آژیر قرمز برای بزرگترین دریاچه جهان

ورود انواع آلاینده ها پهنه دریای خزر را به عنوان بزرگترین دریاچه جهان هر روز بیش از روز قبل آلوده می کند. اوضاع به شکلی است که به سادگی می توان در ساحل این دریا آلودگی را مشاهده کرد. بوی آن هم تغییر کرده و نشانه های گندابی شدن از آن به مشام می رسد. این معضل از زمان فروپاشی شوروی به شدت رخنمایی می کند. به نظر می رسد در فقدان یک قدرت مطلق و واحد که تا آن زمان نیمی از مالکیت دریا را در اختیار داشت رفتار با دریای خزر متنوع، غیرمتمرکز و حتی باری به هر جهت شده است. واقعیت این است که بیش از یک دهه طول کشید تا چهار کشور منتزع شده از شوروی روی ثبات را به خود ببینند و بوروکراسی مستقل از ابر قدرت سابق را تعریف و به اجرا درآورند، پس از آن هم وضعیت اقتصادی نامطلوب سبب شد که نظارت بر چگونگی بهره برداری از دریای خزر از سوی این کشورها در حالتی سینوسی، بی ثبات و بدون در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی و هر گونه برنامه بلند مدت برای حفظ این دریا باشد.
این در حالی است که این چهار کشور رژیم حقوقی عصر شوروی حاکم بر دریای خزر را به چالش کشیدند و نه تنها در میان خود به نزاعی ضمنی برای بدست آوردن سهم بیشتر روی آوردند که گوشه چشمی نیز به سهم ایران پیدا کردند.
اما در این میان دریای خزر در نبود هر گونه وحدت رویه در کیفیت بهره برداری از آن متحمل صدمات فراوانی به واسطه ورود آلودگی های متنوع و صید بی رویه شده تا اکنون به جای محلی برای کمک به توسعه اقتصادی کشورهای بهره بردار به سمت تبدیل شدن به بحرانی زیست محیطی خیز بردارد.
حال کار به جایی رسیده که از سوی مجلس ایران آژیر هشدار روشن شده است به گونه ای که عزت الله یوسفیان مُلا یکی از نمایندگان استان ساحلی مازندران از احتمال تبدیل شدن دریای خزر به باتلاق خزر سخن گفته است.     
یوسفیان که نمایندگی مردم آمل و لاریجان را در مجلس شورای اسلامی بر عهده دارد در گفتگو با خبرنگار مانا از نگرانی روزافزون خود و برخی دیگر از کارشناسان از شرایط این دریا گفت.
وی منبع عمده سرازیر شدن آلودگی به دریای خزر را در کشورهای همسایه این دریا دانست و اظهار کرد: کشورهای حاشیه دریای خزر فاضلاب شهری و پسماندهای صنعتی خود را به این دریا می ریزند تا در سواحل ایران در پایین دست شاهد تجمع آلودگی باشیم.
این نماینده ادوار مجلس سمت ایران را در هر چه بیشتر الوده شدن این دریا در نظر می گیرد و با تایید ریختن فاضلاب و پسماند از سمت کشور ما تصریح کرد: باید برای مدیریت این معضل فکری کرد اما باید در نظر داشت که حجم ورود آلودگی از سمت ایران با دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر قابل مقایسه نیست.
یوسفیان ملا در ادامه سخنان خود این شرایط را بحرانی می داند و تاکید می کند که اگر به همین وضع پیش برویم دریای خزر تبدیل به باتلاق می شود.
او اما دل پُری از برخی دستگاه های متولی دارد و منتقدانه آنها را به سخن گفتن بدون عمل متهم می کند و می گوید: همه ارگان ها و دستگاه هایی که در کنار دریا ملک و ویلا دارند در حد خودشان نسبت به دریای خزر و وضعیت آن مسئولیت دارند اما متاسفانه به مسئولیت خود توجه نمی کنند.
به گفته نماینده مردم لاریجان و آمل در مجلس شورای اسلامی آلودگی ذخائر آبزیان دریای خزر را تهدید می کند به گونه ای که تکثیر و تولید ماهی خاویاری در این دریا عملا متوقف شده است.
وی در این باره می گوید: روز به روز از بازدهی و بهره وری دریای خزر کم می شود و حتی محیط این دریا برای شنا نیز مناسب نیست.
یوسفیان در نهایت این مسائل را زمینه ای برای تشدید بیکاری و ایجاد مشکلات اجتماعی در منطقه می داند و نسبت به آن هشدار می دهد.
 
محیط زیست: خزر آلوده است اما باتلاق نمی شود
مدیر کل دفتر بررسی آلودگی های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست آلودگی دریای خزر را تایید می کند اما در واکنش به سخنان یوسفیان می گوید: اینکه بدون استناد به آمار و ارقام اعلام کنیم که این دریا در حال تبدیل شدن به باتلاق است را تایید نمی کنم.
ضیاء الدین الماسی با بیان اینکه کیفیت آب دریای خزر دائما از سوی دستگاه های ذیربط مانند وزارت نیرو و سازمان محیط زیست پایش می شود، اظهار داشت: طبق مطالعات مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر و موسسه آب ( وابسته به وزارت نیرو) که در سال جاری منتشر شده است، اکثر پارامترهای کیفیت آب دریای خزر با استانداردها تطابق داشته است.
وی با تاکید بر اینکه این نتیجه گیری برآیند اطلاعات بدست آمده از 15 ایستگاه پایش در سراسر نوار ساحلی دریای خزر است، افزود: نمونه گیری ها و تحلیل داده ها در اغلب موارد کیفیت آب را قابل قبول اعلام کرده است.
الماسی در این باره که چه آلودگی هایی دریای خزر را تهدید می کند، گفت: در ایران عمدتا فعالیت های مستقر در نوار ساحلی از جمله سکونتگاه های شهری، گردشگری و فعالیت های کشاورزی بخش عمده ای از آلودگی دریای خزر را تولید و به آن وارد می کنند.
وی با تاکید بر اینکه با وجود غنای منابع نفت و گاز در دریای خزر از سمت ایران هیچگونه آلودگی نفتی وارد این دریا نمی شود، خاطر نشان کرد: ایران آلاینده جدی صنعتی نیز به این دریا  نمی ریزد.
این مقام مسئول در سازمان محیط زیست به همکای های بین این سازمان و وزارت نیرو برای انتقال فاضلاب ساحل قو به تصفیه خانه غازیان اشاره کرد و اظهار داشت: احداث ایستگاه پمپاژ و لوله گذاری برای انجام این انتقال با اعتبار 830 میلیارد تومان انجام شده است.
به گفته وی وزارت نیرو در حال توسعه تصفیه خانه های فاضلاب در نوار ساحلی خزر است که با تخصیص به موقع اعتبارات میسر خواهد شد و نیازمند حمایت مجلس از جمله نمایندگان استان های ساحلی دریای خزر است.
با این حال الماسی وضعیت کنونی آلودگی دریای خزر را علیرغم پایش های مستمر شکننده ارزیابی کرد و ادامه داد: سازمان محیط زیست مجدانه در جهت کنترل آلودگی ها اقدام می کند.
مدیر کل دفتر بررسی آلودگی های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه اظهارات خود اشاره ای نیز به معضل پسماندها در شمال کشور که به شکل مستقیم و غیر مستقیم دریای خزر را تهدید می کند داشت و خاطر نشان کرد: هم اکنون 80 درصد از این پسماندها دفن می شود اما طبق برنامه وزارت کشور می بایست طی سال های آتی این رقم تا 15 درصد محدود شود.
الماسی حذف پسماند را نیازمند تکنولوژی های بالایی برای بازیافت و یا استحصال انرژی از آن دانست و گفت: این کار نیازمند تامین اعتبار و رفع موانع حقوقی است که باز هم با کمک مجلس شورای اسلامی می تواند انجام شود.
این مقام مسئول با بیان اینکه کشورهای حاشیه دریای خزر کنوانسیونی را به نام کنوانسیون تهران برای حفاظت از محیط زیست دریای خزر امضاء کرده اند، خاطر نشان کرد: این کنوانسیون و برخی از پروتکل های آن اجرا شده است؛ یکی از آنها به نام پروتکل آکتائو که با تایید IMO و سازمان های بنادر تمام کشورهای حاشیه دریای خزر اجرایی شده بر مقابله با آلودگی های نفتی متمرکز است.
وی با تاکید بر اینکه همکاری های منطقه ای ذیل کنوانسیون تهران شکل گرفته است به انتظار از مجلس برای کمک به توسعه همکاری های منطقه ای اشاره کرد و اظهار داشت: منابع آلاینده در دریای خزر متنوع هستند و باید برای حفظ منابع شیلاتی، زیستی و گردشگری اقدامات جدی صورت بگیرد.
الماسی با بیان اینکه دلسوزی برخی نمایندگان و دغدغه آنها نسبت به آلودگی دریای خزر محترم و مهم است، تصریح کرد: اما برخی اظهار نظرهای واجد بزرگ نمایی کمکی  به سیاست گذاری، تدوین استراتژی و اجرای برنامه ها نمی کند.
مدیر کل دفتر بررسی آلودگی های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین اشاره ای نیز به وضعیت ذخائر ماهی های خاویاری داشت و در این باره گفت: صید ماهی های خاوری به جهت حفظ این گونه با محدودیت های قانونی روبرو است و اساسا صید آن ممنوع است.
 
شیلات: ذخائر آبزیان خزر در معرض خطر آلودگی هاست
مدیرکل دفتر امور صید و صیادی سازمان شیلات ایران در پاسخ به دغدغه یوسفیان مُلا نسبت به عدم صید ماهی خاویاری از دریای خزر با بیان اینکه کمتر از یک دهه پیش سران پنج کشور حاشیه دریای خزر برای حفظ و بازسازی ذخائر ماهی های خاویاری دریای خزر و تحقیقات در این زمینه صید این نوع ماهی را ممنوع اعلام کردند، خاطر نشان کرد: ایران و روسیه در این زمینه تلاش های مستمر و موثرتری را صورت دادند اما متاسفانه دیگر کشورها نتوانستند در این باره به موفقیتی دست پیدا کنند.
مختار آخوندی با تایید سخنان یوسفیان ملا درباره تاثیر آلودگی دریای خزر بر ذخائر آبزیان این دریا، افزود: آلودگی های زیست محیطی، پساب صنعتی و شهری و آلودگی های نفتی بعلاوه صید غیر مجاز ذخائر آبزیان دریای خزر را با تهدید روبرو کرده است.
به گفته این مقام مسئول، یگان حفاظت منابع آبزیان سازمان شیلات و دریابانی برای مبارزه با صید بی رویه از دریای خزر تمام تلاش خود را به کار برده اند اما معضل اشتغال در منطقه مانعی پیش روی موفقیت این تلاش هاست و خاطر نشان کرد: تا زمانیکه بیکاری معضل منطقه باشد نمی توان برخورد موثری با صیادان غیر مجاز داشت.
وی ضمن تاکید بر تاثیر آلودگی های محیطی بر از دست رفتن امکان تجدید نسل طبیعی ماهیان در دریای خزر، گفت: سازمان شیلات در سال حدود 300 تا 400 میلیون قطعه بچه ماهی اعم از خاویاری و غیرخاویاری را در جهت شکل گیری صید پایدار به دریای خزر می ریزد اما کم آبی رودخانه ها و آلودگی ضریب بازگشت شیلاتی که باید 7 درصد باشد را تحت تاثیر قرار می دهد.
با این حال آخوندی نیز در این باره که دریای خزر به سمت باتلاقی شدن می رود را تایید نکرد و با ابراز امیدواری برای کنترل وضعیت این دریا تصریح کرد: در دولت نهم و دهم طرح جامع صید و صیادی را به تصویب رساندیم که به دلیل عدم همکاری مجلس در تامین اعتبارت آن اجرایی نشد در حالیکه با اجرای این طرح می توانستیم ذخائر آبزیان دریای خزر را در بخش خاویاری و دیگر آبزیان احیا کنیم.
وی با بیان اینکه کشورهای حاشیه دریای خزر به جز روسیه و ایران در زمینه کنترل بر ذخائر آبزیان نظارت کافی ندارند، افزود: اگر ما در این مدت تکثیر و رهاسازی ماهی نداشتیم ده هزار صیاد ایرانی بیکار شده و صیادی در شمال کشور تعطیل می شد.