ردپای صنعت در حوزه خلیج فارس

به گزارش مانا، سیامک سرلک، سرپرست هیئت کاوش محوطه تاریخی "تم مارون" با اشاره به اینکه در لایه نگاری این محوطه دو کوره بیضوی شکل، قطعات جوش کوره ، سرباره فلز آهن و قطعات شیشه به دست آمد، گفت: در بین این اشیا یک مهر استامپی دگمه ای شکل از جنس سنگ هم وجود داشت که می تواند در تحلیل روابط اقتصادی تم مارون با دیگر محوطه های همزمان، حائز اهمیت باشد.

وی تکمیل لایه نگاری تم مارون با هدف شناخت توالی ادوار فرهنگی محوطه و روشن کردن وضعیت گاه شناختی منطقه و تبیین نقش و اهمیت این منطقه در شکل گیری و توسعه روابط فرهنگی جوامع مستقر در مناطق شمالی و جنوبی خلیج فارس از عصر مفرغ قدیم تا دوره های تاریخی و اسلامی را از اهداف این مرحله از کاوش عنوان کرد.

به گفته سرلک، درک و شناخت شاخصه های بومی منطقه ای در شکل گیری و توسعه فرهنگی جوامع مستقر در این منطقه، به ویژه در عصر مفرغ قدیم و انجام پژوهش های نوین در حوزه فرهنگی - تاریخی خلیج فارس و گردآوری و ارائه مدارک جدید باستان شناختی با هدف روشن تر کردن جایگاه و اهمیت تاریخی خلیج فارس در توسعه فرهنگی جوامع مستقر در منطقه از دیگر اهداف این کاوش بود.

این باستان شناس خاطر نشان کرد: با توجه به اهداف طرح و ضخامت لایه های استقراری و نهشته های فرهنگی تم مارون – سلطان میران و هماهنگی های انجام شده با پژوهشکده باستان شناسی و اداره کل میراث فرهنگی استان هرمزگان، مرحله سوم لایه نگاری این محوطه با هدف دستیابی به لایه های استقراری عصر مفرغ قدیم و در نهایت دستیابی به خاک بکر محوطه تا پایان سال جاری به مرحله اجرا گذاشته خواهد شد.

سرلک با اشاره به این که در فصل دوم لایه نگاری، حدود 7.5 متر از انباشت لایه های استقراری و نهشته های فرهنگی این محوطه مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفت، گفت: در طرح تکمیل لایه نگاری تم مارون، 9 مرحله اصلی و دو فاز فرعی معماری از دوره اشکانی مورد شناسایی قرار گرفت.

وی ضخامت لایه های استقراری و نهشته های فرهنگی دوره کم شناخته اشکانی را از نکات حائز اهمیت در لایه نگاری تم مارون عنوان کرد و گفت: با توجه به شواهد و مدارک به دست آمده از لایه نگاری تم مارون، توالی لایه های استقراری دوره اشکانی در این محوطه به ضخامت حدود 10 متر قابل مطالعه است.

به گفته سرلک با اتکا به مدارک به دست آمده از لایه نگاری تم مارون، مهمترین مصالح معماری به کار رفته در معماری دوره اشکانی این محوطه خشت هایی به ابعاد بزرگ با ملات گل رس است. 

این باستان شناس افزود: کف فضا های استقراری با ملات گل رس و در مواردی نیز کاهگل به طور متوالی اندود شده که موید کاربری طولانی مدت فضا های استقراری است و وجود قطعات پراکنده اندود گچ نشانگر کاربرد ملات گچ در ساخت و ساز های معماری این دوره است. 

وی با بیان این که تم مارون طی نخستین فصل بررسی های رودان در سال 1384 مورد مطالعه و معرفی قرار گرفت و در همان سال به ثبت آثار ملی رسید، گفت: تا سه دهه پیش، در پیرامون تم مارون، 5 تپه اقماری وجود داشت که به طور کامل تسطیح و تبدیل به باغ مرکبات یا زمین های صیفی کاری شده است و در حال حاضر فقط بخش اندکی از تم سلطان میران واقع در 800 متری شمال تم مارون، بر جای مانده است. 

به گفته سرلک، طی دو فصل لایه نگاری، تاکنون حدود 15.5 متر ازضخامت لایه های استقراری و نهشته های فرهنگی تم مارون مورد کاوش و مطالعه قرار گرفت و حدود10 متر از ضخامت لایه ها بالاتر از سطح امروزی دشت و حدود 5.5 متر در زیر سطح دشت قرار دارد. 

سرپرست هیات کاوش این محوطه تاریخی اظهار داشت: مدارک به دست آمده از برش لایه نگاری در دامنه جنوبی تم مارون چهار دوره فرهنگی ، شامل عصر مفرغ قدیم، دوره اشکانی، ساسانی و سده های نخستین اسلامی را مشخص کرد.

سرلک با تاکید بر این که حوزه فرهنگی خلیج فارس، به دلیل موقعیت راهبردی یکی از مناطق مهم در مطالعات باستان شناختی ایران و شرق باستان به شمار می رود، گفت: این منطقه از دوره کهن سنگی به بعد یکی از گذرگاه های اصلی مهاجرت جوامع این دوره از آفریقا به مناطق شرق و جنوب شرق آسیا بوده است و با اتکا به نتایج پژوهش های باستان شناسی انجام شده در منطقه هرمزگان، دوره های کهن سنگی، عصر مفرغ قدیم، دوره های اشکانی و ساسانی و دوره اسلامی ( بویژه صفوی) از دوره های شکوفایی فرهنگ ها و تمدن های این منطقه به شمار می رود. 

سرلک در ادامه گفت: در سال 1386 و در پی تحرکات سیاسی برخی کشور های کرانه جنوبی خلیج فارس و تلاش آنان در جعل نام تاریخی خلیج فارس، طرح مطالعات نوین حوزه فرهنگی خلیج فارس در پژوهشکده باستان شناسی مطرح و تصویب شد. 

به گفته او هدف اصلی این طرح، انجام یک سلسله پژوهش های هدفمند و نوین باستان شناختی در کرانه ها، پس کرانه ها و جزایر خلیج فارس و گردآوری، ارائه و انتشار نتایج آن در ابعاد داخلی و بین المللی در راستای تبیین هویت و نام تاریخی خلیج فارس و نقش و اهمیت فرهنگ ها و جوامع مستقر در کرانه های شمالی خلیج فارس و فلات ایران در توسعه و شکوفایی فرهنگ ها و جوامع مستقر در این منطقه بود. 

سرپرست هیات کاوش این محوطه تاریخی در ادامه افزود: در پی انجام چندین طرح بررسی و شناسایی در استان های هرمزگان و بوشهر، طرح لایه نگاری محوطه تم مارون – سلطان میران در شهرستان رودان پیشنهاد و تصویب شد و در همان سال مرحله نخست لایه نگاری این محوطه به مرحله اجرا درآمد. 

گفتنی است؛ تم مارون در فاصله دو کیلومتری غرب روستای قلعه کمیز و یک کیلومتری شرق روستای خیرآباد، از بخش مرکزی شهرستان رودان در استان هرمزگان قرار دارد. تم مارون و روستا های قلعه کمیز و خیرآباد در یک جلگه رسوبی حاصلخیز کوهپایه ای به نام جلگه کمیز که چهار طرف آنرا کوه های کم ارتفاع احاطه کرده، قرار دارند. این جلگه توسط دو رود خانه به نام های رودخانه میناب و ریچنگا و شعبات فرعی آن ها، مشروب می شود. 

مجوز لابه نگاری تم مارون شهرستان رودان توسط رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است.