آیا کریدور «آی‌مک» فراموش شده است؟

به گزارش گروه بین الملل مانا، «نارندرا مودی» نخست وزیر هند در سخنرانی خود در ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۳ باور خود را در مورد این کریدور  اینگونه بیان کرد: «پروژه هند-خاورمیانه-اروپا یک مسیر پایدار در راستای اتصال و توسعه سراسر جهان خواهد بود که منجر به توسعه پایدار کل جهان می‌شود.»

همچنین، اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، در سخنرانی خود در ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی افکار خود را در مورد این راهرو بیان کرد: «این کریدور تنها ارتباط مستقیم بین هند، خلیج فارس و اروپا خواهد بود. همچنین شامل یک خط ریلی است که تجارت بین هند و اروپا را ۴۰ درصد سریع‌تر می‌کند.»

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، این پروژه را یک «سرمایه گذاری تغییردهنده بازی» نامید. این کریدور جدید ۴۸۰۰ کیلومتری، از دو مسیر مجزا تشکیل شده است: کریدور شرقی که هند را به خلیج فارس و کریدور شمالی که خلیج فارس را به اروپا متصل می‌کند. در واقع، IMEC  یک کریدور حمل‌و‌نقل چندوجهی بوده که استفاده از جاده‌ها، راه آهن و بنادر را دربر می‌گیرد.

به باور کارشناسان، راه‌گذر IMEC که به عنوان رقیب طرح کمربند و جاده چین در نظر گرفته می‌شود، از همان ابتدا با مشکلات مالی و لجستیکی مواجه بوده است. به عنوان مثال، این مسیر به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در بهبود زیرساخت‌ها و سایر نیازهای لجستیکی و همچنین ساخت بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر راه آهن نیاز دارد. علاوه بر چالش‌های حمل‌ونقل چندوجهی به دلیل فقدان زیرساخت‌های موجود، این موضوع که محموله‌های کالا تحت کنترل گمرک ملی هر کشور خواهد بود، می‌تواند مشکل دیگری ایجاد کند. اگرچه موفقیت پروژه منوط به هماهنگی سیاست‌های تجاری بین کشورهای درگیر بوده، اما هنوز مطالعه‌ای در این زمینه انجام نشده است.

چالش‌های کریدور

اگرچه در تفاهم‌نامه این کریدور تصریح شده است، اما طرفین در طول ۶۰ روز، هیچ اقدام مشخص و معینی برای تعریف برنامه‌ای جامع دیدار نکردند. همچنین داده‌های کافی در مورد تامین مالی پروژه وجود ندارد. بر‌اساس برآوردها، پیش بینی می‌شود عملیات زیربنایی آن ۸ میلیارد دلار هزینه داشته باشد. به دلیل اینکه امضاکنندگان تفاهم‌نامه هیچ تعهد الزام‌آوری در زمینه تأمین مالی نداشته‌اند، هنوز مشخص نیست که کدام کشور میلیاردها دلار را پرداخت خواهد کرد.

از همین روی، می‌توان گفت که اطمینان از دوام و پایداری تجارت بین سه قاره و همچنین شفاف سازی در مورد هزینه و تامین مالی پروژه، یک فرآیند بسیار چالش برانگیز برای کشورهای درگیر خواهد بود. با این حال، کمبود زیرساخت یا مشکلات مالی تنها چالش پیشِ روی اجرای این پروژه بلندپروازانه نیست. به باور مقامات غربی؛ کریدور حمل‌و‌نقل «آی‌مک» که به عنوان ترکیبی از جاده‌ها تعریف می‌شود، اقتصاد چند کشور را به هم متصل و به توسعه اقتصادی و یکپارچگی منطقه‌ای بین کشورهای مسیر کمک می‌کند.

در این راستا، تضمین ثبات و امنیت در طول مسیر و همکاری کشورهای درگیر برای استفاده موثر و کارآمد از کریدورهای حمل‌و‌نقل از اهمیت بالایی برخوردار است. حمله حماس به شهرک‌های رژیم صهیونیستی در نزدیکی نوار غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳میلادی، نه تنها درگیری‌های منطقه آغاز شده از سال ۱۹۴۸ را تشدید کرد، بلکه پویایی کل خاورمیانه را نیز تغییر داد. نگرانی‌های امنیتی و ثباتی که با حملات اسرائیل به غزه پدیدار شد و همچنان ادامه دارد، مشکلات بزرگتری را برای اجرای IMEC ایجاد کرده است. موضع تند اسرائیل در قبال غزه پس از حمله حماس، بر روند عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل نیز تأثیر منفی گذاشت. به باور کارشناسان، عادی سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی برای اجرای موفقیت آمیز IMEC بسیار مهم است.

بر اساس این فرض که روابط تجاری تضمین کننده صلح و ثبات در منطقه خواهد بود، غربی‌ها ادعا می‌کنند که که هدف این پروژه کمک به خاورمیانه صلح آمیز و با ثبات است. با این حال، روند عادی سازی متوقف شده بین دو کشور مانع از امضای توافقنامه امنیتی منطقه‌ای شد و امیدها برای این پروژه را کمرنگ کرد. در بحبوحه این آشفتگی و درگیرهای منطقه‌ای، IMEC برای کشورهای طرف پروژه در حد تنها یک آرزو باقی ماند.

اخیراً تعدادی از تحولات مهم در رابطه با آینده پروژه رخ داده است. به عنوان مثال، در ۱۲ فوریه ۲۰۲۴ میلادی، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، ژرارد مستراله، رئیس سابق شرکت انرژی فرانسوی Engie را به عنوان «نماینده ویژه IMEC » منصوب و ابراز تمایل کرد که پاریس یک بازیگر کلیدی در پروژه باشد.

در این میان، هند بیشترین تلاش را برای تضمین پایداری این پروژه انجام می‌دهد. نیرمالا سیتارامان، وزیر اقتصاد و دارایی هند، در اجلاس وزرای دارایی «گروه ۲۰» در مراکش در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۳ اظهار داشت: «این کریدور یک ابتکار بلندمدت است. در حالی که اختلالات کوتاه مدت در خاورمیانه نگران کننده است، ما به تعامل با طرفین ادامه خواهیم داد. IMEC یک تغییر استراتژیک و اقتصادی برای هند و سایر کشورها است. »

از سوی دیگر، در سفر نارندرا مودی، نخست وزیر هند به امارات در ۱۳ تا ۱۴ فوریه ۲۰۲۴ تحول مهمی روی داد و دو کشور توافقنامه‌ای را برای تداوم همکاری در راستای IMEC امضا کردند. این تحولات را می‌توان دلیلی بر فراموش نشدن پروژه دانست. در چارچوب این تحولات می‌توان گفت که با وجود درگیری‌ها و بی‌ثباتی منطقه‌ای، هیچ تغییری در انگیزه‌های اقتصادی و سیاسی کشورهای عضو IMEC ایجاد نشده است.

منبع: اندیشکده آنکسام ترکیه