گسترش کریدور دریای خزر-دریای سیاه

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، این اتصال بین قاره‌ای با تولید انرژی بادی، خورشیدی و آبی در آذربایجان و گرجستان و نیروی بادی فراساحلی تولید شده در دریای خزر آغاز می‌شود. خطوط راه دور تا ۱.۵ گیگاوات برق پاک را به بندر «آناکلیا» گرجستان، در انتهای شرقی دریای سیاه می‌رساند. سپس یک کابل زیردریایی برق را در سراسر دریای سیاه منتقل و آن را به «کنستانتا» رومانی می‌رساند، و در نهایت آن را در اروپا توزیع می‌کند.

حامیان این طرح باور دارند که این کریدور انرژی خزر-دریای سیاه به کاهش انتشار کربن جهانی کمک، انرژی قابل اعتمادی را برای اروپا فراهم، اقتصاد‌های در حال توسعه حاشیه اروپا را مدرن و به صلح در منطقه جنگ‌زده قفقاز کمک می‌کند. پایه‌گذاران این طرح امیدوارند ظرف شش سال آینده کابل زیردریایی را با هزینه تخمینی ۳.۵ میلیارد یورو (۳.۸ میلیارد دلار) به اتمام برسانند.

برای تحقق این امر، دولت‌های کشور‌های درگیر باید به سرعت مجموعه‌ای از موانع فنی، مالی و سیاسی را دور بزنند. زویاد گاچیلادزه، مدیر شرکت الکتروسیستم دولتی گرجستان و یکی از معماران کریدور انرژی سبز قفقاز، می‌گوید: «این یک پروژه بزرگ است و بهره‌برداری از آن تا سال ۲۰۳۰ میلادی بسیار جاه‌طلبانه و حتی خوش‌بینانه است».

کابل دریای سیاه برای اتصال قفقاز و اروپا

محور فنی این طرح بر روی ساخت موفقیت‌آمیز یک کابل زیردریایی انتقال برق در دریای سیاه است. زیرا در طول نزدیک به ۱۲۰۰ کیلومتر و با عمق ۲ کیلومتری، وجود مین‌های شناور ناشی از جنگ اوکراین کار را بسیار دشواری می‌کند. باید توجه داشت که طولانی‌ترین کابل برق موجود در زیردریا، با ظرفیت ۱.۴ گیگاوات و طول ۷۲۰ کیلومتر بین انگلیس و نروژ، در عمق ۷۰۰ متری دریای شمال است.

هرچند برنامه‌های آذربایجان بلندپروازانه به نظر می‌رسد، اما اتصالات زیردریایی طولانی‌تری هم پیشنهاد شده است. پروژه پاورلینک استرالیا-آسیا با هدف تولید ۶ گیگاوات در یک مزرعه خورشیدی وسیع در شمال استرالیا و ارسال حدود یک سوم آن از طریق یک کابل زیردریایی ۴۳۰۰ کیلومتری به سنگاپور است. پروژه برق مراکش-بریتانیا ۳.۶ گیگاوات برق را در طول ۳۸۰۰ کیلومتر از مراکش به انگلستان ارسال می‌کند.

ساخت چنین کابل‌هایی مستلزم کاربرد کابل‌های برق سنگین زیردریایی با بهره‌گیری از کشتی‌های تخصصی است که تنها دو شرکت جهان دارای آن هستند. در ارزیابی امکان‌سنجی پروژه دریای سیاه، شرکت مشاوره و مهندسی CESI مستقر در میلان تشخیص داده است که کابل زیردریایی قابل تحقق بوده و براساس برآورد‌ها می‌تواند تا ۱.۵ گیگاوات برق راصادر کند که برای تامین بیش از دو میلیون خانوار اروپایی کافی است.

اما برای پر کردن ظرفیت این لوله، کشور‌های منطقه قفقاز باید برق سبز بسیار بیشتری تولید کنند. برای گرجستان، این مقدار انرژی بیش از انرژی آبی آن است که اکنون بیش از ۸۰ درصد برق کشور را تولید می‌کند. گاچیلادزه می‌گوید: ما یک کشور آبی هستیم و پتانسیل آبی استفاده نشده زیادی داریم.

برنامه‌ریزی آذربایجان و گرجستان برای کریدور انرژی سبز

البته تولید برق آبی مخالفان زیادی نیز دارد، زیرا سد‌های ایجاد شده باعث نابودی رودخانه‌ها و مناظر می‌شوند. سالومه جانلیدزه، یکی از اعضای هیئت مدیره مرکز آموزش انرژی در گرجستان که به ترویج و آموزش در سراسر این کشور می‌پردازد، می‌گوید: «در برخی موارد، سرمایه گذاران به دلیل مخالف مردم و یا احزاب سبز گرجستان نتوانسته‌اند پروژه را به اتمام برسانند. این یک مشکل حل نشده است. اما به نظر من این کار شدنی است، اگر از نزدیک با مردم محلی کار کنید و آنها را به‌عنوان متحد بدانید و نه دشمن، می‌توان پروژه را تکمیل کرد.»

برای آذربایجان نیز بیشتر توسط مزارع بادی و خورشیدی و با سرمایه‌گذاری خارجی تولید می‌شود. مصدر، توسعه‌دهنده انرژی‌های تجدیدپذیر دولت امارات، سرمایه‌گذاری هنگفتی در انرژی بادی این کشور انجام داده است. در ژوئن ۲۰۲۴، این شرکت سه پروژه بادی و خورشیدی با ظرفیت ۱ گیگاوات را آغاز کرد. این شرکت قصد دارد تا سال ۲۰۳۰.۹ گیگاوات دیگر در آذربایجان تولید کند.

همچنین آکوا پاور عربستان، ACWA Power، در نظر دارد سال آینده یک نیروگاه خورشیدی ۲۴۰ مگاواتی را در منطقه آبشرون وخیزی آذربایجان تکمیل کند و با این شرکت قراردادی منعقد کرده است. همچنین، وزارت نیرو آذربایجان تا ۲.۵ گیگاوات باد دریایی و خشکی نصب می‌کند.

در حال حاضر، شرکت CESI در حال انجام دومین مطالعه برای ارزیابی عملی بودن کامل کریدور انرژی پیشنهادی - از دریای خزر تا اروپا - با ظرفیت انتقال ۴ تا ۶ گیگاوات است. اما این اتصال قوی‌تر احتمالاً در آینده دور در دسترس خواهد بود. گاچیلادزه می‌گوید: «تا سال ۲۰۳۰ میلادی، نمی‌توان ادعا کرد که منطقه ما ۴ یا ۶ گیگاوات برق تولید خواهد کرد، بلکه ۱.۳ گیگاوات واقع بینانه است.»

تاثیر اجلاس کوپ ۲۹

در ماه سپتامبر ۲۰۲۴ میلادی؛ جمهوری آذربایجان، گرجستان، رومانی و مجارستان یک سرمایه‌گذاری مشترک در رومانی، ایجاد کردند تا این پروژه را انجام دهند. این چهار کشور در سال ۲۰۲۲ یک یادداشت‌تفاهم با اتحادیه اروپا برای توسعه کریدور انرژی امضا کردند. کشور‌های دیگر نیز تمایل خود برای پیوستن به این طرح به عنوان «پروژه مورد علاقه دوجانبه» ابراز و آن را به یک اولویت زیرساختی برای اتصال اتحادیه اروپا با همسایگان خود تبدیل می‌کنند. گاچیلادزه می‌گوید در صورت انتخاب، «این پروژه می‌تواند ۵۰ درصد کمک مالی را دریافت کند که یک بودجه هنگفت است و وضعیت مالی پروژه را به شدت بهبود می‌بخشد.»

اینکه برگزاری اجلاس COP۲۹ در باکو به پیشبرد این طرح کمک خواهد کرد یا خیر، باید منتظر ماند. باید توجه داشت که مشکلات امنیتی این پروژه را تهدید می‌کند که باید خنثی شود. از زمان حمله روسیه به اوکراین، ایمنی مسیر‌های کشتیرانی در دریای سیاه کاهش یافته و همچنین، تنش بین ارمنستان و آذربایجان پس از جنگ اخیر و خشونت‌های قومی همچنان ادامه دارد.

بسیاری از حامیان این پروژه مایل هستند که ارمنستان نیز به این طرح ملحق شود، زیرا به بهبود روابط در قفقاز جنوبی کمک خواهد کرد. بایراموف، محقق ژئوپلیتیک انرژی در دانشگاه گرونینگن هلند، می‌گوید: «این پروژه به نفع گرجستان، ارمنستان و آذربایجان است و احتمالاً شانس آنها را برای زندگی مسالمت‌آمیز افزایش می‌دهد.»

منبع:   spectrum.ieee.org