نقش شرق آسیا در گسترش غذا‌های دریایی جهان

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، شرق آسیا، منطقه‌ای با جمعیت‌های ساحلی متراکم، پیوند‌های فرهنگی عمیق با سیستم‌های غذایی دریایی و البته آسیب‌پذیر در برابر تغییرات زیست‌محیطی، ظرفیت منحصر به فردی برای رهبری گذار جهانی به سمت سیستم‌های غذایی آبزی پایدار، معروف به «غذا‌های آبی» دارد.

باید توجه داشت که سیستم‌های تولید غذای زمینی با محدودیت‌های تخریب زمین، کمبود آب شیرین و نوسانات اقلیمی مواجه هستند، بنابراین غذا‌های آبی پتانسیل بالایی برای تنوع‌بخشی به منابع غذایی منطقه‌ای، افزایش امنیت غذایی و حمایت از سازگاری با اقلیم ارائه می‌دهند. اما تحقق این پتانسیل مستلزم سازوکار‌های دقیق مدیریتی، سرمایه‌گذاری قابل توجه در آبزی‌پروری، شیلات مقاوم در برابر اقلیم و توزیع عادلانه منابع آبی برای جلوگیری از تشدید نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی است.

برای شرق آسیا، پیشبرد یک تحول سیستماتیک و پایدار در سیستم‌های غذایی آبی صرفاً یک انتخاب زیست‌محیطی یا اقتصادی نیست، بلکه مداخله راهبردی برای تقویت تاب‌آوری سیستم غذایی منطقه‌ای و جهانی است.

غذا‌های آبی بخش جدایی‌ناپذیر معیشت، رژیم‌های غذایی و سنت‌های فرهنگی جوامع ساحلی شرق آسیا، به ویژه در چین، ژاپن، کره جنوبی و تایوان هستند. اقتصاد آبی این منطقه که مبتنی بر استفاده پایدار از منابع دریایی است، از معیشت میلیون‌ها نفر حمایت می‌کند. این منطقه همچنین بخش عمده‌ای از تولید آبزی‌پروری جهانی را به خود اختصاص داده است، به طوری که چین، بزرگترین تولیدکننده محصولات آبزی در سطح جهان، تقریباً ۳۵.۵ درصد از ماهی و غذا‌های دریایی جهان را در سال ۲۰۲۲ تولید کرد.

البته گسترش سیستم‌های غذایی آبی به تنهایی امنیت غذایی را تضمین نمی‌کند. بسیاری از مناطق دریای چین شرقی و دریای زرد بیش از حد مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند و این امر مستلزم گذار از مدل‌های توسعه‌طلبانه به تولید بهینه از نظر زیست‌محیطی است. این منطقه همچنین با چالش‌های فزاینده‌ای از جمله تخریب سواحل، ماهیگیری بیش از حد و آلودگی ناشی از آبزی‌پروری مواجه است. در ژاپن، کاهش ذخایر ماهی و نیروی کار مسن، حیات شیلات سنتی را تهدید می‌کند و گذار به سمت آبزی‌پروری با ارزش بالا و کم تأثیر را ضروری می‌سازد.

برای پاسخگویی پایدار به تقاضای فزاینده، شرق آسیا باید آبزی‌پروری مبتنی بر اکوسیستم و بهره‌وری تولید را بر مقیاس صرف اولویت دهد. آبزی‌پروری دوکفه‌ای‌ها و جلبک‌های درشت، جایگزین‌های کم‌اثر و مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی هستند که اکنون در منطقه رواج دارند. دوکفه‌ای‌ها به چرخه مواد مغذی و تصفیه آب کمک می‌کنند، و جلبک‌های دریایی کربن را جذب و فشار بر محصولات کشاورزی خشکی‌زی را کاهش می‌دهند. این سیستم‌ها مزایای مشترکی برای تنوع زیستی و کاهش تغییرات اقلیمی ارائه می‌دهند، اما با محدودیت‌هایی در رابطه با زیرساخت‌ها، بازار‌های مصرف و انسجام نظارتی مواجه هستند.

این ضرورت فراتر از افزایش تولید، به ایجاد چارچوب‌های مدیریتی برای آبزی‌پروری پایدار متناسب با زمینه‌های منحصر‌به‌فرد اکولوژیکی و اجتماعی-اقتصادی شرق آسیا گسترش می‌یابد. در این میان، سیستم آبزی‌پروری یکپارچه (IMTA) رویکردی امیدوارکننده برای بهینه‌سازی بهره‌وری منابع و کاهش تخریب محیط زیست ارائه می‌دهد.

این مدل در چین، به ویژه در مناطق ساحلی مانند خلیج سانگو که تقریباً ۴۰ درصد از تولیدات دریایی این کشور را تشکیل می‌دهد، مورد استفاده قرار گرفته است. سیستم‌های IMTA چینی با کشت همزمان گونه‌هایی مانند سی باس ژاپنی، صدف اقیانوس آرام و جلبک دریایی گراسیلاریا، چرخه‌های بسته مواد مغذی ایجاد می‌کنند و اثرات زیست‌محیطی مرتبط را کاهش می‌دهند.

کره جنوبی نیز گام‌های مهمی در ترویج آبزی‌پروری کم‌کربن، به‌ویژه از طریق کشت جلبک دریایی و صدف برای جذب کربن برداشته است. ابتکارات تایوان، به‌ویژه برنامه رشد اقتصاد آبی ساحلی و پروژه کشاورزی دریایی نشان‌دهنده تغییر راهبردی به سمت صنایع پایدار اقیانوسی است. این برنامه‌ها با ترویج سیستم‌های یکپارچه آبزی‌پروری، با هدف افزایش تاب‌آوری اکولوژیکی و پیشبرد گذار از صید ماهی به کشاورزی دریایی پایدار انجام می‌شوند.

باوجود پیشرفت در برخی کشورها، مدیریت سیستم‌های غذایی آبی همچنان پراکنده است و انسجام محدودی بین سیاست‌های ملی آبزی‌پروری، مدیریت شیلات منطقه‌ای و چارچوب‌های پایداری جهانی وجود دارد. هرچند ژاپن و کره جنوبی سیستم‌های نظارتی قوی ایجاد کرده‌اند، نابرابری‌های اجرایی در سراسر چین، تایوان و سایر نقاط منطقه همچنان ادامه دارد و پایداری زیست‌محیطی و اقتصادی تولید مواد غذایی آبزی را تضعیف می‌کند.

حمایت هدفمند از سیاست‌ها، مشوق‌های بازار و ادغام سیستم‌های غذایی آبی در راهبرد‌های کلان اقلیمی و غذایی، برای آزادسازی پتانسیل کامل این برنامه‌ها و پیشبرد پایداری سیستم غذایی در شرق آسیا ضروری است. یک چرخش راهبردی به سمت تولید بهینه غذای آبی می‌تواند امنیت غذایی را افزایش دهد، از اهداف توسعه پایدار (SDGs) حمایت و پیشگامی شرق آسیا در مدیریت پایدار منابع دریایی را تقویت کند.

برای همسو کردن هرچه بیشتر مدیریت غذای آبی با اهداف توسعه پایدار، کشور‌های شرق آسیا باید راهبرد‌های یکپارچه‌ای را اتخاذ کنند که از طریق اقدامات مالی هدفمند مانند مزایای مالیاتی و یارانه‌ها، آبزی‌پروری پایدار را تشویق، و مشارکت‌های دولتی-خصوصی را برای پیشبرد نوآوری تقویت کند.

گنجاندن راهبرد‌های غذای آبی در چارچوب مشارکت‌های ملی تعیین‌شده در توافق‌نامه پاریس، کشور‌های شرق آسیا را قادر می‌سازد تا از منابع مالی اقلیمی بهتر استفاده کنند، همکاری‌های تحقیقاتی بین‌المللی را افزایش و حمایت از سیاست‌های مربوط به سیستم‌های غذایی آبی پایدار را تقویت کنند. ایجاد ساختار حاکمیتی منسجم منطقه‌ای، مبتنی بر اصول توسعه پایدار، برای اطمینان از تأثیرگذاری معنادار بخش غذای آبی شرق آسیا در امنیت غذایی جهانی، کاهش تغییرات اقلیمی و حفاظت از تنوع زیستی دریایی، ضروری است.