بندر بربره؛ نقطه توجه آمریکا در رقابت‌های بین‌المللی دریای سرخ

به گزارش مانا، جمهوری خودخوانده سومالی‌لند (که از سوی جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده است) اخیراً با توجه زیادی از سوی ایالات متحده روبه‌رو شده است، به طوری که مقامات سفارت آمریکا و فرماندهی آمریکا در آفریقا (آفریکام) مرتباً از هرجیسا، پایتخت این کشور و همچنین شهر استراتژیک بربره، واقع در نزدیکی خلیج عدن، بازدید می‌کنند.

آفریکام یکی از فرماندهی‌های نظامی یکپارچه تحت نظر وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) است که مقر آن در کمپ لیمونیر در جیبوتی، پایگاه اصلی نیرو‌های آمریکایی در شاخ آفریقا است. نیرو‌ها در آنجا مستقر هستند و عملیات نظامی و امنیتی هماهنگ می‌شود.

جیبوتی یک مرکز کلیدی برای عملیات آفریکام در این قاره است که از تلاش‌های ضد تروریسم حمایت کرده و ثبات منطقه‌ای را طبق تعریف خود ارتقا می‌دهد.

چهارشنبه گذشته، «عبدالرحمان محمد عبدالله عرو» رئیس جمهور سومالی‌لند، هیئتی از ایالات متحده به رهبری ژنرال «داگوین اندرسون» فرمانده آفریکام و «جاستین دیویس» معاون رئیس هیئت نمایندگی ایالات متحده در سومالی را در کاخ ریاست جمهوری در هرجیسا پذیرفت و در آنجا در مورد راه‌های تقویت همکاری امنیتی و نظامی بین دو طرف گفت‌و‌گو کرد.

در این دیدار، رئیس جمهور سومالی‌لند بر نقش این کشور در حفظ امنیت منطقه‌ای تأکید کرد و گفت که تجربه طولانی این منطقه در ثبات سیاسی و مبارزه با تهدیدات فرامرزی، آن را به شریکی کلیدی در تلاش‌ها برای حفاظت از مسیر‌های دریایی بین‌المللی تبدیل می‌کند.

اهمیت بندر بربره

دو طرف در مورد اهمیت روزافزون بندر بربره برای آمریکا به عنوان یک پایگاه عملیاتی استراتژیک برای واشنگتن در نزدیکی تنگه باب المندب، به ویژه با توجه به تشدید رقابت‌های بین‌المللی در منطقه دریای سرخ و نفوذ فزاینده چین در جیبوتی گفت‌و‌گو کردند.

اندرسون توضیح داد که موقعیت بربره به ایالات متحده ظرفیت بیشتری برای پشتیبانی از عملیات لجستیکی و نظامی خود در شاخ آفریقا و نظارت بر ترافیک دریایی حیاتی عبوری از خلیج عدن می‌دهد. معاون سفیر ایالات متحده نیز از الگوی سیاسی پایدار در سومالی‌لند تمجید کرد و اظهار داشت که کشورش این منطقه را «شریک قابل اعتمادی در حفاظت از امنیت دریایی و تقویت تلاش‌ها برای مبارزه با گروه‌های افراطی» می‌داند.

وی تمایل واشنگتن برای گسترش همکاری در زمینه‌هایی مانند آموزش نیروها، ایجاد ظرفیت نهاد‌های امنیتی و توسعه مشارکت‌های منطقه‌ای را اعلام کرد.

به گفته ناظران، واشنگتن به دنبال ایجاد یک مقر جدید برای عملیات خود در سومالی‌لند است تا دامنه عملیاتی خود را گسترش دهد. این مسئله پس از تشدید حملات ارتش یمن در دریای سرخ و افزایش دزدان دریایی در سواحل سومالی و همچنین جنگ جاری در شمال و جنوب سومالی علیه داعش و الشباب که در آن فرماندهی ایالات متحده با انجام حملات هوایی علیه پایگاه‌ها و تجمعات تروریست‌ها مشارکت دارد، به طور فزاینده‌ای حیاتی شده است.

بربره یکی از مهمترین بنادر استراتژیک در شاخ آفریقا است که به نقطه کانونی کلیدی در توازن قدرت‌های بین‌المللی رقیب در دریای سرخ و خلیج عدن تبدیل شده است. برای واشنگتن، این بندر مکانی حیاتی برای گسترش نفوذ منطقه‌ای خود و جلوگیری از دستیابی مسکو و پکن به جایگاهی در این کریدور دریایی بسیار حساس است. تحولات جنگ در غزه و افزایش فعالیت انصارالله، اهمیت روزافزون این بندر را نه تنها در تأمین امنیت مسیر‌های کشتیرانی و تجاری، بلکه به عنوان ابزاری مؤثر برای مدیریت تنش‌های منطقه‌ای و مهار هرگونه تهدید بالقوه برای منافع آمریکا نشان داده است.

در همین زمینه، «محمود حسن عبدی» مدیر مرکز تحقیقات و مطالعات هرجیسا به العربی الجدید گفت که سفر‌های مکرر مقامات آمریکایی به بربره و مناطق اطراف آن را نمی‌توان از تغییرات امنیتی در دریای سرخ و خلیج عدن و همچنین از نگرانی فزاینده آمریکا در مورد گسترش نفوذ قدرت‌های رقیب، مانند حضور فزاینده چین در جیبوتی و همچنین فعالیت روسیه در سواحل یمن جدا کرد. ایالات متحده همچنین بربره را به عنوان یک گزینه پشتیبان استراتژیک می‌بیند که وابستگی تقریبا کامل آن به پایگاه جیبوتی را به ویژه در صورت فشار‌های سیاسی یا امنیتی آینده در آنجا تکمیل می‌کند یا کاهش می‌دهد. علاوه بر این، این منطقه عمق جغرافیایی قابل توجهی را برای نظارت بر شرق آفریقا، یمن و کل شبه جزیره عربستان از فاصله‌ای امن فراهم می‌کند.

عبدی در مورد اهمیت استراتژیک بندر بربره برای واشنگتن می‌گوید که این منطقه نه تنها برای سومالی‌لند بلکه برای قدرت‌های بین‌المللی که نگران امنیت دریای سرخ و تنگه باب‌المندب هستند، یکی از مهم‌ترین نقاط ژئوپلتیکی در شاخ آفریقا است. با توجه به رقابت استراتژیک و اقتصادی بین این قدرت‌ها، به ویژه ایالات متحده و چین، طبیعی است که بندر بربره را که در نزدیکی یکی از حساس‌ترین گذرگاه‌های دریایی جهان که تقریبا یک سوم تجارت دریایی جهانی، از جمله انرژی و تجارت بین آسیا و اروپا، از آن عبور می‌کند، قرار دارد، عرصه جدیدی برای نفوذ بدانیم.

وی می‌افزاید که این مزیت جغرافیایی به بربره از نظر نظارت و کنترل لجستیکی، به ویژه با تشدید رقابت‌های بین‌المللی و ظهور تهدیدات غیرمتعارف، مانند وضعیت ناپایدار دریای سرخ ناشی از درگیری در خاورمیانه، سابقه دزدی دریایی، قاچاق فعال اسلحه و تحرکات گروه‌های مسلح فرامرزی، ارزش قابل توجهی می‌دهد.

عبدی ادامه می‌دهد: «با توجه به موفقیت سومالی‌لند در برقراری روابط رسمی دیپلماتیک با تایوان، متحد آمریکا و جدایی زودهنگام آن از چین، احتمال هموار کردن راه برای ایجاد یک پایگاه یا مرکز نظامی ایالات متحده در بربره از نظر تئوری منتفی نیست. با این حال، اقدامات ایالات متحده منوط به محاسبات دقیق در مورد چشم‌انداز کلی منطقه‌ای است. بنابراین، واقع‌بینانه‌ترین گزینه این است که در ابتدا یک مرکز لجستیکی محدود یا نقطه همکاری امنیتی و اطلاعاتی، به جای یک پایگاه دائمی و متعارف ایجاد شود. این امر از پیچیدگی‌های سیاسی و حقوقی مرتبط با وضعیت ناشناخته بین‌المللی سومالی‌لند جلوگیری می‌کند و امکان ایجاد شرایط مناسب‌تر برای تعهدات مستقیم و بلندمدت را فراهم می‌کند.»

به گفته عبدی، سومالی‌لند منافع آمریکا را به عنوان یک فرصت سیاسی، اقتصادی و امنیتی غیرقابل جایگزین می‌بیند و تعامل با واشنگتن به هرجیسا یک برگ برنده دیپلماتیک اضافی برای افزایش مشروعیت بین‌المللی خود می‌دهد، به آن اجازه می‌دهد از حمایت امنیتی و ظرفیت‌سازی بهره‌مند شود و بربره را با محاسبات سود و زیان به یک مرکز لجستیک منطقه‌ای تبدیل کند. تعمیق همکاری با ایالات متحده ممکن است حساسیت‌های منطقه‌ای را برانگیزد، اگرچه سومالی‌لند چاره دیگری جز ادامه همکاری ندارد. این امر مستلزم مدیریت متعادلی است که دستاورد‌های استراتژیک را بدون افتادن در دام قطب‌بندی شدید بین‌المللی حفظ کند.

«خالد علی» روزنامه‌نگار سومالیایی به العربی الجدید گفت که ایالات متحده، بربره را به عنوان یک نقطه محوری می‌بیند که می‌تواند به دستیابی به تعادل بین کشور‌های منطقه کمک کند، به ویژه با توجه به تلاش‌های فزاینده اتیوپی برای دسترسی به دریا از طریق آب‌های سومالی.

وی افزود: «دولت سومالی علی‌رغم آگاهی از اینکه این بازدید‌ها بخشی از تغییر چشم‌انداز استراتژیک منطقه است، نگرانی خود را در مورد تعداد دفعات بازدید آمریکایی‌ها از هرجیسا ابراز نمی‌کند. موگادیشو معتقد است که آنچه برای آن بیشترین اهمیت را دارد این است که نفوذ آمریکا در بربره با رضایت مستقیم آن و به گونه‌ای باشد که خنثی‌سازی هرگونه دخالت بازیگران منطقه‌ای مانند امارات یا اتیوپی را که می‌تواند بر نقشه سیاسی تأثیر بگذارد یا حاکمیت سومالی را نقض کند، تضمین کند.»

موضع سومالی

در مورد موضع سومالی، علی معتقد است که این موضع مبتنی بر این باور است که سیاست ایالات متحده در قبال وحدت سومالی ثابت است و همکاری با ایالات متحده می‌تواند فرصتی برای تقویت ثبات داخلی و کاهش خطرات دزدی دریایی، قاچاق اسلحه و مواد مخدر و نفوذ نیرو‌های خارجی فراهم کند. این امر به نوبه خود می‌تواند توانایی‌های گروه‌های مسلح مانند داعش و الشباب را تضعیف کند. موگادیشو همچنین به دنبال مدیریت روابط خود با واشنگتن به گونه‌ای است که تعادل منافع متقابل، به ویژه در مورد گسترش همکاری‌های نظامی، امنیتی و اطلاعاتی را تضمین کند.

به گفته علی، در صورت اتخاذ موضع متفاوت واشنگتن، مانند ارائه حمایت سیاسی به سومالی‌لند به گونه‌ای که وحدت این کشور را تضعیف کند، سوالاتی در مورد گزینه‌های سومالی باقی می‌ماند.

وی گفت: «در این سناریو، موگادیشو چاره‌ای جز پایبندی به مشروعیت کامل بین‌المللی و تلاش برای همسویی با چین و روسیه نخواهد داشت، علیرغم این واقعیت که این دو قدرت در حال حاضر آماده رقابت مستقیم با ایالات متحده در سومالی نیستند. دولت همچنین بر تقویت جبهه داخلی و تسریع تلاش‌ها برای پایان دادن به شورش مسلحانه و بهبود عملکرد نهاد‌های دولت مرکزی برای تضمین حفاظت از وحدت و استقلال تصمیم‌گیری سیاسی خود تکیه خواهد کرد.»