تردد کشتی‌ها یک روز هم متوقف نشد

                                                                                                                                                                    ایرج  منصوری*

صنعت حمل‌و‌نقل دریایی جهان بزرگ‌ترین صنعت بین‌المللی در جهان است که بیش از ۲.۵ میلیون نفر در آن مشغول به کار هستند. حمل‌و‌نقل دریایی به دلیل تأثیرگذاری آن بر قیمت تمام شدۀ حمل کالا، در کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه جایگاه بالایی دارد و با توجه به فضای کاملاً رقابتی موجود در میان صاحبان صنایع و مواد اولیه، نقشی حیاتی یافته است.
امروزه بسیاری از تجار و بازرگانان مهم و مشهور دنیا برای جابه‌جایی کالا‌های خود از سیستم حمل‌و‌نقل دریایی استفاده می‌کنند و مزایای حمل‌ونقل دریایی به حدی بالاست که در حال‌حاضر بخش اعظمی از حمل‌ونقل دنیا به صورت دریایی انجام می‌شود.
علی‌رغم تحریم‌های آمریکا و شیوع بیماری کرونا، ورود و خروج کشتی‌های باری به بنادر تجاری کشور حتی یک روز هم متوقف نشده و همچنان فعالیت بنادر کشور ادامه داشته است.
سالانه میلیون‌ها نفر برای حمل بار و انجام سفر‌های دریایی از امکانات حمل‌و‌نقل دریایی در شمال و جنوب کشور استفاده می‌کنند. جابه‌جایی بیش از ۱۵۰ میلیون تُن بار نیز نشان می‌دهد که تحریم‌ها و کرونا فعالیت‌های حمل‌و‌نقل دریایی و بنادر تجاری کشور را متوقف نکرده است.
هرچند از اواخر سال ۱۳۹۸ با شیوع بیماری کرونا محدودیت‌های ناشی از این بیماری در بنادر جهان و کشور‌های مختلف دنیا خود را بیشتر نشان داد، اما در چنین شرایطی فعالان عرصۀ بندری و حمل‌ونقل دریایی اجازه ندادند وضعیت ایمن در بنادر به خطر بیافتد.
همگان شاهد بودند تجارت دریایی جهان با چالش بزرگ شیوع ویروس کرونا مواجه شد، ولی خوشبختانه دریانوردان ایرانی و کارکنان بندری هیچ وقت اجازه ندادند چرخۀ فعالیت‌های اقتصادی در بنادر تجاری کشور متوقف شود.
در شرایطی که شیوع بیماری کرونا بسیاری از کشور‌های جهان را هدف قرار داده است. سازمان بنادر و دریانوردی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به صورت شبانه‌روزی بنادر تجاری کشور را فعال نگه داشته است تا وقفه‌ای در عملیات تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور اتفاق نیافتد.
با وجود اینکه تحریم‌های دامنۀ فعالیت کشتی‌های نفتی و تجاری جمهوری اسلامی ایران به سطح آب‌های بین‌المللی در سرتاسر جهان گسترش پیدا کرده و با وجود محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا، تجارت دریایی کشور در شرایط ایمن و مطمئن انجام می‌شود.
در این راستا بنادر تجاری به عنوان حلقۀ واسط واردات و صادرات کالا در بین کشور‌های جهان از اهمیت زیادی برخودار است.
هم‌اکنون ظرفیت تخلیه و بارگیری بنادر کشور به بیش از ۲۸۰ میلیون تُن افزایش یافته است به طوری که سال گذشته بیش از ۱۳۰ میلیون تُن و در سال ۱۳۹۸ بیش از ۱۵۰ میلیون تُن کالا از بنادر تخلیه و بارگیری شده است.
براساس آمار سازمان بنادر و دریانوردی، در سال ۱۳۹۷ بیش از ۱۳۷ میلیون تُن، در سال ۱۳۹۶ بیش از ۱۵۶ میلیون تُن، سال ۱۳۹۵ بیش از ۱۴۵ میلیون تُن، سال ۱۳۹۴ بیش از ۱۳۲ میلیون تُن و در سال ۱۳۹۳ بیش از ۱۴۶ میلیون تُن بار از بنادر کشور تخلیه و بارگیری شده است.
آمار‌ها نشان می‌دهد تا روز ۳۱ مردادماه سال جاری ۵۷ میلیون و ۱۹۰ هزار تُن کالا از بنادر کشور تخلیه و بارگیری شده است در حالی‌که سال گذشته در این مدت میزان تخلیه و بارگیری از بنادر کشور ۵۱ میلیون و ۷۳ هزار تُن بوده است. از سوی دیگر در تاریخ سوم شهریورماه جاری نیز اخبار مربوط به صف کشتی‌های حامل کالا‌های اساسی در بنادر منتشر شد. در این ارتباط معاون امور بندری سازمان بنادر و دریانوردی اعلام کرد ۲۴ کشتی حامل کالا‌های اساسی در حال تخلیه در بنادر می‌باشند و ۲۵ کشتی نیز در لنگرگاه در نوبت تخلیه قرار دارند.
به گفتۀ فرهاد منتصر کوهساری حجم کالا‌های ۲۴ فروند کشتی به ۴۵۸ هزار تُن بالغ می‌گردد. وی در ادامه افزود: در بندر امیرآباد ۳۰۱ هزار تُن و در بندر نوشهر نیز ۱۶۸ هزار تُن کالا تخلیه شده است.
همان‌گونه که اشاره شد روند توسعه و فعالیت‌های عمرانی در بنادر کشور با وجود تحریم‌ها و شیوع بیماری کرونا، متوقف نشده است و گزارش‌ها حکایت از تداوم روند جذب سرمایه‌گذاری و اجرای طرح‌های توسعه‌ای در بنادر کشور دارد.
در چند سال گذشته با برنامه‌ریزی سازمان بنادر و دریانوردی، طرح‌های توسعه‌ای در بنادر شهید رجایی و چابهار ادامه داشته و هیچ پروژه و کارگاه بندری به دلیل فشار تحریم و یا موضوع کووید- ۱۹ تعطیل نشده است.
سازمان بنادر و دریانوردی با وجود محدودیت‌های کرونایی و کمبود منابع مالی برای ایجاد و توسعۀ زیرساخت‌های مورد نیاز بندری نسبت به تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و اجرای طرح‌های سرمایه‌گذاری در صنعت حمل و‌نقل دریایی کشور طی دو سال اخیر اهتمام ویژه‌ای داشته و اجرای طرح‌های زیربنایی و پروژه‌های مهم و اساسی در بنادر از جمله بندر شهید رجایی به عنوان بزرگ‌ترین بندر تجاری کشور ادامه پیدا کرده است.
پروژۀ تأمین و بهره‌برداری از تجهیزات فاز دوم طرح توسعه و آغاز عملیات اجرایی فاز سه بندر شهید رجایی با هدف افزایش ظرفیت اسمی تخلیه و بارگیری این بندر از شش به هشت میلیون TEU کانتینر شامل پروژه‌های «احداث سه پست اسکله به طول ۱۴۰۰ متر» و «لایروبی حوضچۀ شمارۀ سه به حجم تقریبی چهار میلیون متر مکعب»، «توسعۀ اسکله‌های نفتی بندر شهید رجایی به تعداد سه پست» و «افتتاح طرح نوسازی خطوط دو و هفت ریلی مجتمع بندری شهید رجایی به طول ۳.۶ کیلومتر» از مهم‌ترین طرح‌های زیرساختی در بندر شهید رجایی محسوب می‌شود.
هم‌زمان با اجرای فاز سه توسعه در این بندر، ظرفیت کانتینری بندر شهید رجایی به هشت میلیون TEU افزایش خواهد یافت و با ۱۴۰۰ متر اسکله بزرگ‌ترین کشتی‌های غول‌پیکر کانتینری جهان می‌توانند در این بندر پهلو‌گیری کنند.
در همین مدت در بندر چابهار نیز پروژۀ تأمین تجهیزات فاز‌های مختلف طرح توسعۀ بندر شهید بهشتی عملیاتی شده است.
امسال همچنین چندین دستگاه جرثقیل متحرک ساحلی با همکاری هندی‌ها وارد بندرچابهار شده است، اما برنامۀ سازمان بنادر و دریانوردی بر آن است که با تأکید بر استفاده از تولید داخل برای تأمین تجهیزات دریایی و بندری از صنایع داخلی تلاش کند.
راه‌اندازی پروژه‌های جدید
اواخر تیرماه سال جاری مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی از افتتاح و بهره‌برداری ۱۶ پروژۀ دریایی و بندری به ارزش سه هزار میلیارد تومان با دستور رئیس‌جمهوری سابق خبر داد و گفت: با وجود تحریم‌های ناجوانمردانه و شیوع کرونا، ورود و خروج کشتی‌ها به بنادر ما یک روز هم متوقف نشد.
"محمد راستاد" مدیرعامل سابق سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به اینکه هم‌اکنون ناوگان کشتیرانی کانتینری به دنبال استفاده از کشتی‌های بزرگ است و بنادری در گردونۀ کشتی‌های کانتینری قرار می‌گیرند که قابلیت پذیرش این کشتی‌های بزرگ را داشته باشند، افزود: ۳۱ هکتار پس‌کرانه در اسکلۀ بندرشهید رجایی ایجاد شده و امکان پهلوگیری کشتی تا ۱۸ هزار و ۴۰۰ TEU ظرفیت در این بندر وجود دارد.
راستاد با اعلام این مطلب که اعماق کانال‌های ورودی بنادر افزایش یافته است، افزود: سه پست اسکلۀ نفتی برای پهلودهی کشتی‌های نفتکش در بندر شهید رجایی به بهره‌برداری رسیده است که این موجب تسهیل در صادرات نفتی کشور خواهد شد.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به جذب سرمایۀ خصوصی در بنادر گفت: جذب سرمایۀ بخش خصوصی در قالب BOT انجام می‌شود که ۳۴۰ قرارداد است و ۳۲ هزار نفر اشتغال مستقیم دارد. همچنین، ۱۷ هزار میلیارد تومان جذب سرمایۀ خصوصی است که ۷۰ درصد آن تحقق یافته است.
راستاد از دیگر پروژه‌های آماده افتتاح را انبار‌های چندمنظورۀ کالا در بندر امام خمینی عنوان کرد و گفت: بنادر نباید صرفاً محل تخلیه و بارگیری باشد بلکه باید فعالیت ارزش افزوده‌ای در مجاورت بنادر داشته باشیم.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی از دیگر اقدامات این سازمان را سفارش ساخت ۸۳ فروند ناوگان خدماتی مورد نیاز سازمان بنادر به صنایع دریایی داخلی برشمرد و اعلام کرد: این پروژه، صنعت دریایی داخل و صنایع پیرامون آن را فعال می‌کند.
تلاش دریانوردان ایرانی در دو جبهه
در مدت یک‌سال و نیم گذشته، دریانوردان ایرانی سرافرازانه به پایداری جریان تجارت و اقتصاد جهانی توجه جدی داشته‌اند و در حالی که اکثر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی به منظور احتراز از شیوع و ابتلای بیماری کرونا به حالت تعطیل و یا نیمه‌تعطیل در آمدند، حمل‌و‌نقل دریایی و به‌تبع آن دریانوردان، برای اینکه تجارت جهانی به خواب عمیق‌تر و بحرانی‌تر فرو نرود و مایحتاج میلیارد‌ها انسان در سراسر جهان با وقفه مواجه نشود، لحظه‌ای کار و تلاش خود را متوقف نکرده‌اند و دریانوردان ایرانی نیز در این زمینه تلاش‌های خود را مضاعف کردند.
در حالی که دنیا درگیر بیماری کرونا شده، دریانوردان کشورمان در خط مقدم دو جبهۀ متفاوت مشغول مجاهدت و فداکاری هستند به طوری که در جبهۀ اول همانند دیگر دریانوردان جهان برای جلوگیری از وقفه در جریان تجارت جهانی، با چالش ویروس کرونا مواجه شدند و در جبهۀ دوم در مقابله با تحریم‌های ناجوانمردانۀ آمریکا مشغول کار و تلاش بیشتری هستند.
در حال‌حاضر دریانوردان ایرانی دامنۀ فعالیت کشتی‌های نفتی و تجاری کشور را به سطح آب‌های بین‌المللی در سرتاسر جهان گسترش داده‌اند و به رغم محدودیت‌های ناشی از تحریم و شیوع کرونا، تجارت دریایی کشور در شرایط مناسبی قرار دارد.
فعالیت شبانه‌روزی بنادر
در دوران کرونا سازمان بنادر و دریانوردی تصمیم گرفت به جای اینکه تماشاچی پیامد‌های اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا باشد، با تدوین پروتکل‌های بهداشتی و رعایت آن‌ها همواره در این ۱۸ ماه تلاش کرده با  فعالیت‌های شبانه‌روزی کارکنان در بنادر و در ستاد‌های مرکزی فعالیت‌های بندر و دریایی کشور پایداری خود را همچنان حفظ کند.
به منظور مقابله با این بیماری منحوس در جهان و گسترش آن به کشور اقدامات و تمهیدات ضروری از سوی سازمان بنادر و دریانوردی به منظور مقابله با شیوع ویروس کرونا در دستور کار قرار گرفت و در نهایـت این سازمان با رصد وضعیت شیوع ویروس کرونا در کشور چین، اقدامات خود در زمینۀ پیشــگیری از شــیوع احتمالی ویروس کرونــا در کشــور را از ابتدای بهمن‌ماه ســال ۱۳۹۸ در دســتور کار قــرار داد که بــه دو بخش اقدامات ســتاد مرکزی و اقدامات بنادر تقســیم‌بندی شد و تدوام یافت.
موضوع بســیار مهم دیگری که طــی این برهۀ زمانی حساس و خطیر اقتصادی از سوی بنادر کشور مدنظر قــرار گرفت، فعالیت شــبانه‌روزی در حوزۀ تخلیه و بارگیری و به‌ویژه در بخش کالا‌های اساسی به منظور تأمین مایحتاج زندگی مردم بود تا با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، چرخۀ اقتصادی کشور از حرکت باز نایستد و خللی در وضعیت معیشتی مردم ایجاد نشود.
معاون امور بندری و اقتصادی ســازمان بنادر و دریانوردی با اشــاره بــه اینکه نظارت‌های بهداشتی و قرنطینه‌ای کشتی‌ها و لنگرگاه‌ها در بنادر مورد توجه قرار گرفته است، تأکید کرد: تاکنون کالا‌هایی که ناقل ویروس کرونا باشــد از مسیر بنادر به کشور وارد نشده است.
"فرهاد منتصر کوهساری" در مورد وضعیت بنادر کشور در دوران  شیوع ویروس کرونا و تدابیر اتخاذ شده در مواجهه با این پدیده از سوی سازمان بنادر و دریانوردی گفت: بنادر کشــور در دوران شیوع ویروس کرونا شرایط خاصی را تجربه کرده‌اند و تمام بنادر و پایانه‌های کشور به صورت ۲۴ ســاعته نســبت به ارائۀ خدمات تخلیه و بارگیــری انواع کالا‌های تجاری اقدام کرده‌اند.
وی افزود: به منظور حفظ شــرایط بهداشــتی بنادر و جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری، کاهش تعداد کارکنان حاضر در عملیات بندری و دریایی مشروط به عدم ایجاد اختلال در وظایف، مسئولیت‌ها و عملیات دریایی و بندری مدنظر قرار گرفت و انجام عملیات تب‌ســنجی کارکنان، راننــدگان خودرو‌ها و کامیون‌ها، کارکنــان خدمات دریایی و بندری بیشتر شد، اما با توجه به اینکه تمام کالا‌های وارده به کشــور از مبادی بندری توســط نهاد‌های نظارتی مانند سازمان ملی استاندارد، سازمان دامپزشکی، سازمان حفظ نباتات کشور و سایر بخش‌ها بازرسی و کنترل می‌شــوند، علاوه بر حضور نمایندۀ سازمان بنادر، کارشــناس بهداشــت به گروه اضافه شد و عمدتاً کنترل‌ها، نظارت‌های بهداشــتی و قرنطینۀ کشتی‌ها در لنگرگاه‌های بنادر مورد توجه قرار گرفت.
همچنین باتوجــه به ماهیت فعالیت‌های بنــدری و دریایی و ضرورت مراجعۀ ذی‌نفعان متعدد به محوطه‌های بندری و همچنین اماکن اداری مرتبط، علاوه بر انجام پایش و سنجش دمای مراجعان، بازنگری در فرایند‌های عملیات بندری سازمان بنادر متناسب با شرایط بهداشتی تمام اماکن عملیاتی مدنظر قرار گرفته است.
به طور کلی هم‌اکنون کارشناسان بهداشتی تمام ســطوح بنادر، پایانه‌ها، اسکله‌ها و کالا‌های غیرفله وارده به بنادر کشور را به طور مرتب ضدعفونی می‌کنند تا از طریق بنادر تجاری مشکلی برای مردم به وجود نیاید.
رعایت پروتکل‌های بهداشتی
"چنگیز جوادپــور " مسئول هماهنگی مقابله با کرونا در سازمان بنادر و دریانوردی می‌گوید: با شیوع بیماری کرونا برای مقابله با این بیماری تدویــن و تنظیم پروتکل‌های بهداشتی چه از طریق وزارت بهداشت و چه از سوی ســازمان بنادر در مورد شــناورها، پایانه‌های بندری، اراضی پسکرانه‌ها و ســایر بخش‌های بنادر تجاری در دستور کار قرار گرفت  تا با کم‌ترین آسیب در این زمینه مواجه شویم.
وی افزود: به همین منظور فرایند مقابله با بیماری کرونا در بنادر بار دیگر مورد بررسی و بازنگری قرار گرفت، تا هرگونه احتمال درگیری کارکنان بنادر و پرسنل شــناور‌ها با ویروس کرونا به حداقل برسد و کنترل این بیماری بیشتر شود.
وی گفت: در این شرایط فرایند ورود کشتی به کشور تغییر پیدا کرد. ابتدا قرنطینۀ انسانی و نباتی روی شــناور‌ها مدنظر قرار گرفت و پس از آن زمانی که نسبت به سلامت کارکنان و کالا‌ها اطمینان کامل حاصل شد، پهلودهی کشتی‌ها در کنار اسکله‌ها انجام شد.
مسئول هماهنگی مقابله با کرونا در سازمان بنادر و دریانوردی در ادامه بیان کرد: علاوه بر این تمهیداتی برای تب‌ســنجی، ضدعفونی کردن شــناورها، ترمینال‌های مسافری، انبار‌ها و سایر اماکــن بندری در دســتور کار قرار گرفــت تا بتوانیم به بهترین شکل شرایط را برای جلوگیری از شیوع هرچه بیشتر ویروس کنترل کنیم.
جواد پور افزود: تجربـۀ چندماهۀ مقابله با این ویروس منحوس نشــان داد اگر منطقه‌ای به شــیوع این ویروس دچار شــود باید اوج ابتلا را پشــت‌ســر بگذارد. در استان‌های شمالی گیلان، مازندران و گلستان که بنادر ما در این استان‌ها واقع هستند هرچند در ابتــدای امر درگیر کرونا شــده بودند، اما هم‌اکنون شــرایط بهتری دارند و طبیعتاً بنادر کشور و مجموعۀ ســازمان بنادر و دریانوردی نیز مستثنی از کل جامعه نیستند و اگر اســتانی که بندر در آن واقع است دچار شــیوع ویروس شــود تمام منطقه با این مقوله درگیر خواهد شد.
وی اظهارداشت: نگرانی ما در حال‌حاضر مربوط به کنترل شرایط اســت. باید بدانید که بنادر کشور ۲۴ ساعته در حال فعالیت هســتند و اقتصاد ایران علاوه بر کرونا با تحریم مواجه اســت. زمانی که کالا‌های اساسی به کشور وارد می‌شود باید هرچه سریع‌تر تخلیه شوند و در حال‌حاضر تا جایی که امکان دارد بنادر کشور را باید ایزوله نگه داریم تا درگیر شیوع ویروس کرونا نشوند.
بازنگری در فرایند‌ها
بازنگری در فرایند‌های عملیات دریایی سازمان بنادر متناسب با شرایط بهداشتی موجود، ابلاغ راهنمایی عملیات دریایی برای مالکان، راهبران شناور‌ها در زمان شیوع بیماری کرونا در تمام بنادر کشور و ابلاغ و اجرای طرح فاصله‌گذاری هوشمند در بنادر تجاری کشور از مهم‌ترین اقدامات سازمان بنادر و دریانوردی در زمینۀ مقابله با بیماری کروناست.
تسریع در واردات اقلام بهداشتی با هماهنگی ارگان‌های ذی‌ربط و تعاونی لنج‌داران و ابلاغ طرح کاهش زنجیرۀ انتقال بیماری کرونا به تمام بنادر تجاری کشور از مهم‌ترین طرح‌های سازمان بنادر برای مقابله با بیماری کرونا در این بخش است.
انتظار جامعۀ دریانوردی کشور این است که با برنامه‌ریزی مناسب تا جایی که امکان دارد بنادر کشور ایزوله نگه‌داری شوند تا درگیر شیوع ویروس کرونا نشوند.
فعالیت ۲۲ بندر شمال و جنوب در دوران کرونا
از زمانی که کرونا به یک اپیدمی مهم در کشور تبدیل شد و بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی دچار اختلال شدند فعالیت‌های دریایی و بندری کشور و عملیات‌های تخلیه و بارگیری، ورود و خروج به محوطه‌های بندری و هرگونه فعالیت در بنادر کشور تعطیل نشده است.
آمادگی عملیاتی برای مقابله و مواجهه با هر نوع بحرانی کــه می‌تواند یک تهدید پیرامونی تلقی شــود در بخش دریایی و بندری کشور وجود دارد و مدیریت صحیح این مهم از سوی سازمان بنادر و دریانوردی در این زمینه نشان داد که به رغم چالش و مشکلات جدی می‌توان فعالیت‌ها را به گونه‌ای مطلوب پیش برد.
در این خصوص دبیر کل انجمن کشتیرانی و خدمات وابستۀ ایران با اشــاره به اینکه آمادگــی عملیاتی بسیار بالایی برای مقابله با هر نوع بحرانی در بخش دریایی و بندری کشــور وجود دارد، گفت: مدیریت صحیح از سوی سازمان بنادر و دریانوردی نشان داد که علی‌رغــم چالش‌های فراوان موجــود، می‌توان فعالیت‌ها را در این زمینه به گونه‌ای مطلوب پیش برد.
مســعود پل‌مه معتقد است که مقابله با شــیوع ویروس کرونا در حوزۀ بنــدری و دریایی و نحــوۀ مقابله با کووید -۱۹ در بخــش بندری و دریایی کشــور باید طوری برنامه‌ریزی شود که تمام فعالان عرصۀ دریایی و بندری از این بیماری در امان بمانند.
دبیر کل انجمن کشتیرانی و خدمات وابستۀ ایران افزود: مصون ماندن انسان از تهدید‌های ویروس کرونا در بنادر کشور و مصون ماندن نیروی انسانی شاغل در این بخش ناشی از تلاش هوشمندانۀ ســازمان بنادر و دریانوردی و انجمن کشتیرانی برای حفظ جان افراد است تا شیوع ویروس در بخش بندری و دریایی کشور به حداقل برسد.
در حالی که در اوایل شیوع بیماری کرونا تمام فعالیت‌های اقتصادی در کشــور دچار اختلال شــده بود و عملیات بندری و دریایی نیز شرایط مشابهی را تجربه می‌کرد، شاهد بودیم که بسیاری از کشور‌های همسایه نظیر قطر، امارات و کویت مجوز تردد کشتی‌ها را به بنادر محدود کردند و حتی برخی کشور‌ها نیز اجازۀ صدور کالا را از کشور خود ندادند تا ذخایر مورد نیاز آن‌ها با خطر مواجه نشود.
در مجموع می‌توان گفت که با آغاز بیماری کرونا شاهد مختل شدن فعالیت‌ها در حوزۀ صــادرات و واردات کالا بودیم، اما فعالیت‌های بندری مختل نشــد و صرفاً در یک بازۀ زمانی چندروزه واردات کالا به کشور به شدت تحت‌تأثیر قرار گرفت، اما مجدداً روند مطلوب فعالیت‌های بندری آغاز شد و تاکنون نیز این روند ادامه داشته است.

* روزنامه نگار