دستیابی به پایداری در توسعه دریامحور با ارزیابی راهبردی/ توسعه دریامحور نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی

فرزام پوراصغر کارشناس کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار مانا بیان کرد: رکن اصلی توسعه پایدار این است که جامعه‌ای که قرار است آنجا توسعه اتفاق اُفتد، حتماً در برنامه‌ریزی مشارکت داشته باشد.

وی افزود: نباید این‌گونه باشد که من در تهران برای آنها نقشه تهیه کنم و بگویم چه فعالیتی کجا مستقر شود. تجربه نشان داده است که نه تنها در ایران بلکه در خیلی از کشور‌ها با این روش نمی‌توان به توسعه دست یافت.

کارشناس کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: بحث ارزیابی راهبردی محیط زیست بسیار مهم است. در یک پهنه جغرافیایی گسترده که متشکل از شمار زیادی از طرح‌ها، پروژه‌ها و کانون‌های زیستی است؛ باید سیاست‌ها، راهبرد‌ها و فعالیت‌های مرتبط با این پهنه که متنوع است، شناسایی شده و ارزیابی راهبردی که به آن SDA می‌گویند، برای این پهنه انجام شود.

وی گفت: خوشبختانه در بند ب ماده ۲۲ قانون برنامه هفتم پیشرفت به موضوع ارزیابی راهبردی اشاره شده است. اینکه خود سازمان محیط زیست و دستگاه‌های متولی محیط زیست چقدر بتوانند از این ظرفیت در سیاستگزاری‌های توسعه دریا محور استفاده کنند، مستلزم این است که خود اتاق‌ها هم این موضوع را پیگیری کنند.

پوراصغر افزود: اتاق بازرگانی، پارلمان بخش خصوصی است و می‌تواند در جریان‌سازی این بحث‌ها خیلی مؤثر باشد و به‌عنوان یک مطالبه‌گر مردمی -چه عامه مردم و چه کسب و کار‌های مختلف- عمل کند.

 ایران کمک حال کشور‌های محصور در خشکی

این کارشناس کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه ایران در مجاورت خود تعداد زیادی کشور‌های محصور در خشکی دارد، توضیح داد: ایران بهترین راه دسترسی به دریا برای افغانستان و کشور‌های آسیای میانه است.

وی اضافه کرد: ما در شمال، دریای خزر را داریم که نزدیک به ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد. جنوب هم نزدیک به دو هزار کیلومتر سواحل داریم. از منظر موقعیت ژئوپلیتیکی کشور، ایران بهترین راه دسترسی کشور‌های محصور در خشکی به‌ویژه کشور‌هایی مثل افغانستان با منابع معدنی و سایر منابع دست نخورده است. پس این ظرفیت ژئوپلیتیکی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

پوراصغر بیان کرد: اکثر قریب به اتفاق شهر‌های فراملی با کارکرد‌های جهانی، شهر‌های ساحلی دریایی هستند. یعنی در مناطق ساحلی و ۶۰ کیلومتری پهنه‌های ساحلی رشد و توسعه پیدا کرده‌اند تا از یک طرف بتوانند از ظرفیت‌های دریایی استفاده کنند و از سوی دیگر به‌ویژه در مناطق خشک مثل حاشیه جنوب خلیج فارس به منابع آب پایدار برای تامین نیاز صنایع دسترسی داشته باشند.

وی افزود: از سوی دیگر ملاحظه می‌کنیم که نزدیک به ۶۰ میلیون نفر از جمعیت ما در فلات مرکزی که به شدت با محدودیت منابع آب مواجه است، مستقر شده‌اند. بهتر است از ظرفیت‌هایی که داریم مثل سواحل حاشیه خلیج فارس استفاده شایسته شود و بتوانیم به گونه‌ای سرمایه‌گذاری کنیم که این جمعیت سرگردان که اکنون به دلیل تغییرات اقلیمی جذب کانون‌های شهری در فلات مرکزی شده‌اند، به دیگر مناطق منتقل شوند.

شیوع پدیده ماکروسفالی در مرکز ایران

به گفته این کارشناس کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران در حال حاضر مرکز ایران دچار پدیده ماکروسفالی شده است. ماکروسفالی بیماری است که در نوزادان مشاهده می‌شود و یک سر بزرگ بر روی یک بدن نحیف و بسیار لاغر قرار می‌گیرد. این بدن نحیف نمی‌تواند این سر را تحمل کند.

وی ادامه داد: باید تمرکززدایی از مناطق مرکزی انجام شود. البته نه به صورت دستوری و به این شکل که فردا دولت یک مصوبه برای جابه‌جایی همه صنایع بدهد. چنین چیزی امکان‌پذیر نیست. اجرای این سیاست مستلزم نگاه بلند مدت و استفاده از ابزار‌های سیاستی است.

نیاز به ابزار‌های تشویقی 

پوراصغر گفت: اگر قرار است چنین اتفاق‌هایی بیفتد یکسری صنایع مثل کارخانه‌های فولاد در مناطق مرکزی داریم که در اصفهان متمرکز هستند. برای تمرکززدایی باید به این صنایع ۱۰ تا ۱۵ سال مهلت بدهیم که در این بازه زمانی منتقل شوند.

وی اضافه کرد: باید برای این انتقال ابزار‌های تشویقی هم در نظر بگیریم. اگر آنها به مناطق ساحلی بروند که آب پایداری دارد، دیگر مجبور نیستیم آب را به فلات مرکزی و شهر‌هایی مثل اصفهان منتقل کنیم.

این کارشناس کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران یادآور شد: اجرای این برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه دریا محور مستلزم تعامل با دنیا، سرمایه‌گذاری خارجی و ورود شرکت‌های خارجی است. فی البداهه اینکه صرفاً دولت بخواهد چنین کار‌هایی را انجام دهد، به نظرم امکان‌پذیر نیست.

وی درباره اثر تحریم‌ها در جذب سرمایه‌گذار خارجی توضیح داد: می‌گویند که قرار است مقداری شرایط تعدیل شود و تعاملات بیشتر شود. امیدوارم که این اتفاق بیفتد. ضمن توجه به سرمایه‌گذاری خارجی باید منابع داخلی به گونه‌ای ساماندهی شود که انگیزه‌های لازم در بخش خصوصی برای انتقال به مناطق ساحلی ایجاد شود.

توجه به گردشگری ساحلی

پوراصغر با اشاره به وجود سواحلی در شمال و جنوب کشور که نظیر آن در دنیا وجود ندارد، این سواحل را جاذبه‌های بسیار مهمی برای صنعت گردشگری دانست.

وی افزود: این جاذبه‌ها می‌تواند باعث رونق و توسعه گردشگری شود. همان اشتباهی که در منطقه پارس جنوبی کردیم و فقط نگاه سازه‌ای به توسعه داشتیم، نباید تکرار شود، زیرا این نگاه می‌تواند خیلی خطرناک باشد و پیامد‌های زیادی داشته باشد.

این کارشناس کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران بیان کرد: در بارگذاری‌های پارس جنوبی توان اکولوژیک عرصه‌ها را ندیدم. صرفاً نگاه سازه‌ای بوده است و مسائل اجتماعی در نظر گرفته نشده است.

وی توضیح داد: یکی از چالش‌های نظام برنامه‌ریزی به صورت عام این‌گونه بوده است که با توجه به نگاه سازه‌ای که داشتیم، فکر می‌کردیم اگر فلان کارخانه فولاد یا پتروشیمی در فلان منطقه مستقر شود، باعث تحول می‌شود. در دهه‌های گذشته اثرات اجتماعی این تصمیم را نمی‌دیدیم.

پوراصغر گفت: پیامد چنین نگاهی این بود که صنایع در مناطق کمتر توسعه یافته بارگذاری شدند، اما آثار نشتی این اقدامات در مناطق پیرامونی مشاهده نشده است. در واقع منافع حاصل از بارگذاری توسعه و ارزش افزوده ایجاد شده، مناطق پیرامونی را منتفع نکرده است.

وی افزود: سیاست‌های قبلی صرفاً سبب شده که در این مناطق مشکلات محیط زیستی و آلودگی عاید مردم شود. ما پیوست فرهنگی برای برنامه‌های خود نداشتیم. اکنون خیلی به این موضوع توجه شده است.

این کارشناس کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران بیان کرد: در توسعه دریا محور دو اصل ارزیابی اکولوژیک پهنه ساحلی که بارگذاری جمعیت و فعالیت روی آن انجام می‌شود و ارزیابی اجتماعی بسیار مهم است. در مباحث ارزیابی اجتماعی خود مشارکت‌های مردمی اصل بسیار مهمی در توسعه دریا محور به شمار می‌رود.