دریای خزر کانون دوستی، همکاری و همگرایی است/ تحدید حدود خزر در آینده انجام می شود

به گزارش مانا دکتر حسن روحانی که در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در قزاقستان سخن می گفت با بیان اینکه «کنوانسیون محیط زیست تهران» در دودهه پیش به اعلامیه 25 ماده ای میان 5 کشور منجر شد، تصریح کرد: در نشست تاریخی امروز نیز ما شاهد امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر خواهیم بود که به «حاکمیت»، «حقوق حاکمه»، ‌«صلاحیت» و به انحصار حق تصمیم‌گیری در این دریا، به کشورهای ساحلی آن تأکید می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه در این کنوانسیون علاوه بر تأکید و اختصاص تعلق کامل دریای خزر به کشورهای ساحلی،  اصول مهمی همچون«تصریح بر ممنوعیت حضور نیروهای مسلح بیگانه»، «انحصار هرگونه دریانوردی صرفاً با پرچم پنج کشور‌ساحلی»، «ممنوعیت دراختیار قراردادن قلمرو کشورهای ساحلی به بیگانگان برای اقدام و تجاوز علیه دیگر کشور ساحلی» قید شده اند، بیان داشت: دریای خزر متعلق به کشورهای ساحلی آن است و هر نوع احداث و واگذاری پایگاه‌های نظامی به کشورهای خارجی، عبور شناور‌های جنگی و حتی ترانزیت محموله های نظامی خارجی متعلق به غیر کشورهای ساحلی از دریای خزر ممنوع است.
دکتر روحانی با اذعان به اینکه با امضای این کنوانسیون، هنوز موضوعات مهمی مربوط به دریای خزر حل و فصل نشده است، خاطر نشان ساخت: ضمن اینکه پذیرش نهائی کنوانسیون منوط به طی مراحل قانونی تصویب در پنج کشور ساحلی است، لازم می‌دانم به مفاد  قراردادهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ بین ایران و شوروی سابق، اشاره  و تأکید کنم در کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، محدوده بستر و زیربستر هنوز تعیین نشده است و این امر متعاقباً طی توافق میان طرف‌های ذیربط انجام خواهد شد.
رئیس جمهوری اسلامی ایران همچنین با توجه به وضعیت سواحل ایران، گفت: هدف از بند سوم از بخش مربوط به تعریف خطوط مبداء مستقیم در ماده یک این کنوانسیون توجه به وضعیت ویژه سواحل ایران است البته این کنوانسیون تصریح دارد که روش تعیین و ترسیم خطوط مبداء مستقیم بایستی در یک موافقتنامه جداگانه میان همه طرف های ذیربطِ کنوانسیون معین شود.
وی در این زمینه خواستار ادامه مذاکرات بین طرفین شد و خاطر نشان کرد: برای تفاهم نهایی بویژه در زمینه «تحدید حدود» و «تعیین شیوه‌های ترسیم و تعیین خطوط مبدا» باید مذاکرات ادامه یابد تا با تفاهم و تعامل سازنده بین مذاکره‌کنندگان پنج کشور بتوان نسبت به تدوین موافقت‌نامه‌های جداگانه‌ای در زمینه های فوق دست یافت.
دکتر روحانی با ضروری دانستن نظارت مستمر کشورهای ساحلی دریای خزر بر حسن اجرای کنوانسیون رژیم حقوقی این دریا و همچنین سایر توافقات چندجانبه بر اساس ساز و کارهای مشخص شده در این اسناد بر تعهد تمام طرفین در این زمینه تاکید کرد.
رئیس جمهور با اشاره به امضای شش سند همکاری طی اجلاس سران کشورهای ساحلی دریایی خزر، گفت: هر یک از این اسناد، همکاری در این منطقه حساس را تقویت می‌کنند در عین حال، حفاظت از «محیط زیست» و «منابع زنده آبی» دو موضوع بسیار مهمی هستند که رؤسای جمهور کشورهای ساحلی مصمّم‌اند تا نهادهای ملی خود را ملزم سازند که در تمامی اقدامات و پروژه‌های خود، این دو مسأله حیاتی را مورد توجه جدی خود قرار دهند.
رئیس شورای عالی امنیت ملی در ادامه سخنان خود با ابراز خوشنودی از تاکید کشورهای ساحلی دریای خزر بر چند جانبه گرایی و مخالفت با یک جانبه‌گرایی که امروز توسط برخی کشورها دنبال می‌شود، بیان داشت:  این کشورها تصمیم بر آن دارند که همکاری‌های اقتصادی و تجاری خود را بیفزایند در این زمینه تأکید کشورهای ساحلی بر حفاظت از برجام به عنوان یک توافق با ارزش بین‌المللی در جهت تقویت همکاری منطقه‌ای و گسترش روابط فی‌مابین کشورهای ساحلی خزر است.
دکتر روحانی افزود: منابع انرژی خدادادی دریای خزر به مردم کشورهای ساحلی آن تعلق دارد یگانه راه حل برای ممانعت از بروز هرگونه اختلاف در مناطق تحدید حدود نشده، این است که یا کشورها از این منابع به صورت مشترک بهره‌بردای کنند و یا از اکتشاف و بهره برداری در این مناطق به صورت یکجانبه پرهیز نمایند. خرسندم که کشورهای دوست و همسایه به توافقات پیشین خود در این مورد پایبند هستند.
وی با اشاره اسنادی که امروز در زمینه «حمل و نقل» و «همکاری‌های تجاری و اقتصادی» به امضای طرف ها می‌رسد، خاطر نشان کرد: به منظور دستیابی به اهداف مشترک و تعامل میان کشورهای ساحلی دریای خزر و با توجه به پیشینه تاریخی، مناسب خواهد بود که کشورهای عضو گام های خود را به سمت تشکیل و تأسیس سازمان‌های همکاری، اتحادیه‌های گمرکی، همکاری‌های بانکی، مناطق آزاد مشترک، شرکت های مشترک حمل و نقل، سرمایه گذاری مشترک، گردشگری، ایجاد پنجره واحد گمرکی، توسعه همکاری‌های اقتصادی چند وجهی، تسهیل در صدور روادید و حرکت به سمت لغو کامل آن و دیگر اقدامات تسهیل کننده و سودبخش سرعت ببخشند.
رئیس جمهور یکی از قابلیت‌ها و توانمندی‌های مهم دریای خزر، بهره گیری از مزیت‌های تجارت و حمل و نقل دریایی دانست و در این باره گفت: علیرغم ظرفیت بسیار بالای کشورهای ساحلی دریای خزر، میزان استفاده از مزیت حمل و نقل دریایی در مقایسه با ظرفیت‌های ایجاد شده و در دست احداث، ناچیز است.
وی با بیان اینکه درحال حاضر ظرفیت بنادر کشورهای ساحلی دریای خزر حدود ۱۳۰ میلیون تن است در حالی که حداکثر میزان حمل دریایی ۳۰ میلیون تن بوده، یعنی کمتر از ۲۵ درصد ظرفیت‌ها استفاده می شود، افزود: دریای خزر این ظرفیت را دارد تا با گسترش خطوط کشتیرانی بهتر و مؤثرتر بین کشورهای ساحلی، حمل و نقل کالا و مسافر راحت‌تر و ارزان‌تر انجام شود لذا، گسترش و مدرن کردن بنادر در این دریا می تواند در دستور کار کشورهای ساحلی قرار گیرد.
دکتر روحانی در ادامه اظهارات خود اشاره ای نیز به قابلیت های ترانزیت بین کشورهای حاشیه دریای خزر داشت و تصریح کرد: در زمینه ترانزیت نیز کشورهای خزر این قابلیت را دارند که همکاری‌های خود را افزایش دهند.
 وی افزود: اتصال سه کشور ایران، ترکمنستان و قزاقستان از طریق خط راه آهن ترانزیتی شرق خزر، کشورهای این منطقه را به خلیج فارس و دریای عمان متصل کرده و با تکمیل راه آهن رشت-آستارا که با همکاری ایران و آذربایجان انجام خواهد شد، کشورهای غرب خزر نیز به بنادر جنوبی ایران متصل خواهند شد از طریق اتصال بنادر کشورمان در خلیج فارس و دریای عمان به آسیای میانه، قفقاز و اروپا، انتقال کالا سریع تر و ارزان تر انجام خواهد شد گسترش جاده های کشورهای ساحلی دریای خزر نیز در این زمینه نقش بسیار مهمی ایفا می کند.
گردشگری و سفرهای دریایی بین کشورهای دریای خزر موضوع دیگری بود که رئیس جمهور در سخنان خود بدان پرداخت و ضمن مطلوب ندانستن وضعیت آن اظهار داشت: در صورت تشویق بخش خصوصی و شرکت های کشتیرانی، می توان شرایطی را فراهم کرد تا همه بتوانیم از جاذبه‌ها و امکانات گردشگری کشورهای دریای خزر استفاده بهتری کنیم لذا، مناسب است در چارچوب کمیته‌های مشترک، شرایط فعال شدن شرکت های کشتیرانی و مؤسسات گردشگری را تسهیل کنیم.
وی در زمینه همکاری های انرژی نیز افزود: همکاری در حوزه انرژی از جمله انتقال و سواپ انرژی، از دیگر موضوعات مهم همکاری در دریای خزر است، ما کار در این زمینه را با برخی کشورهای ساحلی آغاز کرده ایم و به جدیت آن را ادامه و گسترش خواهیم داد.
دکتر روحانی همچنین بیان داشت: جمهوری اسلامی ایران با داشتن دسترسی دریایی در شمال و جنوب، آمادگی دارد تا نسبت به ایفای نقش راهبردی و منطقه‌ای خود برای توسعه تجارت و حمل و نقل اقدام کند.
رئیس جمهوری اسلامی ایران در پایان تاکید کرد: امروز دریای خزر، به عنوان منطقه‌ای بسیار مهم و راهبردی، کانون دوستی، همکاری و همگرایی بین دولت ها و ملت های آن است و این منطقه به الگویی موفق برای تضمین صلح، ثبات، دوستی، حسن همجواری و پیشرفت تبدیل شده است و این اجلاس یک قدم دیگر در جهت همگرایی بیشتر در منطقه است که باید با برداشتن قدم های دیگر تقویت شود.
شایان ذکر است، اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر هم اکنون با حضور روسای جمهور، جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان در بندر آکتائو قزاقستان در حال برگزاری است.