کشف بقایای کشتی ۴۰۰ ساله در رودخانه آلمانی

مانا: باستان‌شناسان دریایی در شمال آلمان خرابه‌های کشتی ۴۰۰ ساله‌ای را کشف کردند که تقریباً به صورت ایستاده غرق شده و از تجزیه‌ی کرم‌های مخرب کشتی در امان مانده است. هنوز محموله‌ بشکه‌ای آهک این کشتی که در صنعت ساختمان‌سازی صدها سال پیش به کار می‌رفتند، سالم مانده‌اند.

کشتی یادشده اکتشافی نادر از دوره‌ی هانسایی است. در این دوره گروهی از اتحادیه‌های تجاری اروپای شمالی از قرن سیزدهم تا هفدهم میلادی بر دریاهای بالتیک و شمال مسلط شدند. در این منطقه، چوب زیر آب به‌سرعت می‌پوسد ازاین‌رو تعداد کمی خرابه‌ کشتی با این قدمت کشف شدند. اما باستان‌شناسان دریایی معتقدند خرابه‌های کشتی جدید، زیر امواج جان سالم به در بردند زیرا خیلی سریع با لایه‌ای از گل‌های ریز رودخانه‌ تریو (Trave)، پوشانده شدند. این رودخانه منتهی به شهر لوبک در فاصله‌ی ۸ کیلومتری از داخل مرز است.

بقایای کشتی یادشده برای اولین بار در سال ۲۰۲۰ در حین نقشه‌برداری سونار توسط کارشناس‌های کانال کشتیرانی در تریو کشف شد. این کشتی در عمق نزدیک به ۱۱ متری در محدوده‌ غالباً آب شور خارج از رودخانه، بین لوبک و بندر تراوموند در دهانه‌ دریای بالتیک قرار دارد.

فریتز یورگنس، باستان‌شناس دریایی ارشد پروژه و معاون باستان‌شناسی پیشاتاریخی، قرون وسطایی و پساقرون‌وسطایی در دانشگاه کیل آلمان می‌گوید طول کشتی خرابه بین ۲۰ الی ۲۵ متر است و احتمالاً یک کشتی باربری تک دکله‌ متداول در دوره‌ی هانسایی بوده است. در آن زمان شهرها و اتحادیه‌های شمال آلمان و نقاط دیگر اروپا، بلوکی موفق به نام هانسا را تشکیل دادند که در دریای شمال و بالتیک بر تجارت منطقه مسلط شد. لایه‌ گل رودخانه‌ای روی خرابه‌ها مانع از انباشته شدن Teredo navalis، نوعی صدف دو کپه‌ای آب شور یا کرم کشتی شد. این جانداران به سرعت خرابه‌های چوبی منطقه‌ی بالتیک غربی را نابود می‌کنند اما در آب‌های سرد شرق بالتیک زندگی نمی‌کنند درنتیجه خرابه‌های چوبی چندصدساله‌ای مثل خرابه‌های تریو را تقریباً هرگز نمی‌توان در مناطق غربی پیدا کرد.

محموله آهک خام

نزدیک به ۱۵۰ بشکه‌ چوبی تقریباً دست‌نخورده روی خرابه‌ها یا نزدیک به آن کشف شد این یافته‌ها نشان می‌دهند کشتی هنگام غرق شدن در اواخر قرن هفدهم، حامل بار آهک خام بوده است. آهک خام با سوزاندن سنگ آهک تولید می‌شود و یکی از مواد اولیه‌ی ضروری برای ساخت آجرهایی است که در ساختمان‌های سنگی به کار می‌رفتند. به باور یورگنس:

منبع این آهک، اسکاندیناوی در منطقه‌‌ای میان سوئد یا شمال دانمارک است. می‌دانیم این محموله از این منطقه احتمالاً به مقصد لوبک در حرکت بوده زیرا آلمان شمالی فاقد منابع عظیم سنگ آهک است.

پژوهش‌های تاریخی، تاریخ خرابه‌ کشتی را دسامبر ۱۶۸۰ تخمین می‌زنند. نامه‌ای از این تاریخ در آرشیوهای تاریخی لوبک نشان می‌دهد که یک پیشکار از تراوموند از گیرنده‌ای ناشناس می‌خواهد محموله‌ کشتی به گل‌نشسته را احیا کند. این نامه منطبق با مشخصات خرابه‌های کشتی تریو از جمله نتایج روشی تاریخ‌گذاری به نام درخت‌گاه‌شماری است که الگوهای حلقه‌های درخت را در الوارهای درختانی که در دهه‌ی ۱۶۵۰ قطع شدند، آشکار می‌کند.

این احتمال وجود دارد که کشتی یادشده قبل از ورود به لوبک در حال دور زدن بوده که به تپه‌ای زیرآبی در رودخانه برخورد می‌کند. این تپه، در ناحیه‌ای کم‌عمق از آب قرار دارد که امروزه هم کشتی‌های ناآگاه را تهدید می‌کند. همچنین ممکن است کارکنان قرن هفدهمی بخشی از محموله‌ کشتی را نجات داده باشند و کشتی را دوباره به آب انداخته باشند اما کشتی خیلی زود به دلیل نشتی‌های ناشی از خرابی‌ها غرق شده است. کریستین هاو، غواص علمی مستقر در کیل از خرابه‌های کشتی و محموله‌‌ی آن عکاسی کرده و انتظار می‌رود کل کشتی در طی چند سال آینده از بستر رودخانه بالا بیاید.

خرابه‌های تاریخی

به باور مانفرد اشنایدر، سرپرست بخش باستان‌شناسی لوبک و پروژه‌ی نجات کشتی، لوبک به‌خاطر صنعت کشتی‌سازی در دوره‌ی هانسایی شهرت داشت درنتیجه ممکن است کشتی یادشده در لوبک ساخته شده باشد. از طرفی چنین کشتی‌های در آن منطقه متداول بودند پس شاید در نقطه‌ی دیگری از اروپا ساخته شده باشد. خرابه‌های کشتی یادشده به خاطر وضعیت منحصر‌به‌فرد قابل توجه هستند. این کشتی نه‌تنها به دلیل محافظت در برابر کرم‌های کشتی و دیگر جاندارهای دریایی بلکه به‌خاطر محموله‌ی سنگینش منحصر‌به‌فرد است. اشنایدر می‌گوید:

بالا آمدن کشتی از بستر رودخانه به باستان‌شناس‌ها این فرصت را می‌دهد که به بررسی ساختار و لاشه‌ کشتی بپردازند و شاید منشأ آن را شناسایی کنند. به نقل از اشنایدر: «نجات خرابه‌ها شاید بخش‌های ناشناخته‌ای از کشتی را آشکار کند که هنوز در رسوب‌ها مخفی هستند. چنین فضاهایی برای خدمه‌ی کشتی در نظر گرفته شده بودند و می‌توانند حاوی اشیای مربوط به قرن هفدهم باشند.»

گرچه لوبک مرکز تجاری بالتیک در دوره‌ی هانسایی بود، تعداد کمی از اشیای دریایی آن زمان جان سالم به در بردند درنتیجه کشف یک کشتی کامل از این دوره بسیار ارزشمند است. اشنایدر می‌افزاید:

خرابه‌های کشف‌شده مانند یک کپسول زمان عمل می‌کنند که همه‌چیز را از آن زمان به زمان حال منتقل کرده‌اند. همچنین نشانه‌هایی از مسیرهای تجاری و گزینه‌های حمل‌ونقل را در اواخر دوره‌ی هانسایی فراهم می‌کند.