پیامد‌ها و مزایای اقتصادی توسعه بنادر مدیترانه

به گزارش گروه بین‌الملل مانا، اهمیت ژئوپلیتیک بنادر مدیترانه در درجه نخست از موقعیت استراتژیک آنها ناشی می‌شود. آنها مسیر‌های تجاری را تسهیل، قاره‌های اروپا، آسیا و آفریقا را به هم متصل و امکان حمل و نقل کارآمد کالا، خدمات و منابع انرژی را فراهم می‌کند. بنادر کلیدی مانند بارسلونا، والنسیا، جنوا و پیرئوس به عنوان دروازه‌هایی برای تجارت نه تنها منطقه مدیترانه بلکه به بازار‌های بزرگ جهان عمل می‌کنند.

در میان تحولات ژئوپلیتیکی، ثبات منطقه مدیترانه برای صلح و امنیت محلی و جهانی ضروری است. بنادر مدیترانه‌‍ای به عنوان حائل‌های کلیدی در برابر تنش‌های ژئوپلیتیکی عمل می‌کنند و پایه‌ای عملی برای تقویت همکاری‌ها ارائه می‌دهند. همکاری فعال در عملیات بندری باعث تقویت روابط دیپلماتیک بین کشورها، ایجاد اعتماد و کاهش خطر درگیری می‌شود. چالش‌های اخیر ناشی از مهاجرت، تغییرات محیطی و ناآرامی‌های سیاسی، نیاز حیاتی به حفظ پایدار مسیر‌های دریایی را نمایان و نقش بنادر را در ثبات منطقه پررنگ کرده است.

تنش‌های دریای سرخ و تغییرات در پویایی کانال سوئز به طور قابل توجهی بر بنادر مدیترانه تأثیر گذاشته است. بنادر مدیترانه شرقی، از جمله پیرئوس و پورت سعید، با کاهش ۳۳ درصدی مبادله با بنادر اعماق دریا مواجه شدند، و برخی از بنادر مانند مرسین ترکیه، شاهد کاهش بیش از ۱۲ درصدی اتصالات خود بودند. اگرچه ترافیک کانال سوئز همچنان بالا است، اما عملکرد بنادر منطقه‌ای به دلیل چالش‌های ژئوپلیتیکی، به ویژه در یونان و اسرائیل با مانع مواجه شده است. در مقابل، پورت سعید و لیماسول، احتمالاً به دلیل سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک و تغییر در الگو‌های تجارت منطقه‌ای، پیشرفت‌های جزئی را نشان می‌دهند.

پورت سعید و لیماسول بیشترین انعطاف‌پذیری را در میان بنادر مدیترانه در برابر اختلالات اخیر نشان داده‌اند. پورت سعید شاهد افزایش ۶.۲۳ درصدی جابجایی کالا از سه ماهه نخست تا سه ماهه سوم سال ۲۰۲۴ بوده که به ارتقای توان استراتژیک و سرمایه گذاری‌های زیرساختی نسبت داده می‌شود. لیماسول همچنین افزایش جزئی در اتصالات بندری را تجربه کرده که منعکس کننده پیشرفت‌های عملیاتی مداوم و اهمیت منطقه‌ای رو به رشد آن است. این بنادر نسبت به سایرین مانند پیرئوس و مرسین که با کاهش قابل توجهی مواجه شده‌اند، به طور مؤثرتری با شرایط سازگار هستند.

در مجموع، بنادر مدیترانه‌ای با اقدامات زیر اختلالات مربوط به کانال سوئز را کاهش دادند:

۱. تغییر مسیر کشتی‌ها: شرکت‌های کشتیرانی با وجود افزایش زمان و هزینه‌های ترانزیت، کشتی‌ها را در اطراف دماغه امید نیک تغییر مسیر می‌دهند تا از کانال سوئز جلوگیری کنند.

۲. تلاش‌های امنیتی بین المللی: در حال حاضر عملیات بین المللی برای عبور از دریای سرخ و کانال سوئز در جریان است که شامل اقدامات نظامی با هدف جلوگیری از تنش‌ها می‌شود.

۳. سرمایه‌گذاری در زیرساخت: بنادری مانند پورت سعید از سرمایه گذاری‌های زیرساختی بهره‌مند شده‌اند و ظرفیت و کارایی خود را برای مدیریت افزایش ترافیک افزایش داده‌اند.

۴. روش‌های حمل و نقل جایگزین: شرکت‌ها در حال بررسی روش‌های حمل و نقل جایگزین مانند ریلی و هوایی برای دور زدن مسیر‌های دریایی آسیب دیده هستند.

پتانسیل رشد اقتصادی بنادر مدیترانه بسیار زیاد است. این مراکز از طریق فعالیت‌های حمل و نقل، تعرفه‌های تجاری و هزینه‌های بندری درآمد قابل توجهی ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، بنادر به‌عنوان گره‌های حیاتی در زنجیره‌های تامین جهانی عمل، جابجایی کالا‌ها را تسهیل و فرصت‌های جدید بازار را ایجاد می‌کنند. بر اساس برآوردها، دریای مدیترانه تقریباً ۳۰ درصد از تجارت دریایی جهان را به خود اختصاص می‌دهد و پیش بینی می‌شود که تردد کانتینری در دهه‌های آینده به میزان قابل توجهی افزایش یابد.

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری نه تنها ظرفیت حمل و نقل محموله را افزایش می‌دهد، بلکه تنوع اقتصادی در مناطق اطراف را نیز تقویت می‌کند. توسعه امکاناتی مانند مراکز لجستیک، انبار‌ها و شبکه‌های حمل و نقل، صنایع جانبی را تحریک و شهر‌های ساحلی را به عنوان قطب‌های اقتصادی جذاب‌تر می‌کند. علاوه بر این، نوسازی بنادر با روند‌های جهانی در دیجیتالی شدن و اتوماسیون مطابقت دارد و نشان دهنده حرکت به سمت لجستیک هوشمند با بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها است.

علاوه بر این، اهمیت گردشگری در منطقه مدیترانه را نمی‌توان نادیده گرفت. شهر‌های ساحلی از بنادر خود به عنوان دروازه‌ای برای کشتی‌های کروز و خدمات کشتی استفاده، اقتصاد محلی را تقویت و ایجاد اشتغال می‌کنند. هجوم گردشگران همچنین از طریق مالیات درآمد دولت را افزایش و اقتصاد کلی را تقویت می‌کند.

بنادر مدیترانه‌ای نقش مهمی در ایجاد شغل دارند و فرصت‌های شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کنند. بر اساس گزارش سازمان بین المللی دریانوردی، به ازای هر شغل ایجاد شده در یک بندر، ۱.۵ تا ۲.۵ شغل اضافی در بخش‌های مرتبط مانند لجستیک، تولید و خدمات محلی ایجاد می‌شود. در نتیجه، تأثیر اقتصادی اصلاحات و نوسازی بنادر می‌تواند هزاران شغل جدید ایجاد کند که هم به نفع کارگران ماهر و هم غیرماهر باشد و به رفع چالش‌های بیکاری منطقه‌ای کمک کند.

ایجاد شغل در بنادر مدیترانه همچنین فرصت‌هایی را برای توسعه نیروی کار از طریق آموزش‌های حرفه‌ای و برنامه‌های مهارت افزایی فراهم می‌کند. با سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی، بنادر می‌توانند نسبت به داشتن نیروی کار لازم برای پاسخگویی به تقاضا‌های در حال تحول صنعت، به ویژه با ظهور پیشرفت‌های تکنولوژیکی مانند اتوماسیون و دیجیتال اطمینان حاصل کنند.

با توجه به جمعیت‌های متنوع در امتداد سواحل مدیترانه، بنادر می‌توانند نقش مهمی در ایجاد شغل برای جوانان، مهاجران و افراد جوامع حاشیه‌نشین داشته باشند. استراتژی‌های اشتغال فراگیر می‌تواند انسجام اجتماعی را تقویت و به رفع نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی کمک کند.

چون جهان به انرژی پاک‌تر و پایدارتر نیاز دارد، بنادر مدیترانه‌ای به عنوان بازیگران کلیدی در این تحول قرار دارند. آنها به عنوان گره‌های حیاتی در زنجیره تامین انرژی عمل و امکان واردات و صادرات نفت، گاز طبیعی و فناوری‌های انرژی‌های تجدیدپذیر را فراهم می‌کنند.

منطقه مدیترانه دارای پتانسیل گسترده‌ای برای انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه انرژی خورشیدی و بادی است. بنادر نقش مهمی در حمایت از بخش انرژی‌های تجدیدپذیر فراساحلی با فراهم کردن مناطقی برای نصب و نگهداری مزارع بادی و میدان‌های خورشیدی ایفا می‌کنند. بنادر مدیترانه‌ای با بهره‌گیری از زیرساخت‌ها و اتصالات موجود، می‌توانند سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر را جذب و به رشد اقتصادی محلی و اهداف پایداری جهانی کمک کنند.

علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های انرژی جدید، مانند پایانه‌های گاز طبیعی مایع (LNG) و تأسیسات ذخیره‌سازی برای سوخت‌های جایگزین، می‌تواند امنیت انرژی را افزایش داده و وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. با انتقال به منابع انرژی سبزتر در عملیات بندری، بنادر می‌توانند تجربه‌ای برای شیوه‌های پایدار ایجاد کنند، در عین حال بهره وری انرژی را بهبود بخشند و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را کاهش دهند.

با وجود چالش‌های ژئوپلیتیکی و تنش‌های منطقه‌ای کنونی، بنادر مدیترانه برای ثبات و رفاه منطقه و جهان حیاتی هستند. آنها به عنوان کاتالیزور‌های اقتصادی، محرک رشد، ایجاد شغل، احیای مناطق درگیر و حمایت از انتقال ضروری به سیستم‌های انرژی پایدار عمل می‌کنند. در واقع، بنادر مدیترانه در خط مقدم فرصت‌هایی هستند که می‌توانند همکاری‌های منطقه‌ای را تقویت کنند، توسعه اقتصادی را ارتقا دهند و به تلاش‌های جهانی برای آینده‌ای پایدارتر کمک کنند.

پتانسیل این بنادر به عنوان پل‌های اقتصادی و فرهنگی، بر نقش حیاتی آنها در ارتقای ثبات محلی و منطقه‌ای تاکید می‌کند. بنادر مدیترانه با سرمایه‌گذاری در نوسازی، شیوه‌های پایدار و توسعه نیروی کار، می‌توانند موقعیت خود را در اقتصاد جهانی بازتعریف و همچنین بافت اجتماعی جوامع خود را تقویت کنند. اهمیت استراتژیک این مراکز دریایی نیاز به همکاری مستمر بین دولت‌ها، مشاغل و جامعه مدنی برای دستیابی به رفاه مشترک را تقویت می‌کند.

منبع: موسسه ایتالیایی پژوهش‌های سیاست بین‌الملل