جهش کانتینری چابهار با نقش‌آفرینی راهبردی گروه کشتیرانی

علیرضا چشم جهان- نظریه پرداز ارشد حوزه حمل‌ونقل

پیش از فروپاشی دولت سابق افغانستان و قبل از آنکه حکومت جدید در کابل سر کار بیاید، ایران، هند و افغانستان در قالب «توافق‌نامه چابهار» قصد داشتند تا از استعداد‌ها و ظرفیت‌های سواحل مکران، محور شرق ایران و بندر شهید بهشتی در جهت توسعه مراودات تجاری هندوستان و افغانستان استفاده نمایند. بر این اساس دهلی‌نو در راستای توسعه بندر چابهار باید در قالب قرارداد کوتاه‌مدت و سپس قرارداد بلندمدت نسبت به سرمایه‌گذاری به‌ویژه در بخش تجهیزاتی اقدام کند به همین منظور بندر کاندلای هند ۴۰ درصد تخفیف بر هزینه‌های مترتب بر کشتی و کالا‌هایی که بین بندر مذکور و بندر چابهار مبادله می‌شوند، در نظر گرفت. با این حال طی سال‌های اخیر، با وجود آنکه هندوستان تا پیش از تغییر حکومت در افغانستان مقادیری از گندم اهدایی را از بندر کاندلا به بندر چابهار ارسال کرد تا از طریق خاک ایران و مرز میلک به‌سوی مقصد ترانزیت شوند؛ اما حرکت معنادار دیگری از سوی دولت و بخش خصوصی هندوستان برای توسعه تجارت با افغانستان و کشور‌های آسیای میانه از طریق بندر شهید بهشتی انجام نشد.

در پی بازدید مقامات ارشد حکومت جدید افغانستان از بندر چابهار نیز در مورد سرمایه‌گذاری طرف افغان در بندر چابهار (به‌منظور تبدیل بندر شهید بهشتی به عنوان یک بندر کانونی جهت انجام مبادلات تجاری بین‌المللی برای افغانستان) تأکید شد. اما تاکنون اقدام محسوس و قابل‌ذکری در محدوده بندر شهید بهشتی چابهار از سوی کابل انجام نشده است.

در چنین شرایطی و به‌منظور معطل نماندن سرمایه‌گذاری کشور در بندر چابهار و به‌منظور رعایت اصول پدافند غیرعامل و زمینه‌سازی برای توسعه سواحل مکران و رونق حمل‌و‌نقل از طریق محور شرق (برای کالا‌های وارداتی و صادراتی) و زمینه‌سازی جهت ایفای نقش کانونی برای عبور محمولات کشور‌های افغانستان و آسیای میانه از طریق بندر شهید بهشتی چابهار، توافق‌نامه‌ای بین سازمان بنادر و دریانوردی و گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در جهت برقراری سرویس‌های منظم حمل کانتینر بین بنادر چین، هند، امارات متحده عربی و بندر شهید بهشتی چابهار منعقد شد.

هم‌زمان، گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نرخ کرایه حمل کانتینر‌های خود از مبادی چین، هندوستان و امارات متحده عربی به چابهار و بالعکس را به شکلی تنظیم کرد تا با استقبال صاحبان کالا همراه گردد، پس از این و با منظم شدن تردد کشتی‌ها به بندر چابهار میزان رغبت صاحبان کالا برای استفاده از امکانات بندر شهید بهشتی افزایش یافت.

در نتیجه این اقدامات، مجموع آمار عملکرد کانتینری بندر شهید بهشتی چابهار در سال ۱۴۰۲به صورت جهشی رشد کرد و به ۶۵ هزار TEU کانتینر رسید. در  سال ۱۴۰۳ نیز عملکرد کانتینری بندر به حدود ۹۰ هزار TEU کانتینر رسیده و امید می‌رود تا پایان سال جاری برای اولین بار از زمان تأسیس بندر چابهار به رکورد بیش از ۱۰۰ هزار TEU کانتینر برسد.

در همین راستا و به‌منظور توسعه فعالیت‌های حمل‌ونقل دریایی بندر شهید بهشتی، گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران برای نخستین بار بخش بزرگی از ناوگان کانتینر‌های یخچالی خود را به بندر شهید بهشتی منتقل و از آنها برای حمل انواع محصولات کشاورزی و کالا‌های سردخانه‌ای نظیر سیب، سیر و خرما به هند و همچنین واردات موز به کشور با قیمت‌های رقابتی با سایر بنادر جنوبی کشور استفاده کرد.

گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از فعالیت‌های لجستیکی و تقویت عملیات کشتی‌ها نسبت به انتقال تجهیزاتی نظیر ریچ‌استاکر‌های ۴۵ تنی، کشنده و کفی و انواع لیفتراک‌های مورد نیاز در قالب ایجاد یک محوطه لجستیکی به مساحت ۵.۵ هکتار در بندر شهید بهشتی چابهار با حمایت مؤثر سازمان بنادر و دریانوردی اقدام نمود و هم‌اکنون نیز برای احداث یک پایانه لجستیکی دیگر به مساحت ۵.۵ هکتار شامل محوطه و بارانداز، انبار و سایت کالا‌های یخچالی که موجب تقویت ترافیک بندر و افزایش استعداد‌های عملیاتی آن خواهد شد و به هم‌افزایی بیشتر با اپراتور هندی فعال در بندر شهید بهشتی چابهار می‌انجامد، در حال انجام تشریفات مربوطه است.

در آخر یادآور می‌شود، درحال‌حاضر امکان استفاده از ناوگان جاده‌ای متعلق به گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (با برخورداری از حداقل ۱۰۰ کشنده و کفی) برای انتقال کانتینر‌ها از چابهار به سمت گمرکات مرزی ایران با کشور‌های پاکستان، افغانستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان با کرایه حمل‌های رقابتی با سایر دالان‌های بین‌المللی و بدون نگرانی از یک‌طرفه بودن بار وجود دارد که از چنین ظرفیتی می‌توان به طور ویژه برای فعال ساختن محور شرق کشور و کریدور شمال - جنوب بهره کافی برد.