تبدیل آب شور به شیرین با انرژی خورشیدی/ دستاورد جدید دانشمندان کویت
اتصال شبکه برق اروپا و آمریکا با کمک کابل فرا اقیانوسی؟!
۶ اقدامی که ردپای کربن را تا پنجاه درصد کاهش می‌دهد
امارات متحده عربی باثباتترین کشور جهان از نظر اقتصادی
برندگان نوبل اقتصاد چه کسانی هستند؟
۸ مسیر تجاری که تاریخ جهان را تغییر دادند (+عکس)
پیش بینی اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۵
رشد شرکت‌های شورای همکاری خلیج فارس / سود خالص شرکت‌ها به بیش از ۶۰ میلیارد دلار رسید
۱۰ مگاپروژه گرانِ حال حاضر جهان
۳۰درصد انرژی اروپا از باد و خورشید تامین می‌شود/ آیا اروپا می‌تواند به طور کامل از سوختهای فسیلی دست بکشد؟
انقلاب سبز در عربستان / کاشت ۱۳ میلیون نهال مانگرو در عربستان برای مقابله با بیابانزایی
رای اعتماد مجلس به کابینه پزشکیان/ همه وزیران پیشنهادی رای آوردند+اینفوگرافیک
هواپیما عامل اصلی گرمایش جهانی در عصر مدرن؟!
هند تا سال ۲۰۲۷ سومین اقتصاد بزرگ جهان می‌شود
شهرهای میزبان بازیهای المپیک چه هزینههایی متحمل میشوند؟
بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان در سال ۲۰۲۴ کدام کشورها هستند؟
(ویدئو) پل معلق نیویورک بر اثر گرمای هوا قفل شد
۱۰ مکان ممنوعه جهان که نمیتوانید بروید!
آیا لانینا در راه ایران است؟
«مسعود پزشکیان» رئیسجمهور شد
الزامات زیست محیطی توسعه بندر چابهار ؛
کنترل برنامه‌ها، راه حفاظت از اکوسیستم دریا
اسناد توسعه بالادستی حکم می‌کند که در سال‌های آتی، سرمایه‌گذاری در سواحل مکران افزایش یافته و این منطقه به قطب صنعتی و تجاری کشور تبدیل شود. اما نکته مهم آن است که این منطقه به دلیل داشتن غنای زیستی فراوان، آبسنگهای مرجانی منحصر به فرد که خاص سواحل چابهار است، گونه‌های تجاری و غیر‌تجاری ماهیان که چرخ زندگی صیادان محلی را می‌چرخاند، جنگل‌های حرا که زمینه توسعه گردشگری و کسب درآمد برای مردم بومی را فراهم می‌کند، از اهمیت خاصی برخوردار است. هرگونه بی‌توجهی به پتانسیل‌های زیست محیطی و گردشگری منطقه، می‌تواند علاوه بر ایجاد خسارات اقتصادی جبران ناپذیر برای کشور، زمینه نارضایتی صاحبان اصلی این سرزمین را هم فراهم کرده و طرح‌های اقتصادی را با شکست مواجه کند؛ بنابراین به اعتقاد کارشناسان محیط زیست برای آنکه محیط زیست منطقه به خطر نیفتاده و برنامه‌های توسعه در آن به درستی اجرایی شود، لازم است تا علاوه بر توجه بیشتر به مشارکت جامعه محلی، طرح‌های ارزیابی زیست محیطی به دقت برای تمام پروژه‌ها تهیه شود. سپس اجرای برنامه‌های پیش‌بینی شده در طرح‌های ارزیابی، از سوی سازمان محیط زیست کنترل شود تا اجرای هیچ یک از راهکار‌های ارائه شده در طرح‌های ارزیابی از قلم نیفتد. ضمن آنکه برخی پروژه‌های خاص نظیر انتقال مرجان‌ها برای حفاظت از تنوع زیستی سواحل جنوبی کشور در صورت اجرایی شدن، نیاز به انجام رصد‌های چندین ساله دارند که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. با لحاظ کردن موارد یاد شده، کمی از مخاطرات محیط زیستی توسعه در سواحل چابهار کاسته می‌شود و زمینه برای ایجاد اشتغال جامعه محلی هم فراهم خواهد شد.
کد خبر: ۹۵۸۵۸
سواحل جنوب شرقی کشور یکی از آن نقاطی است که نسبتاً بکر مانده است. برنامه‌های توسعه آن طور که باید و شاید به این منطقه نرسیده‌اند و شاید همین مسأله شانس تداوم نسل آبزیان دریای عمان را بیشتر کرده است. اسناد بالادستی می‌گوید که باید سواحل مکران با اجرای طرح‌های صنعتی متعدد توسعه یابد و این ناحیه به یکی از قطب‌های تجاری و صنعتی کشور تبدیل شود، اما برای اجرای این برنامه، کشور با چه ملاحظاتی روبه‌رو است؟ باید به چه نکاتی توجه کنیم تا علاوه بر حفظ محیط زیست منطقه، توسعه‌ای که اسناد بالادستی به آن اشاره دارد هم محقق شود؟
دریای عمان با دارا بودن منابع و ذخایر عظیم غیر‌زیستی از بزرگ‌ترین پناهگاه‌های موجودات دریایی به شمار می‌رود. در آب‌های چابهار شاهد انواعی از آبسنگهای مرجانی، ماهیان کوچک، ماهیان شیلاتی و غیر شیلاتی، صدف‌ها، حلزون‌ها، نرم تنان، شقایق‌های دریایی، اسفنج‌های دریایی، عروس‌های دریایی، لاک پشت‌ها و دیگر موجودات دریایی هستیم. بر اساس مطالعات انجام شده، ۱۰۲ گونه آبسنگ مرجانی در آب‌های جنوبی ایران شناسایی شده که فقط ۶ گونه آن در سواحل چابهار گزارش شده است. این نشان می‌دهد، سواحل این منطقه از چه غنایی برخوردار هستند، زیرا آبسنگهای مرجانی از زیستگاه‌های بسیار مهم آبی هستند که حذف آنها باعث به خطر افتادن چرخه تخم ریزی ماهیان و به تبع آن کساد شدن بازار صید و صیادی و اقتصاد جامعه محلی خواهد شد. متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل افزایش درجه حرارت آب ناشی از پدیده تغییر اقلیم، ۹۰ درصد آبسنگهای مرجانی بندر چابهار از بین رفته‌اند و بدون شک باید برنامه‌های حفاظتی برای این اکوسیستم‌ها را تقویت کرد؛ بنابراین هر گونه برنامه توسعه‌ای در سواحل چابهار، با در نظر گرفتن ملاحظات متعدد باید انجام شود.
دریای عمان فقط به لحاظ آبسنگهای مرجانی مهم نیست. بلکه این اکوسیستم اقیانوسی، جنگل‌های حرا را در دل خود جای داده است. در کل ایران ۲۱ هزار هکتار جنگل حرا داریم که ۳۵۰ هکتار آن مرز ایران و پاکستان را اشغال کرده است. جنگل‌های حرا هم مانند آبسنگهای مرجانی عامل حفظ غنای زیستی آب‌های جنوبی کشور، محل لانه گزینی لارو بسیاری از ماهیان تجاری و جایی برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر هستند. صبح‌ها که تاج درختان حرا از زیر آب بیرون می‌آید، پرندگان مختلف روی آن استراحت می‌کنند و آبراهه‌های لابه‌لای تاج درختان به محلی برای شنای دلفین‌ها، تخم ریزی ماهی‌ها و دیگر آبزیان تبدیل می‌شود. این جنگل‌ها که لکه‌های کوچکی از آن را در ایران داریم، به شدت در برابر تنش‌هایی نظیر شوری و آلودگی دریا حساس هستند و کوچکترین گزندی به آنها، صنعت شیلات را با مشکل مواجه می‌کند. جنگل‌هایی که گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کنند و با توسعه اکوتوریسم، چرخ زندگی جوامع محلی را می‌چرخانند اگر بدون توجه به ویژگی‌ها و حساسیت‌هایشان در طرح‌های توسعه‌ای تحت فشار قرار بگیرند، از دست می‌روند و به همراه آنها پتانسیل‌های طبیعی آب‌های جنوبی کشور هم نابود خواهد شد.
با توجه به آنچه مرور شد، داوود میرشکار مدیر کل محیط زیست سیستان و بلوچستان درباره الزامات توسعه بندر چابهار به مانا می‌گوید: این الزامات بسته به اینکه توسعه در کدام بخش آب‌های جنوبی رخ دهد، متفاوت خواهد بود.
او اضافه می‌کند: در حوزه گردشگری اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است. این فعالیت‌ها تازه شروع شده و در آغاز راه هستیم. سرمایه‌گذاری بسیار کلانی، مشابه آنچه در دنیا را رخ می‌دهد در ایران هم پیگیری می‌شود. کشتی‌های بزرگ دریایی در برنامه کاری سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری وجود دارد که نوید بسیار خوبی برای توسعه متناسب در حوزه سیستان و بلوچستان و سواحل مکران است.
لزوم توجه به استاندارد‌های سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)
به گفته میرشکار، چیزی که خیلی در آب‌های این منطقه اهمیت دارد، زیستگاه‌های ساحلی دریایی است که در حوزه گردشگری و امنیت غذایی نقش بسیار پررنگی دارند. یکی از زیستگاه‌های مهم که دومین بیوکره زمین محسوب می‌شود، سواحل آبسنگهای مرجانی و جنگل‌های حرا هستند. این دو اکوسیستم، غیر از اینکه در حوزه طبیعت‌گردی و پرنده‌نگری بسیار مهم هستند و در دنیا نگاه مثبت روی آنها وجود دارد، جاذبه‌های زیادی دارند. در حوزه جذب کربن و کنترل کربن آب نقش بسیار پررنگی دارد. صنعت شیلات هم به این دو اکوسیستم وابسته است.
او ادامه می‌دهد: جذب دی اکسید کربن توسط زیستگاه‌های مرجانی، علف‌های دریایی، جنگل‌های حرا و سواحل ما چیزی حدود ۱۰ برابر جنگل‌های حاره‌ای است. این قابلیتی است که اگر گسترش پیدا کند، می‌توانیم در مقابل تغییرات اقلیم این سواحل را حفاظت کنیم. ضمن آنکه به هر حال این دو اکوسیستم مخصوصا آبسنگهای مرجانی در حوزه اقتصاد گردشگری و تولیدات آبزیان مهم هستند.
میرشکار بیان می‌کند: آبسنگهای مرجانی نقش بسیار مهمی در حفاظت از سواحل و شفاف شدن آب دارند. این مسأله در حوزه گردشگری و امنیت غذایی تاثیر زیادی دارد. این زیستگاه‌ها به‌عنوان نوزادگاه آبزیان در جهان مطرح هستند و دوره لاروی تمام موجودات در این مناطق گذرانده می‌شود؛ بنابراین از حیث اهمیت و ارزش‌گذاری اقتصادی هم ارزش بالایی دارد.
او یادآور می‌شود: برای توسعه سواحل و افزایش تردد کشتی‌ها، حتماً باید به استاندارد‌های IMO توجه شود. کنوانسیون‌های متعددی بحث کشتیرانی را پوشش می‌دهند. ما باید قوانین و کنوانسیون‌هایی که در ارتباط با کشتی‌ها و تردد شناور‌ها یا دیگر فعالیت‌هایی حوزه کشتیرانی هستند را به درستی اجرا کنیم. این ضوابط توسط IMO ابلاغ شده است. رعایت این ضوابط به حفظ محیط زیست دریایی کشور کمک می‌کند.
مدیر کل محیط زیست سیستان و بلوچستان تاکید می‌کند: یقیناً اگر در سواحل چابهار نشتی نفت یا هر نوع سوختی رخ دهد و شاهد آلودگی‌های نفتی در منطقه باشیم، مشکلاتی برای زیستگاه‌ها ایجاد می‌شود. در همه جای دنیا نیز مشابه این وضعیت وجود دارد و برای کنترل آن راهکار‌های مختلفی در نظر گرفته‌اند. برای مقابله با چنین مشکلی باید به تأسیسات دریایی رسیدگی شود تا این مشکلات را نداشته باشند.
انتقال مرجان‌ها، نیازمند پایش مستمر
یکی از مهمترین راهکار‌های حفاظت از آبسنگهای مرجانی، رعایت فاصله استقرار بنادر از محل این اکوسیستم است، اما از آنجا که در توسعه سواحل برخی ملاحظات فنی وجود دارد، گاهی زیستگاه‌های مرجانی در جریان توسعه بنادر در معرض تهدید قرار می‌گیرند. در چنین مواردی، راهکار‌هایی نظیر جابه‌جایی مرجان‌ها در دستور کار قرار می‌گیرند. چند سال پیش این راهکار در ایران هم اجرایی شد، اما گویا بعد‌ها مرجان‌های جابه‌جا شده که در سال‌های ابتدای اجرای پروژه کاملاً سرحال بودند، سفید شده و از بین رفتند.
پروین فرشچی معاون سابق محیط‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست درباره سرنوشت پروژه جابه‌جایی مرجان‌ها و امکان استفاده از چنین راهکار‌هایی در زمان توسعه بنادر چابهار در گفتگو با پیام دریا بیان می‌کند: امکان اجرای پروژه انتقال مرجان وجود دارد، اما آنچه قبلاً اجرایی شده بود، ظاهرا موفق نبود. دلیلش هم توقف پایش آنلاین در این پروژه بود.
او اضافه می‌کند: چنین پروژه‌هایی را نباید رها کرد. پروژه انتقال مرجان‌ها خوب پیش می‌رفت، اما به یکباره از نظر مالی حمایت نشد و خود سازمان حفاظت محیط زیست هم آن را رها کرد.
به گفته فرشچی در یک پروژه انتقال مرجان دست کم به هفت سال پایش منظم نیاز داریم. ضمن آنکه در اطراف محل جابجایی هم نباید فعالیت‌های مخرب ادامه یابد تا مرجان‌های جابه‌جا شده، مستقر شوند.
او درباره ملاحظات توسعه بندر چابهار می‌گوید: خیلی مهم است که برنامه‌های توسعه با بقیه برنامه‌های منطقه هماهنگ باشد. ارزیابی ریسک برای طرح‌ها باید انجام شود. وقتی برنامه‌های توسعه‌ای اجرا می‌شود، ارزیابی محیط زیستی به درستی اجرا نمی‌شود.
معاون سابق محیط‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه می‌کند: قبل از اجرای هر پروژه توسعه‌ای، باید ارزیابی زیست محیطی برای پروژه تعریف شود. عموماً انجام ارزیابی را به شرکت‌های مشاور می‌سپارند. این شرکت‌ها کارشان را بلد هستند. یک چیزی سر و هم می‌کند که نشان می‌دهد مشکلات زیست محیطی طرح را رفع خواهد کرد. در واقع در قالب طرح ارزیابی، برنامه برای کنترل مشکلات ارائه می‌شود، اما بعد از اینکه فرآیند عملیات اجرایی پروژه‌های توسعه‌ای آغاز می‌شود، مکانیزیمی برای پایش راهکار‌های ارائه شده در پروژه‌های ارزیابی وجود ندارد.
او می‌گوید: بعد از تحویل پروژه ارزیابی، سازمان حفاظت محیط زیست فکر می‌کند که وظیفه‌اش به اتمام رسیده است در حالی که این تازه شروع کار است و سازمان متولی محیط زیست باید پایش کند تا برنامه‌های ارائه شده در پروژه‌های ارزیابی، اجرایی شوند.
او یادآور می‌شود: در بندر چابهار نقاط حساس زیاد داریم. زیستگاه مرجانی و گونه‌های دیگر شامل کف‌زیان در این منطقه وجود دارند. خیلی مناطق این سواحل به‌عنوان منطقه گردشگری مطرح هستند. خیلی از جا‌های دنیا مخالف توسعه نیستند، اما باید مناطق حساس آب‌های جنوب جانمایی شود. طرح‌ها مکان یابی و ارزیابی شوند. بعد پایش منظم روی آنها انجام شود. در غیر این صورت، تهیه صرف برخی طرح‌ها فایده‌ای نخواهد داشت. باید در سواحل جنوبی روی کاربری‌هایی مثل گردشگری توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
به گفته فرشچی، توسعه چابهار، چون بخشی از توسعه مکران است که قسمت وسیعی از سواحل جنوبی را در بر می‌گیرد، مشارکت مردمی خیلی مهم است. اینکه چقدر مشارکت مردمی در برنامه‌های توسعه دیده شده است، دارای اهمیت فراوانی است. مردم چابهار و منطقه مکران گله‌مند هستند که توسعه رخ داده در منطقه آزاد چابهار، در زندگی آنها اثر مثبتی نداشته است؛ بنابراین در برنامه‌ریزی‌ها برای توسعه هر منطقه، لازم است در فرآیند اجرا و کنترل طرح‌ها، مردم محلی مشارکت داشته باشند که آن توسعه را از آن خود بدانند تا آن را حفظ کنند.
توسعه دریا محور، راه حل مشکلات اقتصادی
معاون سابق محیط زیست دریایی، مشارکت دادن جوامع محلی را دارای اهمیت توصیف کرده و بر حفظ سایر کاربری‌های موجود در منطقه نیز تاکید دارد. داوود میرشکار مدیر کل محیط زیست سیستان و بلوچستان هم درباره گردشگری نظری مشابه فرشچی دارد.
او توسعه دریا محور را یکی از اهداف تعریف شده برای سواحل جنوبی به منظور دستیابی به توسعه پایدار معرفی می‌کند و یقین دارد که اگر توسعه دریا محور به درستی اجرایی شود، می‌تواند نقصان اقتصادی که در برخی نقاط در کشور وجود دارد را جبران کند.
میرشکار می‌گوید: توسعه دریا محور در چند شاخصه باید گسترش پیدا کند. یکی بحث امنیت غذایی است. بحث‌های گردشگری، حمل و نقل و فنّاوری‌های نوین همچنین توسعه انرژی‌های نو در مراحل بعدی قرار می‌گیرند.
به گفته او، در توسعه دریا محور، شاخص آموزش دارای اهمیت ویژه‌ای است و اگر این شاخص‌ها کنار هم قرار بگیرند، توسعه پایدار و متوازن دریا محور شکل خواهد گرفت.
او یادآور می‌شود: حوزه سیستان و بلوچستان با توجه به اینکه پهنه وسیعی دارد، از غنای ویژه‌ای برخوردار است. یک پهنه اقیانوسی است و از نظر جریانات دریایی، موقعیتی عالی و خوب دارد. به همین خاطر تولیدات دریایی می‌تواند در این منطقه به شدت افزایش یابد.
او با اشاره به تلاش‌های انجام شده برای توسعه انرژی‌های نو در حوزه چابهار و کنارک بیان می‌کند: وقتی بحث توسعه مطرح می‌شود، همه دنبال پتروشیمی و فولاد هستند و فکر می‌کنند ایجاد چنین صنایعی به مفهوم توسعه است. اما واقعاً نیاز است که عاملی مثل گردشگری در جنوب کشور به‌ویژه در حوزه سیستان و بلوچستان و سواحل مکران توسعه یابد. زیرا در این منطقه گردشگر داخلی زیاد داریم و زیرساخت‌های گردشگری فراهم است. با کمی اصلاح زیرساخت‌ها، گردشگر خارجی هم می‌توان جذب کرد.
