بندر آنتورپ، قلب تپنده اروپای مرکزی

بندر آنتورپ در بلژیک دومین بندر پرتردد اروپا (بعد از روتردام) و سیزدهمین بندر پرتردد جهان است. این بندر در شمال بلژیک در منطقه فلاندرز و در نزدیکی مرز هلند واقع شده و اخیراً پروژه ادغام آن با بندر معروف بروژ (زی‌بروژ) مورد توجه قرار گرفته است. بندر آنتورپ یکی از بهترین لوکیشن‌ها را در مرکز اروپا دارد که آن را به مناسب‌ترین مکان برای تخلیه و بارگیری مجدد محموله بدل کرده است. این لوکیشن در شمال غربی اروپا به خصوص از این جهت اهمیت دارد که آنتورپ در کرانه رود شلت (اسخلت) و در ۸۸ کیلومتری جنوب شرقی دریای شمال واقع شده و به نوعی دروازه اروپا به شمار می‌آید. بندر آنتورپ نقطه اتصال بنادر اروپایی مهم دیگر نیز هست و همچنین به ۸۰۰ مقصد در جهان متصل است. مساحت بخش تجاری این بندر ۱۳ هزار هکتار است و نزدیک به چهار درصد از نیروی کار در بلژیک در بندر آنتورپ یا مشاغل مربوط به آن کار می‌کنند.

بندر آنتورپ امکانات و تجهیزات لازم برای مدیریت و انبار انواع کالاها را دارد. در این بندر فعالیت‌های مختلفی از قبیل بارگیری و تخلیه بار، انبار کردن کالاها، بسته‌بندی مجدد و توزیع محموله انجام می‌شود. در آنتورپ ظرفیت ذخیره ۳.۶ میلیون متر مکعب محموله مایع وجود دارد. محموله‌های عمده در این بندر شامل زغال سنگ، سنگ آهن، بتون، مواد معدنی، کود، کنسانتره‌های غیر آهنی و غیره می‌شود و این بندر پایانه‌های مناسب برای بارگیری و تخلیه خودرو و کامیون هم دارد.

تاریخ کوتاه بندر آنتورپ

آنتورپ برای اولین بار در قرن دوازدهم میلادی رونق را تجربه کرد و این زمانی بود که بندر رقیبش یعنی بروژ هم داشت پا می‌گرفت. در اواسط قرن چهاردهم میلادی، آنتورپ به مهم‌ترین مرکز تجاری و مالی در اروپای غربی بدل شده بود و اصل شهرتش را مدیون تجارت دریایی و رونق مبادله کالاهایی مثل پشم و سنگ‌های قیمتی بود. در این دوران، آزادی تجارت در اختیار انگلیسی‌ها و ونیزی‌ها هم قرار گرفته بود و این عامل به رشد اقتصادی آنتورپ در قرون وسطی کمک زیادی کرد.

در اواخر قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم میلادی بروژ به عنوان رقیب آنتورپ به شدت توسعه یافت و موقعیت بندر آنتورپ را کمرنگ کرد. با این حال، آنتورپ ظرف نیم قرن بعدی توسعه سیاسی و اقتصادی زیادی را تجربه کرد و به یک متروپولیس درجه‌یک در جهان تبدیل شد. آنتورپ مرکز تجاری مهمی در غرب اروپا شده بود و داشت از تجارت کالاهای مستعمرات و نیز اکتشافات انجام‌شده توسط پرتغالی‌ها و اسپانیایی‌ها سود می‌برد.

در قرن شانزدهم آنتورپ افزایش جمعیت و توسعه شهری قابل توجهی را تجربه کرد و با تجمیع صنایعی مثل نساجی، بافندگی، ابریشم‌بافی، قند و شکر و نیز تراش الماس به یکی از بزرگ‌ترین مراکز صنعتی غرب اروپا بدل شد. آنتورپ در عین حال یک مرکز مالی هم بود: بازار بورس آنتورپ در سال ۱۵۳۱ میلادی تاسیس شد و الگویی برای بازار مشابه در لندن و آمستردام بود. در آن زمان کارگزاران مالی پادشاهی‌های مختلف اروپا در آنتورپ مشغول معامله بودند.

اما اوضاع برای بندر آنتورپ همیشه بر وفق مراد پیش نمی‌رفت. مثلاً در نیمه دوم قرن شانزدهم میلادی دردسرهای بزرگی برای تجارت در بندر آنتورپ درست شد. در این زمان نبردهای شدید بین فرقه‌های مسیحی مختلف در اروپا و به صورت مشخص، پروتستان‌های شمال و کاتولیک‌های جنوب (اسپانیا) در آنتورپ درگرفت که به مسدود شدن رودخانه شلت توسط هلندی‌ها هم انجامید. از نقطه‌نظر اقتصادی، مسدودیت این رودخانه یک فاجعه بزرگ بود و مدتی طول کشید تا تبعات منفی آن خنثی شود. البته در این دوران، حضور نقاشان و معماران قَدَر در آنتورپ جنبه مهم دیگری به این شهر بخشیده بود. با این حال، دوره‌هایی از افول نیز در این بندر رخ داد. این افول با رونق‌گرفتن آمستردام در قرن هفدهم میلادی همراه بود و تاجران و صنعتگران زیادی در این دوران از بندر آنتورپ به آمستردام مهاجرت کردند. همچنین مراکز مالی جدید مثل هامبورگ و فرانکفورت در غرب اروپا پا گرفتند که رقبای سرسختی برای آنتورپ نیز به‌شمار می‌آمدند.

با این حال، موقعیت استراتژیک آنتورپ همچنان به این بندر اجازه داد که موقعیت خود را از دست ندهد. بعد از شکست ناپلئون بناپارت در نبرد واترلو (۱۸۱۵ میلادی) تحولات جدیدی در بندر آنتورپ و فعالیت‌های اصلی در آن رخ داد و مهم‌ترین علتش هم بازگشایی رودخانه شلت بود که در توسعه مجدد تجارت نقش مهمی داشت. جمعیت بندر آنتورپ در این دوران دوباره بالا رفت و شهر توسعه مدرن را تجربه کرد. آنتورپ و بعد از تحمل دردسرهای ناشی از جنگ داخلی بلژیک، بالاخره در دهه ۱۸۶۰ میلادی به دوران اوج خود بازگشت.

آنتورپ در دوران دو جنگ جهانی در قرن بیستم هم شرایط خاصی داشت. اهمیت بندر از سال ۱۹۱۴ برای وینستون چرچیل مشخص شده بود و او در این سال به بندر آنتورپ رفت تا روی تجهیزات دفاع از این بندر نظارت کند. البته آنتورپ در هر حال به دلیل اهمیت استراتژیکش صدمات زیادی را در طول هر دو جنگ جهانی متحمل شد؛ به خصوص به این دلیل که این بندر در تامین تجهیزات لازم برای نیروهای متفقین علیه آلمان نیز نقش زیادی داشت و بعد هم اشغال شد و تا سپتامبر سال ۱۹۴۴ میلادی که نیروهای متفقین به آنجا رسیدند، در اشغال باقی مانده بود.

برخلاف بنادر هلند، بندر آنتورپ و تجهیزات آن تقریباً سالم مانده بود و از جنگ جان سالم به در برده بود و بنابراین نیاز به بازسازی عظیمی وجود نداشت. آنتورپ در سال‌های پس از جنگ نیز به رشد خود ادامه داد و موفق شد به دومین بندر بزرگ اروپا تبدیل شود. برخی از مهم‌ترین بخش‌های صنعتی در آنتورپ امروزی عبارتند از:

تجارت و صنعت الماس: در آنتورپ امروزی نیز تمرکز زیادی روی صنعت الماس وجود دارد و تقریباً سالانه ۸۵ درصد از کل الماس جهان برای منظورهای مختلف به آنتورپ می‌آید و می‌رود. تراشکاران و تاجران جواهر در این بندر کسب و کارهای بزرگی دارند و حتی استارت‌آپ‌ها و مدارس مربوط به صنعت الماس هم در آنتورپ وجود دارد. در بسیاری از این نهادها در حال حاضر هدف‌شان توسعه تکنولوژی‌های جدید در زمینه جواهرات است.

بخش مواد شیمیایی و نفتی: تمام شرکت‌های شیمیایی و پالایشی بزرگ جهان در آنتورپ مقر دارند.

بخش کشتیرانی: بیش از ۳۰۰ شرکت خدمات کشتیرانی در بندر آنتورپ فعال‌اند و از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به اِورگرین مارین، هامبورگ سود، هاپاگ-لوید، مرسک، خطوط کشتیرانی مدیترانه و یانگ مینگ  اشاره کرد.

بخش انبار: بندر آنتورپ بیشترین ظرفیت انبار در اروپا را دارد و دارای ۵.۳ میلیون متر مربع فضای انبارداری است و قابلیت ذخیره انواع محموله‌ها را نیز دارد.

آینده آنتورپ

در فوریه ۲۰۲۱ اعلام شد که دو بندر آنتورپ و بروژ قرار است فرایند ادغام را طی کنند. بعد از حصول توافق با سهامداران در آوریل ۲۰۲۲، نام آنتورپ-بروژ هم رسمی شد و اعلام شد که این دو بندر به عنوان مکمل هم عمل خواهند کرد. با این ترتیب، امتیازاتی که هر یک از این دو بندر داشته‌اند می‌تواند به کمک دیگری بیاید. مثلاً بندر آنتورپ در عرصه مدیریت و ذخیره کانتینرها، فلزات و مواد شیمیایی تخصص و تجهیرات بیشتری دارد و بندر بروژ هم بندر مهمی برای محموله‌های خودرویی و نیز انتقال گاز طبیعی مایع است. در نتیجه ادغام فعالیت‌های این دو بندر، سالانه مدیریت ۲۷۸ میلیون تن محموله امکان‌پذیر خواهد شد و این دو بندر را به بزرگ‌ترین مرکز بندری صادرات در اروپا بدل خواهد کرد. انتقال محموله بین این دو بندر به صورت ریلی نیز انجام می‌گیرد.

در همین حال، یکی از تحولاتی که اخیراً در فعالیت‌های بندر آنتورپ خودش را نشان داده و روی آینده این بندر هم تاثیر خواهد داشت، کاهش خروجی محموله‌های کانتینری این بندر در نیمه اول سال ۲۰۲۲ بوده است. علت اصلی این کاهش را می‌توان اختلال در خطوط کانتینری، تاخیر در رسیدن محموله‌ها، اختلال در تجارت کانتینری و انواع محموله‌های وارداتی دانست که احتمالاً ناشی از جنگ اوکراین و نیز تداوم برخی اختلال‌های دوران کرونا بوده است. بر اساس آمار موجود، خروجی کانتینرهای مربوط به روسیه در بندر آنتورپ به دلیل جنگ اوکراین به میزان ۳۹ درصد کاهش نشان داده است. به نظر می‌رسد که این تحول در آینده بندر آنتورپ نقش مهمی داشته باشد.

نکته دیگر در مورد آینده بندر آنتورپ به مسائل زیست‌محیطی برمی‌گردد. آلودگی دی اکسید کربنی از بندر آنتورپ بسیار زیاد است و به همین دلیل، بندر آنتورپ در سال‌های اخیر اهداف محیط زیستی و کاهش آزادسازی کربن را به صورت فعال دنبال کرده است. با این حال، از آنجا که شرکت‌های مختلف فعال در این بندر سیاست‌های سبز متفاوتی از یکدیگر دارند، حصول اهداف از پیش‌تعیین شده در این حوزه کار آسانی نیست.
منبع: اتاق بازرگانی تهران