمریکایی و کشورهای خلیج فارس در حالی انجام شد که بسیاری در واشنگتن نگرانند که چین بتواند به تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی دسترسی پیدا کند و بر اساس آن زیرساخت‌های حیاتی هوش مصنوعی در خارج از ایالات متحده مستقر شوند. به نظر می‌رسد تلاش استراتژیک ایالات متحده برای پیوند اقتصادی و فنّاوری با کشورهای خلیج فارس، مهار پیشروی رو به رشد چین در منطقه را برجسته می‌کند.

چین یکی از بازیگران اصلی در حوزه هوش مصنوعی است و اهداف بلندپروازانه‌ای برای تبدیل شدن به رهبری جهانی هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ میلادی دارد. هدفی که نه تنها عملکرد مدل‌های هوش مصنوعی منفرد را که اغلب توجه رسانه‌ها را به خود جلب می‌کنند، بلکه نوآوری و پذیرش گسترده هوش مصنوعی برای منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی را نیز در بر می‌گیرد.

صنعت هوش مصنوعی چین احتمالاً در سطح جهانی با فاصله کمی پس از ایالات متحده قرار می‌گیرد و مدل‌های هوش مصنوعی آن احتمالاً در برخی مواقع یا در برخی بخش‌ها از ایالات متحده پیشی می‌گیرند. ایالات متحده و چین در زیرساخت‌های هوش مصنوعی و استقرار مدل‌های هوش مصنوعی در جهان پیشرو هستند و رقابت بین ایالات متحده و چین بر سر هوش مصنوعی وارد مرحله جدید و خطرناک‌تری شده و قانون‌گذاران آمریکایی در جلسه استماع سنا با عنوان "پیروزی در مسابقه هوش مصنوعی" نگرانی خود را در مورد کاهش سریع برتری ایالات متحده بر چین ابراز کردند. در هشتم می جاری، مدیران OpenAI، مایکروسافت، CoreWeave و AMD اعلام کردند که برتری ایالات متحده بر چین در هوش مصنوعی به تنها چند ماه کاهش یافته است.

چین با سرمایه‌گذاری در خاورمیانه این منطقه را به عنوان یک صحنه جدایی‌ناپذیر در استراتژی خود برای جایگزینی نفوذ ایالات متحده و تغییر شکل پویایی قدرت جهانی می‌بیند و تلاش داشته است تا با درگیر شدن در توسعه زیرساختی، مالی و فنّاوری خلیج فارس موازنه منطقه‌ای را به نفع خود تغییر دهد. چین از تعامل با خاورمیانه برای تثبیت نفوذ خود از پلتفرم‌های فنّاوری چینی، سیستم‌های نظارتی و حاکمیتی مبتنی بر هوش مصنوعی بهره می‌گیرد تا وابستگی آن کشورها به چین را برای زیرساخت‌ها و استانداردها عادی سازی نماید. سفر ترامپ به خلیج فارس فرای یک بازدید تشریفاتی یک بازنگری در اولویت‌های آمریکا در منطقه‌ای بود که چین با گسترش نفوذ خود از طریق تجارت و فنّاوری در آن جسورتر شده‌ است و ترامپ در این سفر عنوان داشته است که "بسیار مهم است که سه کشور عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی در جمع ما بوده و از نفوذ چین دور باشند".

کشورهای خلیج فارس با جاه‌طلبی‌های زیاد و بودجه فراوان که با کاهش ردپای کربن در جهان، اهرم ژئوپلیتیکی خود را در خطر می‌بینند، هوش مصنوعی را برای بقای اقتصادی خود محوری دانسته و از مسیرهای جدید همکاری هوش مصنوعی با شرکت‌های آمریکایی استقبال می نمایند. مشارکت جدید شتاب‌دهی هوش مصنوعی ایالات متحده و امارات متحده عربی، ابتکاری برجسته برای به چالش کشیدن حضور دیجیتال و فنّاوری چین در منطقه است و موجب ایجاد برخی نگرانی‌ها در پکن خواهد بود.

 در واقع تور خلیج فارس با معاملات اقتصادی، تعهدات دفاعی و گشایش‌های دیپلماتیک، منعکس کننده یک استراتژی چندوجهی ایالات متحده برای مقابله با چین و احیای اعتبار آمریکا است. چنانچه: به لحاظ اقتصادی فرصتی بود تا ترامپ بتواند روابط اقتصادی بین کشورهای خلیج فارس و چین را به چالش بکشد. سه کشور عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی روابط نزدیکی با چین دارند و نفوذ چین در منطقه مشهود است. نفوذ اقتصادی و روابط سیاسی چین از زمان نشست چین و شورای همکاری خلیج فارس در دسامبر ۲۰۲۲ میلادی در ریاض در چهارچوب امنیت جمعی و هدف بازگرداندن صلح به خاورمیانه عمیق‌تر نیز شده است. چین با هر سه کشور سوآپ ارزی برقرار کرده است: توافقی با عربستان سعودی به ارزش ۵۰ میلیارد یوان (۶.۹۵ میلیارد دلار آمریکا) که در اواخر سال ۲۰۲۳ میلادی نهایی شد؛ پیمانی به ارزش ۳۵ میلیارد یوان با امارات متحده عربی که در همان سال تمدید شد و توافقی به ارزش ۳۵ میلیارد یوان با قطر که در سال ۲۰۲۱ میلادی به امضا رسید.

واشنگتن از نزدیک این تحولات را دنبال کرده و کشورهای خلیج فارس را به حفظ نقش محوری دلار ترغیب خواهد کرد که به نوبه خود ممکن است بر بین‌المللی شدن یوان چین تأثیر بگذارد. یکی از نقاط اختلاف بالقوه چین با واشنگتن می‌تواند استفاده از یوان در تجارت خلیج فارس و توافق‌نامه‌های سوآپ ارزی پکن با این کشورها باشد. سرمایه‌گذاری بیشتر ترامپ در خلیج فارس و گره زدن آن به هرگونه معامله‌ای دارای پتانسیل محدود کردن دامنه تعامل تجاری آنها با چین است و واشنگتن ممکن است با تحت فشار قرار دادن این سه کشور آنها را به سمت کاهش استفاده از ارز چینی در مذاکرات تجاری آینده سوق دهد.

 چین از طریق توافق‌نامه‌های همکاری با کشورهای منطقه در رقابت و اهرم فشار بر واشنگتن استفاده می نماید و با انعقاد قراردادهایی با هدف تثبیت روابط بلندمدت انرژی و گسترش معاملات نفتی بر مبنای یوان برای کاهش جایگاه دلار آمریکا به عنوان استاندارد جهانی بهره می‌گیرد. این مدل ها پکن را به عنوان یک شریک ضروری در سیستم داده‌ها، امور مالی و امنیت منطقه معرفی می نماید.

 به لحاظ استراتژیک ورود ترامپ به ریاض در آغاز سفر گسترده‌تر خود به خلیج فارس، نشان دهنده تلاشی حساب‌شده برای تثبیت مجدد قدرت آمریکا در منطقه‌ای است که عقب‌نشینی ایالات متحده، نفوذ آن را کاهش داده است. خاورمیانه چالش‌های امنیتی بزرگی دارد و ترامپ آن را به عنوان یک صحنه حیاتی رقابت استراتژیک با چین می‌بیند که در طول دهه گذشته از این خلاء سیاسی و استراتژیک برای گسترش حضور خود در سراسر خاورمیانه استفاده کرده است. در حالی که ایالات متحده با دکترین اوباما مبنی بر "سپردن سرنوشت خاورمیانه به دست رهبران منطقه" حضور خود را در منطقه محدود و آن را در استراتژی دیپلماتیک خود از اولویت خارج کرد، پکن به تدریج روابط خود را در خلیج فارس تعمیق بخشیده است. میانجی گری در عادی‌سازی روابط بین ایران و عربستان سعودی از سوی پکن در مارس 2023 میلادی نمونه‌ای از تلاش های چین برای گسترش روابط با کشورهای منطقه بوده است.

می‌توان گفت که سفر ترامپ به خلیج فارس یک سیگنال عمدی بوده تا نشان ‌دهد که ایالات متحده خاورمیانه را به عنوان یک صحنه حیاتی رقابت استراتژیک با چین می‌بیند و این حس را القا می‌کند که آمریکا با تاکید بر تعهد مجدد بر شکل‌دهی توازن قدرت در منطقه، اصول همکاری کشورهای منطقه با چین را تغییر خواهد داد.

 ترامپ با تأکید مجدد بر رهبری آمریکا در منطقه‌ای که همواره در آن اتحادها سیال و رقابت‌ها شدید بوده، در تلاش مستقیم برای متوقف کردن حرکت چین و تثبیت مجدد ایالات متحده به عنوان قدرت برتر فرامنطقه ای است تا آینده خلیج فارس را بدون حضور چین شکل ‌دهد.

شهره پولاب- دکتری جغرافیای سیاسی و پژوهشگر روابط بین‌الملل