گمرک توانست 75 درصد درآمد دولت را افزایش دهد

"گمرک دیجیتال، حرکت رو به جلو" شعارسازمان جهانی گمرک در سال 2016 بوده است. گمرک ایران که در راستای اجرایی کردن این شعار، سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی را از نیمه دوم سال 1392در دستور کار خود داشته، دی 1395 رونمایی کرد. این سامانه با خود مدیریت بدون کاغذ، کاهش خطای انسانی، افزایش سرعت در روند ترخیص برای صاحبان کالا و کاهش قاچاق و افزایش درآمد برای دولت را به همراه داشته است به گونه ای که علیرضا دشتانی ناظر گمرکات هرمزگان و مدیرکل گمرک بندر شهید رجایی دراین باره گفت: با استقرار این سامانه گمرک جمهوری اسلامی ایران با 18 هزار میلیارد و یکصد میلیون تومان درآمد بعد ازنفت اولین سازمان درآمدی دولت برای کشور معرفی شده است. همچنین طبق آمارستاد مبارزه با قاچاق درسال 1395 قاچاق کشوراز 22 میلیارد دلارقاچاق به 12 میلیارد دلار کاهش یافته است. در ادامه گفتگوی علیرضا دشتانی مدیرکل گمرک بندر شهید رجایی با خبرنگارمانا را می خوانید. 

 

سامانه جامع امور گمرک بیش از دو سال است که راه اندازی شده و پنجره تجارت فرامرزی یک سال است که فعالیت خود را آغاز کرده است، سامانه امور گمرک بطور جدی از سال 1392 در حوزه ترانزیت شروع به کار کرده است و بر اساس این سامانه، بر روی کلیه وسایل نقلیه که از مرزها عبور می کند جی. پی. اس آنلاین با ترسیم نقشه مسیر نصب شد تا این وسایل نقلیه از مسیر اصلی خارج نشوند و یک نظارت کنترلی ایجاد شود. 

دومین گامی که برای تسهیل امور در گمرگ برداشته شد نصب تجهیزات ایکس ری در گمرکات بود تا بتوان از وسایل نقلیه ای که قصد ورود و خروج از کشور را دارند، عکسبرداری الکترونیکی شود و تصاویر آن به مقصد خروجی آنها انتقال یابد تا علاوه بر جی. پی. اس در مواردی که ظن قوی به جابجایی کالا وجود داشته باشد با سیستم دیگری بتوان نظارت و کنترل کرد . البته زمانی از ابزار کنترلی استفاد میشود که دلایلی محکمی از جمله تأخیر در ورود وسیله نقلیه، خارج شدن کامیون از نقشه راه نصب شده، ارائه گزارشات خاص، حضور شرکت های تازه ورود به عرصه تجارت خارجی و ترانزیت بین المللی وجود داشته باشد که در این شرایط حساسیت بیشتری وجود دارد. بنابراین از طریق این سامانه فعالیتهای فیزیکی همچون تخلیه بار برای بازرسی کاهش یافته و این امر موجب شد مشکلاتی همچون تأخیر در خروج کالا، ایجاد نارضایتی و... در شرایط دیگر گمرک بر اساس قوانین و مقررات کنوانسیون های بین المللی همانند T.I.R ، C.M.R و سایر کنوانسیون هایی که جمهوری اسلامی ایران عضو آن است، عمل خواهد کرد. 

 

در بخش واردات نزدیک به 22 تا 27 سازمان حضور دارند که برای ترخیص قطعی کالا نیاز به صدور مجوز از سوی آنهاست که این سازمانها براساس نوع کالا باید مجوز صادر کنند، همانند سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت دارویی، معاونت مواد آشامیدنی، خوراکی و آرایشی، سازمان دامپزشکی، سازمان حفظ نباتات کشاورزی، وزارت صنعت،معدن و تجارت و سایر سازمان و... با ورود این سازمان ها به پنجره واحد شرایطی فراهم شد و با این شرایط از مراجعه حضوری افراد به سازمان های دولتی جلوگیری می شود. 

با حضور این سازمان ها در پنجره تجارت فرامرزی، در ابتدا فرایندکار بصورت دور اظهاری انجام می شود و صاحبان کالا از محل کار خود می توانند بدون مراجعه به گمرک تا زمان ترخیص کالا، تنها با ارائه اسناد اظهارنامه پر کنند. در گمرک اسنادی بصورت حضوری دریافت نمی شود و تنها با ورود به سیستم epl و بارگذاری آنها اظهارنامه کامل می شود و سازمانهای مربوطه مجوزها را صادر می کنند. 

در این سامانه آیتمی لحاظ شده است که سازمان هایی که باید مجوز صادر کنند، با فعال کردن آن ایتم صدور مجوز انجام می شود درواقع در این سیستم دوران کاغذ بازی به پایان رسیده است و گمرک توانسته است مدیریت بدون کاغذ را اجرایی کند.

 

گام بعدی در گمرک راه اندازی کارشناسی مجازی بوده است، در این بخش کالایی در گمرک بندرعباس اظهار میشود اما کارشناسی آن در استان گلستان، اینچه برون انجام شود از آنجائیکه ملاک قطعیت گمرک مبدا است بنابراین آن کارشناسی ملاک قطعیت نیست اما می تواند کارشناسی کند و تا زمانی در سامانه آیتم کارشناسی مجازی فعال نشود، گمرک نمی تواند به موضوع ورود کند با این روش مدیریت ریسک کالا، ارزیابی پنهان، ارزیابی غیر محسوس انجام شده است و اگر به مدت 48 ساعت کارشناس مجازی پاسخ ندهد، کارشناس مجازی از مسیر خارج و گمرک مبدا کارشناسی را انجام خواهد داد. 

 

* برچه اساسی کارشناس مجازی پاسخگو نیست؟

در صورتی که اختلاف نظر در تشخیص کالا باشد، به عنوان مثال کارشناس مجازی پاسخ می دهد که کالای مورد نظر خوراک دام نیست یا خوراک دوگانه است، اگر کارشناس گمرک تأیید نکند کالا تا 24 ساعت در گمرک باقی می ماند، سپس به مدیر مجموعه اعلام می شود تا کارشناس مجازی نظر خود را اعلام کند در غیر این صورت کارشناس مجازی از مسیر خارج می شود و کارشناس گمرک مبدأ بصورت مجازی کار را ادامه می دهد و در صورت نیاز فیزیکی بررسی صورت می گیرد.

 

طرح دیگری که برای الکترونیکی کردن انجام شد ؛ مدیریت تعیین مسیر است، برای افراد سه مسیر انتخاب شد، مسیر سبز، قرمز و زرد؛ مسیر سبز برای افرادی است که دارای شرایط خاص هستند برای مثال تا به امروز تخلفی نداشته باشند، ارزش کالاهای آنها تا یک مرز تعیین شده ای باشد، کالای افراد مورد نظر دارای شماره ال سی و یا گشایش اعتبار بانکی باشد، کالای این افراد جزء صنایع تولیدی باشد، این افراد در مسیر سبز قرار می گیرند و می توانند کالاهای خود را تحویل بگیرند البته این افراد از سوی سیستم انتخاب می شوند و تنها اسناد آنها بررسی می شود، اگر در اسناد اختلافی وجود داشته باشد در آن زمان کالا باز بینی می شود. 

در مسیر زرد اگر اختلافی در اسناد ازجمله توزین، فاکتورهای خرید، گواهی مبدأ، مجوزهای صادره وجود داشته باشد کالا تحویل داده می شود اما متعاقباً اسناد مورد بررسی قرار می گیرد و برابر قانون در مدت 8ماه اعمال می شود.

اما در مسیر قرمز هر کالایی که سیستم انتخاب کند و در مسیر قرمز قرارگیرد، کالا باید تخلیه شود و به صورت فیزیکی مورد بررسی قرار بگیرد اما این تخلیه به معنای تخلیه کل کالای یک کانتینر نیست، تنها می توان دوباره با ایکس ری مورد بازبینی قرار بگیرد و اگر گمرکی مجهز به این سیستم نباشد به صورت تصادفی تونل زده شود و داخل قسمتی از کانتینر بررسی فیزیکی قرار گیرد. 

 

البته بستر الکترونیکی کشور اندکی ضعیف است اما در 24 ساعت ممکن است تنها یک ساعت دچار ترافیک کاری شود اما کاملا قطع نمی شود تنها کند می شود.

 

در گذشته صاحبان کالا تنها هشت ساعت می توانستند در سازمان های دولتی کار خود را دنبال کنند اما در حال حاضر می توانند 24 ساعت روند کاری خود را بصورت آنلاین پیگیری و یک ساعت تاخیر و کند شدن سیستم نباید کل سیستم را تحت الشعاع قرار دهد . 

 

حجم کالاهای وارداتی در سال 1394 ده میلیون و هشتصدهزار تن با دریافتی درآمدی و مالی دولت به میزان هشت هزار میلیارد و هفتصد میلیون تومان بوده است اما در سال 1395 . 11 میلیون و چهارصدهزار تن کالای وارداتی وجود داشته است که افزایش کالای وارداتی نسبت به سال گذشته زیر یک میلیون تن بوده است اما درآمد وصولی تنها در استان هرمزگان 12 هزار میلیارد و 267 میلیون تومان بوده است بنابراین 54 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته و در کشور گمرک جمهوری اسلامی ایران با 18 هزار میلیارد و یکصد میلیون تومان بعد از نفت اولین سازمان درآمدی دولت برای کشور معرفی شده است.

 

براساس این سامانه گمرک توانسته است با بانک ملی و سایر بانکهای کشور لینک الکترونیکی ایجاد کند. بنابراین امر سبب سرعت در پرداخت، گردش پول، اخذ حقوق و درآمد ها شده است . 

همچنین در گذشته ضمانت نامه های بانکی دریافت می شد که گاها این ضمانت نامه ها جعل می شد و به دنبال آن پرونده های قضایی تشکیل می شد و بعد در مراجع قضایی نزدیک به 1-2سال طول می کشید تا فرد خاطی محکوم شود اما در حال حاضر این اتفاق رخ نمی دهد . در دو ـ سه سال اخیر هیچ ضمانت نامه بانکی جعلی در سیستم وجود نداشت.

 

طبق آماری که ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کشوراعلام کرده است در سال 1395 قاچاق کشور از 22 میلیارد دلار قاچاق به 12 میلیون دلاررسیده است .

بهتر است، تعریف مقوله قاچاق از تخلف جدا شود چرا که در مبادی ورودی کالا قاچاق انجام نمی شود بلکه تخلف رخ می دهد زمانی شخصی نسبت به کالایی که اظهار می کند، ارزش آن را نازل اعلام می کند اگر ماموران متوجه شوند می توانند برابر ماده 108 قانون او را جریمه کنند و اگر ماموران متوجه نشوند خطای انسان و به معنای مدیریت ریسک است.

زمانی فعالان مجاز اقتصادی تعریف می شوند باید ملاک را بر روی کمتر رخ دادن این اتفاق بدانیم اگراین ملاک در نظر گرفته نمی شد، گمرک نمی توانست 75 درصد درآمد دولت را در سال 1395 افزایش دهد .