توکیو، بندر آفتاب تابان

مانا- اصولاً در دوران قدیم، مهمترین شهر ژاپن کیوتو بود و خاندان سلطنتی هم به مدت هزار سال همانجا ساکن بودند. با این حال، جامعه ژاپن مملو از درگیری‌های داخلی به خصوص بین جنگجویان در مناطق غیرشــهری بود و نظــام فئودالی هم اوضاع را برای رعیت‌ها دشوار کرده بود. از همین نقطه بود که جنگ داخلی در سرزمین ژاپن رخ داد و جنگجوی پیروز میدان هم تصمیم گرفت پایتختی غیر از کیوتو را برای حکومتش انتخاب کند. میناموتو یوریتومو یک دولت نظامی تأسیس کرد که امروز به نام حکومت شوگان میشناسیمش. دوره جدیدی از تاریخ ژاپن با همین دولت آغاز شد و حکمرانی جنگجویان و نظامیان بر ژاپن به مدت ۷۰۰ سال ادامه یافت.
در این دوران، سامورایی‌ها و طبقه جنگجویان به اصول و قواعد خاصی پایبند بودند و وفاداری خدشه ناپذیری به اربابان فئودال داشتند. اگر یکی از آن‌ها در انجام وظایفش موفق نمی‌شــد به شــکل نمادین جان خود را می‌گرفت. در نیمه دوم قرن شانزدهم میلادی، استراتژیســتهای نظامی در ژاپن قدرت زیادی گرفتند و مشهورترین آن‌ها توکوگاوا بود.
تاریخ توکیو با او آغاز شد و نام امروزی توکیو هم احتمالا از نام او برداشت شده است. او به روستای ناشناخته ادو توجه نشان داد و ارزش موقعیت مکانی احتمالی آن را درســت تخمین زد. توکوگاوا هشت منطقه اطراف ادو را تصرف کرد و آنجا را مقر خود قرار داد و تغییرات زیادی هم در اراضی و منابع آب آن ایجاد کرد. او با موفقیت در این منطقه توانست راه شکست دادن رقبایش در مناطق دیگر ژاپن را نیز هموار کند و شوگان کل ژاپن شود.
ایجاد تجهیزات بندری و همین طور مدرنیزه کردن بندر از همین زمان در ادو آغاز شد. در این دوران نیمی از جمعیت ادو را سامورایی‌ها تشکیل می‌دادند و عده زیادی بازرگان هم در شهر ساکن بودند. در سال ۱۷۸۷ جمعیت ادو به ۱.۳ میلیون نفر می‌رسید و یکی از بزرگترین شهر‌های جهان به شمار می‌آمد.
با این حال، حکومت شــوگان در این دوران از نفوذ تاجران خارجی که مسیحیت و سبک زندگی دیگری را با خود می‌آوردند هراس داشت و به همین جهت سیاســت انزوا را در پیش گرفت و در‌های ژاپن را به مدت ۲۰۰ ســال به روی دنیای خارج بست. بر این اساس خارجی‌ها نمی‌توانستند وارد ژاپن شوند و ژاپنی‌ها هم نمی‌توانستند از کشور خارج شوند. تنها استثنا‌ها هم گروهی از بازرگانان چینی در ناکازاکی و گروهی از بازرگانان هلندی بودند.
در اواسط قرن نوزدهم نشانه‌های زیادی از ناکارآمدی نظام فئودالی در ژاپن ظاهر شد. قدرت اقتصادی در دست بازرگانان و کاسبان افتاده بــود و به جای برنج، پول به ابزار مبادله تبدیل شــده بود. نارضایتی ازحکومت و بعد هم کاهش قدرت سامورایی‌ها در همین راستا رخ داد.
در همین میان، اتفاق دیگری به شکسته‌شدن انزوای ژاپن انجامید و آن هم ورود کشــتی‌های آمریکایی به بنادر ژاپن و فشار بر حکومت شوگان برای بازکردن در‌های کشور به روی تجارت خارجی بود که در فاصله ســال‌های ۱۸۵۴ تا ۱۸۶۸ رخ داد و درنهایت به امضای اجباری یک معاهده، باز شــدن دو بندر ژاپن به روی کشتی‌های خارجی و نیز پایان دوران فئودالی و حکومت شــوگان انجامید و به جایش امپراتور ِمیجی قدرت را به دســت گرفت. او پایتخت ســلطنتی را به ادو آورد و آنجا را (توکیو یا پایتخت شــرقی در مقابل کیوتو به عنوان پایتخت غربی) نامید.
ِ در دوران میجــی که تــا ۱۹۱۱ به طول انجامیــد، ژاپن از جامعه کشــاورزی به جامعه صنعتی گذار کرد و کشــور دارای قانون اساسی، پارلمان، خطوط راه آهن و تجهیزات مدرن دیگر شد. اما توکیو در نیمه اول قرن بیستم چندان خوش اقبال نبود. در سال ۱۹۲۳ زلزله بزرگی در مقیاس ۷.۹ ریشتر رخ داد که سونامی به دنبال آورد و ۱۰۰ هزار کشته گرفت. در دوران جنگ جهانی دوم هم توکیو بار‌ها بمباران شد و بخش زیادی از جمعیت و فضای این شهر از دست رفت. واقعیت این اســت که رویکرد ژاپــن در دوران پیش از وقوع جنگ جهانی دوم به نوعی سرنوشت توکیو را رقم زده بود. از همان آغاز قرن بیستم میلادی، توکیو به مرکز جنبش‌های پان آسیایی و ملی گرایانه بدل شده بود و چهره‌های رادیکال از کشور‌های دیگر را هم جذب این ایده‌ها می‌کرد. در جریان جنگ جهانی اول، ژاپن در کنار انگلیس، فرانســه و روسیه قرار داشت و جلوی تحقق منافع آلمان در شرق و جنوب آسیا را می‌گرفت. درواقع ژاپن در دهه ۱۹۳۰ و اوایل،۱۹۴۰ سیاست‌های توسعه طلبانه و خشنی را در چین، هنگکنگ، ســنگاپور، برمه، مالزی، فیلیپین و گوام دنبال می‌کرد که البته در جریان جنگ جهانی دوم به شکســت انجامید. در طول جنگ جهانی دوم، ژاپن در کنار آلمان و ایتالیا موسوم به نیرو‌های محور قرار داشت و در همان حال، آمریکا که مُصر بود جلوی توسعه طلبی ژاپن را بگیرد این کشور را تحریم کرد و ژاپن هم به تلافی، به بندر پرل هاربر آمریکا حمله کرد و جنگ وارد مرحله جدیدی شد.
در جریان جنگ، توکیو در بمباران‌های مختلف ویران شد. همچنین با بمباران اتمی هیروشــیما و ناکازاکی توسط آمریکا در آگوست،۱۹۴۵ ژاپن وارد مرحله تاریخی دیگری شد. حضور نیرو‌های اشغالگر آمریکایی در ژاپن در دوران بعد از پایان جنگ، روی ذهنیت و هویت ژاپنی‌ها تاثیر
زیادی گذاشت و آن‌ها را به سمت احیای کشور و پاک کردن گذشته سوق داد. بازسازی اقتصاد این کشور در همین راستا با سرعت زیادی آغاز شد و مثلاً  فضای شهری توکیو به شکل مدرن و گسترده‌ای توسعه پیدا کرد.
تعجبــی ندارد که توکیو در دوران احیا و بازســازی اقتصاد ژاپن به یکی از ستون‌های پیشــرفت در این کشور تبدیل شد. در دهه ۱۹۶۰ میلادی ژاپن به یک قدرت صنعتی بدل شــده بــود و در رأس آن هم توکیو قرار داشــت. اما در اوایل دهه ۱۹۹۰ ورق دوباره برگشت و ژاپن دچار رکود اقتصادی شدیدی شد. قیمت املاک در توکیو به میزان ۷۰ درصد کاهش پیدا کرد و بازگشت به احیای اقتصادی سختی‌های زیادی را به همراه داشت و تا اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی طول کشید.
ژاپن در قرن بیست و یکم نقشه جدیدی را برای خود تعریف کرد که از جمله آن‌ها نزدیکی بیشتر به آمریکا و غرب و فاصله گرفتن از چین، کره جنوبی و کره شمالی بود. این رویکرد همچنان به خصوص در تقابل با چین و در نزدیکی با آمریکا ادامه دارد.


درباره بندر توکیو
توکیو امروزه جمعیتی بالغ بر ۳۸ میلیون نفر دارد و فضای شهری آن هم پرتراکم اســت. بندر توکیو در حمل و نقل و اقتصاد ژاپن نقش مهمی ایفا می‌کند و علاوه بر افزایش مداوم تعداد ترمینال‌های کانتینری هوکایدو، اوکیناوا، شیکوکو و کیوشو دانست. ترمینال کانتینری اوی در بندر توکیو یکی از مدرنترین تجهیزاتً ۹۴۵ هزار مترمربع مساحت دارد و بندری در کل ژاپن اســت و تقریباً هفت لنگرگاه را هم در خود جا داده است. بندر توکیو در زمینه مدیریت محموله‌های خارجی محصولات کشاورزی و دریایی نیز سابقه‌ای طولانی دارد.
بندر توکیو در بخش شــمالی خلیج توکیو واقع شــده و به همراه (بنــدر یوکوهاما) در جنوب (و بندر کاوازاکــی) در مرکز خلیج توکیو جزء مهمترین بنادر ژاپن و جهان به شمار می‌آید. توکیو از لحاظ تولید ناخالص داخلی در میان اقتصاد‌های شــهری جهان رتبه دوم را پس از نیویورک به خود اختصاص داده اســت. این بندر همچنین در زمینه مدیریت محموله‌های خارجی کشاورزی و دریایی نیز سابقه‌ای طولانی دارد.
از زمــان جنگ جهانی دوم به بعد، توکیــو عنوان مهمترین مرکز صنعتی ژاپن را هم از اوساکا گرفته و خود را به عنوان یک مرکز صنعتی مهم ثبت کرده اســت. فعالیت تولیدی در منطقه توکیو در جنبه‌های مختلف صورت می‌گیرد و صنایع سنگین مثل فلزات، مواد شیمیایی، ماشین‌آلات، تجهیزات حمل و نقل و پالایش نفت در این منطقه واقع شده‌اند.
غیر از تمرکز صنایع در توکیو، باید به تمرکز مراکز مالی و مدیریتی در این منطقه هم اشاره کرد. حتی شرکت‌هایی که کارخانه‌هایشان دفاتر بزرگی در نقاط  توکیو دارند و نزدیکی آن‌ها به مراکز  دولتی برایشان مزیت محسوب میشود. بخش مالی و تجاری به صورت متمرکز در منطقه نیهونباشــی در توکیو مستقر است و دو نهاد مالی اصلی ژاپن یعنی بازار بورس توکیو و بانک ژاپن هم همانجا هستند.
توکیو پرجمعیتترین شهر ژاپن است، اما فضای شهری‌اش کوچک است و به همین خاطر با تراکم شدیدی مواجه است.
منبع: نشریه آینده نگر