آخرین وضعت کشتی ۳۰۰ ساله دریای خزر/ قروق؛ مهمترین ظرفیت میراث فرهنگی دریای خزر

گزارش از: حسنا شمس‌آرا

پژوهشگر زمین‌شناس و باستان‌شناس دریایی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی کشور در گفتگو با خبرنگار مانا در خصوص اقدامات صورت گرفته در خصوص کشتی تاریخی قروق واقع در ساحل دریای خزر گفت: کشتی تاریخی قروق سال ۱۳۸۳ در سواحل شهرستان تالش کشف شد.

عبدالحمید نادری، ادامه داد: عملیات کاوش باستان شناسی روی این کشتی با همکاری پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی، سازمان بنادر و دریانوردی و پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سال ۹۸ به اتمام رسید.

وی خاطرنشان ساخت: نمونه چوب کشتی جهت نمونه برداری به آزمایشگاهی در کشور فرانسه منتقل و مشخص شد، چوب کشتی از نوع کاج اسکاتلندی و متعلق به منطقه‌ای در نزدیکی قفقاز است.

به گفته وی همچنین نتایج آزمایشگاهی نشان داد، قدمت چوب کشتی متعلق به اواسط قرن هفدهم و بین تاریخ ۱۶۵۰ -۱۷۵۰ میلادی است.

دکتر نادری تاکید کرد: بررسی‌های باستان شناسی نشان داد که این کشتی ایرانی نیست بلکه در آستاراخان روسیه ساخته شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در خصوص کارکرد این کشتی نیز گفت: از آنجا که بخش عمده کشتی از بین رفته است لذا نمی‌توان نظر دقیقی در خصوص کاربری کشتی و اینکه باربری یا مسافربری بوده است، ارائه داد.

کشتی قروق تالش از نوع بادبانی است

وی با اشاره به اینکه کشتی قروق تالش از نوع کشتی‌های بادبانی بوده است، بیان داشت: مطالعات باستان‌شناسی نشان داد که این کشتی ۲۷ متر طول و ۱۲ متر عرض داشته که درنوع خود کشتی بزرگی برای تردد در دریای خزر محسوب می‌شده است.

وی در ادامه گفته‌های خود خاطرنشان ساخت: طی سالیان سال نیمی از کشتی از بین رفته و هم اکنون فقط نیمی از آن به صورت طولی وجود دارد.

به گفته نادری، بررسی‌های ژئوفیزیکی نشان می‌دهد که بخش‌هایی از کشتی در قسمت جنوبی پراکنده شده که تکه پاره شدن کشتی می‌تواند به دلیل جنگ‌ای قرن نوزدهم بین ایران و روسیه باشد.

این پژوهشگر زمین‌شناس و باستان شناس دریایی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی کشور، تاکید کرد:، اما محتمل‌ترین سناریو برای غرق شدن کشتی می‌تواند به نوسانات تراز آب دریای خزر مربوط باشد؛ این کشتی احتمالاً کرانه نوردی می‌کرده است که در قرن نوزدهم به دلیل کاهش شدید تراز آب دریای خزر بدون استفاده شده و به تدریج دچار فرسودگی شده است.

وی تصریح کرد: نکته قابل توجه در بررسی‌های باستان شناسی نشان می‌دهد که رسوبات داخلی کشتی قلوه سنگ بوده، اما هم اکنون رسوبات ماسه سنگی جایگزین آن شده است؛ این امر بدین معنا است که محیط زیستی که کشتی در آن غرق شده است با محیط زیست فعلی متفاوت بوده و این کشتی با کمک امواج به ساحل تالش رسیده است.

 نادری با تأکید بر اینکه کشتی قروق ساخت کشور روسیه است، اذعان داشت: زمان ساخت این کشتی با اواخر صفویه و اوایل افشاری تطابق دارد.

عدم برنامه مشخص برای حفاظت از کشتی قروق

عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی با اشاره به اینکه در حال حاضر برنامه‌ای برای حفاظت از کشتی تالش وجود ندارد، گفت: این امر مستلزم صدور مجوز از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای انتقال به منطقه‌ای ویژه جهت انجام اقدامات حفاظتی و نگهداری مطلوب از این کشتی است.

وی بیان داشت: از آنجایی که مشخص شده کشتی ایرانی نیست و متعلق به روسیه است، وزارت میراث فرهنگی نیز علاقه چندانی برای حفاظت از این کشتی ندارد چرا که حفاظت از آن به منابع مالی زیادی نیاز دارد که تأمین آن برای وزارت میراث فرهنگی مقدور نیست.

مردم محلی اجازه جابه‌جایی بقایای کشتی را نمی‌دهند

وی ادامه داد: از سوی دیگر مردم محلی منطقه‌ای که کشتی در ساحل آن قرار دارد نسبت به این کشتی تعصب خاص داشته و اجازه جابه‌جایی کشتی را نمی‌دهند؛ چرا‌که این کشتی چند سالی است که به نماد تاریخی و توریستی منطقه تبدیل شده است و گردشگران زیادی برای تماشای آن به این قسمت از ساحل دریای خزر می‌آیند.

این پژوهشگر زمین‌شناس و باستان‌شناس دریایی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی کشور، عنوان کرد: بهترین راهکار برای حفاظت از کشتی تالش، همکاری سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان متولی اصلی حفاظت از فرهنگ دریا و دریانوردی با وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است تا این کشتی به مکان امن انتقال یابد.

 نادری با تاکید بر اینکه کشتی غرق شده به عنوان جاذبه توریستی مطرح است و باید در موزه‌ای مرتبط با تاریخ دریانوردی نگهداری و حفاظت شود، گفت: متأسفانه در حال حاضر چنین موزه‌ای در شمال کشور وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه ظرفیت کشور در زمینه معرفی فرهنگ دریا ودریانوردی بسیار زیاد است، بیان داشت: مردم و مسئولان کشور نسبت به ظرفیت‌های دریایی کشور غافل هستند.

کشتی قروق؛ مهمترین ظرفیت میراث فرهنگی دریای خزر

عضو گروه باستان شناسی دریایی پژوهشکده باستان شناسی وزارت میراث فرهنگی نیز در خصوص کشتی قروق به خبرنگار مانا گفت: این کشتی با قدمت بیش از ۳۰۰ سال یکی از مهمترین ظرفیت‌های میراث فرهنگی دریای خزر محسوب می‌شود.

حسین توفیقیان، اذعان داشت: کشتی قروق اولین کشتی تاریخی محسوب می‌شود که در کشور ما مورد بررسی و کاوش باستان شناسی قرار گرفته است.

وی با اشاره به انجام و تکمیل کار‌های باستان شناسی روی این کشتی تاریخی، تأکید کرد: هدف از انجام اقدامات باستان‌شناسی کشتی قروق، به دست آوردن اطلاعات علمی و معرفی این کشتی به عنوان میراث فرهنگی دریای خزر بود.

وی بیان داشت: با توجه به اینکه قدمت فعالیت این کشتی هم زمان با شروع دوره افشاری است، احتمال می‌رود این کشتی توسط نادر‌شاه خریداری و در آب‌های دریای خزر به کار گرفته شده است؛ چرا‌که فعالیت نیروی دریایی در شمال و جنوب کشور برای نادر‌شاه بسیار با اهمیت بوده است.

این باستان شناس زیرآب بیان داشت: در حال حاضر نیروی‌های متخصص حفاظت و مرمت باید کشتی قروق را از نابودی نجات دهند که تحقق آن مستلزم اعتبار هنگفتی است که از توان وزارت میراث فرهنگی خارج است و به همین دلیل در حال حاضر برنامه مشخصی برای حفاظت توسط این وزارتخانه وجود ندارد.

وی بر ضرورت تأمین مالی مورد نیاز برای حفاظت این کشتی ۳۰۰ ساله توسط سایر ارگان‌ها از جمله سازمان بنادر و دریانوردی تأکید کرد.

به گفتۀ توفیقیات، حفاظت علمی از کشتی فقط به دو صورت امکان دارد؛ یکی انتقال به موزه با شرایط خاص نگهداری و دیگر حفاظت در محل ساحل که امیداوریم به زودی شاهد این مهم باشیم.