اهمیت میدان دریایی غزه در ژئوپلیتیک انرژی

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، ذخایر جدید کشف شده پتانسیل انرژی منطقه را افزایش داده و مزیت جدی در زمینه تأمین منابع مهم‌ترین بازار‌های تقاضای انرژی در جهان به آن می‌بخشد و در بین این بازارها، کشور‌های اروپایی از نظر تقاضا در رتبه اول قرار دارند. امروزه با افزایش تقاضای گاز طبیعی در کشور‌های اروپایی، امنیت تأمین انرژی به موضوعی بسیار مهم تبدیل شده و کشور‌های اروپایی به دلیل اهمیتی که به تنوع تأمین منابع داده می‌شود، به پروژه‌های انتقال انرژی جایگزین به عنوان موضوعی مهم‌تر روی آورده‌اند. یکی از مناطق چالش برانگیز، میدان گازی غزه در دریای مدیترانه است که تحولات اخیر می‌تواند روند توسعه آن را تحت تأثیر قرار دهد.

اطلاعات در مورد میدان دریایی غزه

در روز‌های اخیر شاهد اوج‌گیری درگیری نظامی بین حماس و رژیم صهیونیستی در نوار غزه هستیم. در سال‌های گذشته این باریکه با تحریم تل آویو مواجه بوده که باعث تشدید بحران انرژی در این منطقه شده است. از همین روی، میدان دریایی غزه فلسطین در حال آماده شدن برای توسعه بزرگ است، که احتمالاً می‌تواند موجب خروج فلسطین از بحران مالی باشد که در حال حاضر از آن رنج می‌برد. تل آویو در ابتدا برای توسعه میدان گازی فلسطین چراغ سبز نشان داد، به طوری‌که روز یکشنبه ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳ تایید اولیه خود را برای توسعه آن اعلام کرد. اما هرگونه توسعه آن را مشروط به هماهنگی امنیتی با مصر و تشکیلات خودگردان فلسطین کرد.   سپس دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی، در واکنش به اقدامات جدید در زمینه توسعه میدان دریایی فلسطین در غزه اعلام کرد: پیشرفت در این پرونده به «حفظ نیاز‌های اسرائیل در سطوح امنیتی و دیپلماتیک» بستگی دارد. از سوی دیگر، تشکیلات خودگردان فلسطین در مورد اعلامیه اسرائیل در زمینه این میدان اظهار نظری نکرد.

در حالی که مصر و رژیم صهیونیستی سال‌هاست در شرق مدیترانه اقدام به تولید گاز طبیعی می‌کنند، میدان دریایی غزه که در ۳۰ کیلومتری ساحل نوار غزه قرار دارد، به دلیل اختلافات سیاسی و درگیری با تل آویو، توسعه نیافته باقی مانده است. میدان فلسطین یکی از قدیمی‌ترین میدان‌های کشف شده در منطقه غنی از گاز مدیترانه است و مهم‌ترین فرصت برای فلسطینی‌ها برای جبران کمبود منابع انرژی و بهبود درآمد اقتصادی است، به‌ویژه که براساس برخی داده‌ها، حدود ۱.۱ تریلیون فوت مکعب گاز دارد. میدان دریایی غزه ۲۴ سال پیش کشف شد، اما به دلیل دخالت رژیم صهیونیستی در تصمیمات مختلف توسعه و همچنین نوسانات فراوانی که مسئله فلسطین شاهد آن است، منابع آن همچنان در زیرِ زمین محبوس و تاکنون مورد بهره برداری قرار نگرفته است. البته، فلسطین عملیات اکتشافی در نزدیکی غزه را به کنسرسیومی متشکل از انگلیسی‌ها اعطا کرده بود. شرکت انگلیسی «بی جی» که آن را خریداری کرد، بعداً با شل، صندوق سرمایه‌گذاری فلسطین و یک شرکت دیگر قراردادی ۲۵ ساله منعقد کرد. در اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی، این ائتلاف مقادیر زیادی گاز را در عمق ۶۰۰ متری زیر سطح دریا کشف کرد که در دو میدان توزیع شده که بزرگترین آن‌ها میدان دریایی غزه است و دیگری میدان مرزی (Border field) نامیده می‌شود و برآورد‌ها نشان می‌دهد که بیش از یک تریلیون فوت مکعب گاز داشته و می‌توان سالانه ۱.۵ میلیارد متر مکعب از این دو میدان با هم تولید کرد.

اختلاف بر سر میدان

اختلافات سیاسی و مداخله اسرائیل مانع بهره برداری فلسطین از میدان گازی دریایی غزه و بهره‌مندی از منابع آن شده است، به ویژه اینکه تل آویو عمداً هرگونه تلاشی برای توسعه آن را خنثی و فلسطین را کاملاً در زمینه انرژی به خود وابسته می‌کند. میدان گازی یکی از مفاد مذاکرات فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها در چارچوب توافق اسلو بود، زیرا تشکیلات خودگردان فلسطین با هدف به دست آوردن حق بهره‌برداری از ثروت استخراج شده از اراضی خود و شرکت انگلیسی «بی جی» به توافق رسیده بود. این مذاکرات همچنین شامل تأمین خریداران گاز فلسطینی است که از میدان دریایی غزه استخراج می‌شود. از آنجا‌که رژیم صهیونیستی در آن دوره واردکننده منابع انرژی بود و هنوز نفت و گازی در سرزمین‌های اشغالی کشف نشده بود، بنابراین اولین متقاضی احتمالی گاز میدان بود که این امر توسط شرکت تولید و توزیع برق اسرائیل اعلام شد. علی‌رغم نیاز اسرائیل به گاز فلسطین، به ویژه با تشدید انتفاضه الاقصی در سال ۲۰۰۰میلادی، که با امتناع آریل شارون، نخست وزیر وقت از خرید گاز، همراه شد، تلاش‌ها برای توسعه این میدان را با مشکل مواجه شد. مذاکرات برای توسعه میدان دریایی غزه در سال ۲۰۰۶ میلادی بین شرکت انگلیسی "BG" و دولت ایهود اولمرت از سر گرفته شد، اما اسرائیل مقرر کرد که خط لوله انتقال گاز این میدان به آن از شهر عسقلان عبور کند تا بتواند کنترل عرضه گاز به نوار غزه در دست د‌اشته باشد که شرکت انگلیسی آن را نپذیرفت. کشف میدان‌های گازی «تامار» و «لویاتان» در اسرائیل در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ میلادی حاوی ذخایر عظیمی گاز بود و پس از تولید گاز داخلی تل‌آویو، ناسازگاری این رژیم در مورد توسعه  میدان گازی غزه را افزایش داد.

توافق با مصر

پس از خروج شل‌اینترنشنال از میدان در سال ۲۰۱۵ میلادی، تشکیلات خودگردان فلسطین ائتلاف جدیدی با سهام جدید از جمله صندوق سرمایه گذاری فلسطین و شرکت پیمانکاران ادغام شده به ترتیب با ۲۷.۵ و ۴۵ درصد  سهم به یک شرکت توسعه دیگر اختصاص یافت. در پایان سال ۲۰۱۹ میلادی، مجمع گاز مدیترانه شرقی تأسیس شد که شامل هفت کشور مصر، اردن، فلسطین، یونان، ایتالیا، رژیم صهیونیستی و قبرس بود. پس از آن، در فوریه ۲۰۲۱ میلادی، مصر به نمایندگی از شرکت هلدینگ گاز طبیعی مصر (EGAS)، یادداشت تفاهمی با شرکای خود در میدان گازی دریایی غزه امضا کرد که هدف آن توسعه میدان، تأمین نیاز‌های فلسطین به گاز طبیعی و امکان صادرات بخشی از تولیدات خود به مصر بود. پرونده میدان گازی غزه همیشه در مجمع گاز مدیترانه شرقی مورد بحث قرار می‌گیرد، و مقامات مصری و فلسطینی در اظهارات خود بر حق فلسطین برای توسعه منابع گازی تاکید می‌کنند.