کتاب دریانوردی و نیروی دریایی ایران در گذر تاریخ در دو جلد توسط خسرو معتضد تالیف شده است.
در جلد اول کتاب با عنوان " از عهد باستان تا دوران صفویه" به مباحثی مانند ملتی دریانورد در دریاهای دور و نزدیک، ایرانیان در کدامین دریاها دریانوردی می کردند، امپراتوری دریانورد هخامنشی با هزاران کشتی جنگی، داریوش بزرگ موسس نیروی دریایی ایران، خشایارشا و لشکرکشی بزرگ زمینی و دریایی به یونان، دریانوردی نیاخورس دریا سالار اسکندر در آب های جنوبی ایران، عصر سلوکیان دریانورد ، دریانوردی ایرانیان در عصر ساسانی، عصر طلایی بندر سیراف پایگاه دریایی بازرگانی ایران، بندرها و جزایر خلیج فارس در عصر مغولان پرداخته شده است.
" تسلط استعمار و دوران صفویه" عنوان جلد دوم کتاب است. اشغالگران پرتغالی در شریانگاه دریایی ایران، نیروی دریایی عثمانی در خلیج فارس و تنگه هرمز، علل تاخیر در باز پس گرفتن و استرداد کرانه های جنوب و دستیابی بر خلیج فارس، ایران در رویارویی با دو دولت دریانورد استعماری، از استرداد گمبرون تا فتح هرموز، تلاش پرتغالی ها برای بازگشت به هرموز، بندر کنگ پایگاه تجارت و کشتی سازی ، دریاهای بی صاحب و غائله خوارج و دزدان دریایی مسقط و عمان و... مهمترین موضوعات جلد دوم این کتاب است.
کتاب دریانوردی و نیروی دریایی ایران در گذر تاریخ در بیش از 1100 صفحه توسط دفتر پژوهش های نظری و مطالعات راهبردی نداجا منتشر شده است.