آژیر خطر در دریای خزر / مرگ ۲۵۰۰ قلاده فک خزری

به‌گزارش مانا، آمار مرگ و میر فک‌های خزری در هفته گذشته با خبر کشف لاشه ۲۷۰۰ راس از این گونه در سواحل شمالی دریای خزر حاشیه‌ساز شد.

مقامات‌روسیه از مرگ گروهی بیش از ۲۵۰۰ فک خزری در سواحل این کشور خبر داد. براساس این گزارش، آمار‌های اولیه از کشف تنها ۷۰۰ جسد در سواحل جنوبی روسیه حکایت داشت، اما با شروع تحقیقات کارشناسان مشخص شد که این تعداد تنها یک سوم، تعداد لاشه‌های فک خزری کشف شده است

سه عامل مرگ فُک‌های دریای خزر
«آلودگی‌های صنعتی»، «مانور‌های نظامی در دریای خزر» و همچنین «نایاب شدن ماهی کیلیکا» را می‌توان از جمله عوامل مرگ این گونه نادر نام برد. زاور گاپیزوف، رئیس‌حفاظت از مرکز محیط زیست دریای خزر، اما نظر دیگری دارد. او گفته است که مرگ این تعداد فک خزری به صورت تدریجی در آذرماه امسال اتفاق افتاده، اما در بازدید از لاشه‌ها، هیچ نشانه‌ای از کشته‌شدن یا گرفتار شدن آن‌ها در تو‌رهای ماهیگیری وجود ندارد.

کارشناسان وزارت شیلات روسیه نیز نتوانسته‌اند از بازرسی‌های خود، دلایلی برای این مرگ گسترده ارائه کنند چرا که وجود هیچ آلاینده‌ای در این گزارش تایید نشده است.

نکته مهم دیگر در این گزارش، تعداد بالای لاشه فک‌هاست. اگرچه در گذشته مرگ و میر دست جمعی فک‌ها با ارجاع به طبیعت آنها، نوعی خودکشی لقب گرفته بود، اما به نظر نمی‌رسد ۲۵۰۰ فک خزری به طور ناگهانی و بدون دلیل مرده باشند. قزاقستان به عنوان کشوری که طولانی‌ترین خط ساحلی دریای خزر را در حاکمیت خود دارد، در سال ۲۰۲۲ لااقل سه گزارش از خودکشی فک‌ها منتشر کرده، اما وجود تعداد بالای لاشه در این پرونده مانع شده که کارشناسان این پرونده را یک پرونده خودکشی دست جمعی فک‌ها بدانند.

عامل انسانی: شکارچیان داغستان روسیه
تحقیقات روسیه نشان می‌دهد که فک‌های خزری با وجود آنکه در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار دارند، اما از قربانیان اصلی آلودگی‌های دریای خزر و شکارچیان غیرمجاز است. در گزارش یورونیوز به پدیده شکارچیان داغستانی اشاره شده و آمده است: متاسفانه شکارچیان داغستان در روسیه بیش از ۸ هزار توله فک را در سال‌های اخیر کشته‌اند و با توجه به سوابق آن‌ها، نقش انسانی در فاجعه فک‌های خزری را نمی‌توان نادیده گرفت.

فک‌های خزری گونه مهاجر در دریای خزر به شمار می‌روند به این معنا که عموم آن‌ها در قالب دسته‌ها و گروه‌ها در فاصله زمانی بهار و تابستان هر سال در جنوب دریای خزر زندگی می‌کنند، اما همزمان با شروع فصل پاییز به سواحل شمالی دریا رفته تا خود را برای زاد و ولد آماده کنند.

عامل محیطی: صید بی‌رویه کیلکا
خوراک فک‌های خزری، میگو، گوبی، کیلکا و انواع ماهی دیگر دریای خزر است. فک‌های خزری به طورمتوسط ۲ الی ۳ کیلوگرم ماهی در روز مصرف می‌کنند. در این میان، ماهی کیلکا، که در دهه‌های گذشته به وفور در دریای خزر یافت می‌شد، اصلی‌ترین غذای فک‌های خزری به شمار می‌رفت. اما در حال حاضر، از میان سه گونه کیلکای موجود در دریای خزر، گونه «کیلکای آنچوی» که اصلی‌ترین غذای فک‌ها قلمداد می‌شد به علت صید بی‌رویه کشور‌های روسیه، آذربایجان و ایران در حال نابودی است و این موضوع جامعه فک‌های خزری را تهدید می‌کند.

براساس آمار‌های موسسه تحقیقات شیلات روسیه، همه ساله حدود ۷۰ هزار تن ماهی کیلکا در دریای خزر صید می‌شود (استان گیلان ایران سال گذشته بیش از ۷۵۰۰ تن ماهی کیلکا صید کرده است). این میزان صید در کنارِ ورود گونه مهاجمی به نام ماهی «شانه‌دار» به دریای خزر، عملا منابع غذایی فک‌ها را از میان برده و جمعیت آن‌ها به دلیل عدم توانایی بازآوری در حال نابودی است.

عامل سیاسی: مانور‌های نظامی در دریا
سومین عاملی که برای مرگ فک‌های خزری عنوان می‌شود، موضوع مانور‌های نظامی متعددی‌ست که در این دریاچه برگزار می‌شود. مدیرکل سواحل دریایی سازمان محیط زیست معتقد است که برخلاف آنچه کشور‌های شمال دریای خزر عنوان می‌کنند، تلفات این تعداد راس فک خزری عادی نیست و ناشی از اقدامات انسانی است. به گفته او، مانور‌های نظامی تاثیر فراوانی روی مرگ و میر فُک‌ها دارد.

دریای خزر چند راس فُک خزری دارد؟
فک خزری، تنها پستاندار گوشتخوار دریای خزر است که نامش در فهرست «قرمز» اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد و به عنوان گونه‌ای در معرض خطر طبقه‌بندی و انقراض شناخته می‌شود. گزارش‌ها حکایت از آن دارند که تا ابتدای سال ۱۹۰۰ میلادی، دریای خزر بیش از یک میلیون فک خزری را در خود جای داده بود، اما اکنون این تعداد به دلیل صید بی‌رویه، تخریب زیستگاه و… به حدی کم شده که این گونه را در معرض خطر نابودی قرار داده است. در حال حاضر چندین و چند آمار درباره تعداد فک‌های دریای خزر وجود دارد؛ از ۲۷۰ هزار راس تا ۷۰ هزار راس، اما نکته مهم اینجاست که کشفِ لاشه ۲۷۰۰ راس فک، آن هم به صورت یک جا، نشان دهنده این واقعیت است که دریای خزر با تجمیعِ هر سه عامل مرگ‌بار مواجه شده و بعید نیست این گونه در معرض انقراض، با تهدیدات جانی بیشتری هم مواجه شود.