مروری بر مهمترین حوادث سیاسی، اقتصادی و فرهنگی سال ۲۰۲۲

به گزارش مانا، جهان در سالی که گذشت حوادث زیادی را تجربه کرد که خیلی‌هایشان تلخ بودند یا دست‌کم تلخ‌هایشان ماندگارتر شدند. اکونومیست برخی از مهمترین رویداد‌های سال ۲۰۲۲ میلادی را مرور کرده است.

اکونومیست به استقبال سال نو میلادی رفت
هفته‌نامه اکونومیست در آستانه سال نو میلادی با طرح جلد مخصوص پایان سال، در سر مقاله این هفته خود به بررسی رویداد‌های سال ۲۰۲۲ پرداخته است؛ از حمله روسیه به اوکراین گرفته تا افزایش تورم بی‌سابقه جهانی.  

تهاجم ناموفق پوتین
روسیه به اوکراین حمله کرد. بهانه ولادیمیر پوتین برای توجیه این اقدام تجاوزکارانه بی دلیل این بود که او می‌خواست از کشوری با رئیس جمهوری یهودی – زلنسکی- نازی زدایی کند. تهاجمی که آقای پوتین فکر می‌کرد با یک پیروزی سریع و آسان به پایان می‌رسد، به طرز شگفت انگیزی ناتوان بود.

روسیه نتوانست کیف، پایتخت اوکراین را تصرف کند و وسایل نقلیه و کیت هایش درهم شکست. اوکراینی‌ها سخت جنگیدند و مهاجمان را عقب راندند.   آمریکا و اروپا اسلحه، پول و اطلاعات اوکراین را تامین کردند. روسیه غیرنظامیان را گلوله باران کرد، اسیران را شکنجه کرد، کودکان را ربود و به تهدید‌های پنهانی برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای روی آورد.

حدود ۷.۸ میلیون پناهنده از اوکراین فرار کردند. ۷ میلیون دیگر در داخل، آواره شدند. آمریکا تخمین زد که ۱۰۰ هزار سرباز از هر طرف در جنگ کشته یا زخمی و ۴۰ هزار غیرنظامی کشته شده اند.

حمله بزرگ روسیه در راه است
با پایان سال، اوکراینی‌ها بسیاری از سرزمین‌هایی را که روسیه به تصرف برده بود، بازپس گرفتند. اما آقای پوتین صد‌ها هزار سرباز دیگر را فراخواند و زیرساخت‌های برق اوکراین را بمباران کرد. ژنرال‌های اوکراینی پیش‌بینی کردند که روسیه در اوایل سال ۲۰۲۳ یک حمله بزرگ جدید را آغاز خواهد کرد.

صد‌ها هزار مرد جوان، روسیه را ترک کردند تا از سربازی اجتناب کنند. حتی در شرایطی که یک گروه به رهبری یکی از دوستان پوتین در زندان‌های روسیه جستجو می‌کنند تا نیرو‌های جدید به جبهه بفرستند، روس‌ها هنوز اجازه ندارند که این تهاجم را "جنگ" بنامند.

غرب تحریم‌هایی را اعمال و بانک‌های روسیه را از سوئیفت، یک سیستم پرداخت جهانی، محروم بسیاری از دارایی‌های خارجی آن را مسدود کرد. فروش قطعات با فنّاوری پیشرفته به روسیه ممنوع شد و صد‌ها شرکت از جمله اپل، بی پی، فورد و شل از این کشور خارج شدند. همچنین علاوه بر ممنوعیت ورود هواپیما‌های روسی به فرودگاه‌های غربی، برخی از روس‌های ثروتمند نیز با تحریم‌ها مواجه شدند. رومن آبراموویچ نیز از مالکیت باشگاه فوتبال چلسی صرف نظر کرد.

شوک جنگ اوکراین به قیمت انرژی
جنگ باعث افزایش قیمت انرژی شد. نفت قبل از سقوط مجدد، به نزدیک به ۱۴۰ دلار در هر بشکه افزایش یافت. آقای پوتین عرضه گاز به اروپا را قطع کرد و دولت‌ها برای تأمین منابع جدید تلاش کردند و سرمایه گذاری در انرژی‌های جایگزین افزایش یافت.

قیمت گندم، روغن پخت و پز و سایر مواد غذایی ضروری با اختلال در صادرات از اوکراین و روسیه، افزایش یافت. هزینه بالای سوخت و غذا به جرقه ناآرامی‌های مدنی در بیش از ۹۰ کشور کمک کرد.

درخواست برای پیوستن به ناتو
آلمان از سیاست خارجی جدیدی رونمایی کرد. صدراعظم اولاف شولز قول داد که هزینه‌های دفاعی را افزایش دهد و به وابستگی طولانی مدت کشور به انرژی روسیه پایان دهد.

فنلاند و سوئد برای محافظت از خود در برابر روسیه درخواست پیوستن به ناتو کردند. اگر هر دو کشور بپیوندند، مرز روسیه با ناتو دو برابر خواهد شد گرچه ترکیه هنوز با این موضوع مخالفت می‌کند.

۳ نخست وزیر در یک سال
برای بریتانیا سال ۲۰۲۲ سال دو پادشاه، سه نخست وزیر و چهار وزیر دارایی بود. بوریس جانسون در نهایت پس از تبدیل شدن به اولین نخست وزیری که مرتکب جرم کیفری است (به دلیل زیر پا گذاشتن قوانین قرنطینه) استعفا داد. هفت هفته پر فراز و نشیب لیز تراس در ساختمان شماره ۱۰ باعث شد که پوند در برابر دلار به پایین‌ترین حد ۴ دهه اخیر سقوط کند، بازده اوراق قرضه دولتی افزایش یابد و صندوق بین المللی پول دولت او را به دلیل کسری بودجه سرزنش کند. ریشی سوناک زمانی که مسئولیت خانم تراس را بر‌عهده گرفت کمی آرامش را بازگرداند.

ملکه الیزابت دوم پس از ۷۰ سال بر تخت سلطنت بریتانیا در ۹۶ سالگی درگذشت. حدود ۲۵۰ هزار نفر برای ادای احترام از کنار تابوت او گذشتند و با او خداحافظی کردند. پادشاه چارلز سوم،  قول داده است از رویکرد مادرش برای سلطنت پیروی کند. وی در ۶ می‌تاجگذاری خواهد کرد.

حال و هوای کرونایی سال ۲۰۲۲ 
با واکسینه شدن افراد بیشتری، ویروس کووید-۱۹ کم خطرتر شد. اکثر کشور‌ها محدودیت‌های خود را کاهش داده اند. اگرچه این کاهش محدودیت ها، آنقدر به موقع نبودند که اجازه دهند نواک جوکوویچ مرد اول تنیس جهان که واکسن دریافت نکرده بود، بتواند در مسابقات آزاد استرالیا بازی کند یا جلوی اعتراض کامیون داران در کانادا علیه محدودیت‌های کووید را بگیرد. اعتراضی که به جنبشی علیه دولت تبدیل شد و برای اولین بار قانون اعلام وضعیت اضطراری را در کانادا به اجرا درآورد.

شی و بزرگترین اعتراضات چینی
شی جین پینگ برای سومین بار پیاپی رهبر چین شد. سیاست‌های کووید صفر او پس از اعتراضات علیه قرنطینه‌های شدید، که بزرگترین اعتراض‌ها از زمان به قدرت رسیدن او در سال ۲۰۱۲ بود، کنار گذاشته شد. کووید به سرعت در چین گسترش یافت. کارشناسان نگرانند که دولت نتوانسته است افراد مسن را به درستی واکسینه کند. چین همچنان از استفاده از واکسن‌های بسیار مؤثر خارجی اجتناب می‌کند.

مقابله فدرال رزرو با تورم 
تورم در آمریکا، بریتانیا و منطقه یورو تا دو رقمی شدن پیش رفت و بانک‌های مرکزی را بر آن داشت تا سیاست‌های پولی خود را انقباضی‌تر کنند.

در ماه مارس، فدرال رزرو برای اولین بار از سال ۲۰۱۸، نرخ بهره خود را افزایش داد. در نوامبر، بانک انگلستان نرخ خود را به بیشترین میزان از دهه ۱۹۸۰ افزایش و بانک مرکزی اروپا آن را از منفی ۰.۵ درصد به صفر و سپس بالاتر رساند.

ترامپ بدشانسی آورد
در آمریکا قانون کاهش تورم به تصویب رسید. دادگاه عالی آمریکا قانون" روعلیه وید " که بر اساس آن سقط جنین قانونی بود را لغو کرد و کنترل سیاست سقط جنین را به ایالت‌ها بازگرداند. حدود ۱۳ ایالت سقط جنین را ممنوع کردند. دموکرات‌ها بر خلاف انتظارات، در انتخابات میان‌دوره‌ای، سنا را در دست گرفتند و مجلس نمایندگان را با اختلاف کمی از دست دادند. نامزد‌های مورد تایید دونالد ترامپ به خصوص بد عمل کردند. در پایان سال، کمیته مجلس نمایندگان که در مورد حمله به ساختمان کنگره در سال ۲۰۲۱ تحقیق می‌کرد، توصیه کرد که آقای ترامپ بابت شورش متهم شود.  

فرار از سریلانکا
در سریلانکا افزایش قیمت مواد غذایی به دلیل رکود در تولید مواد غذایی ناشی از ممنوعیت کود‌های شیمیایی بود. برادران راجاپاکسا مقصر شناخته شدند. ماهیندا راجاپاکسا در بحبوحه بدترین بحران اقتصادی از زمان استقلال از سمت نخست وزیری استعفا داد. گوتابایا راجاپاکسا زمانی که گروهی از مردم به کاخ ریاست جمهوری او حمله کردند از کشور گریخت.

ملونی و نتانیاهو روی کار آمدند
ایتالیا یک ائتلاف جناح راست به رهبری جورجیا ملونی از حزب برادران ایتالیا را انتخاب کرد. خانم ملونی اولین نخست وزیر زن این کشور شد.

پس از یک انتخابات دیگر در اسرائیل، بنیامین نتانیاهو یک سال پس از آن که با شرمندگی از سمت خود کنار رفت، دوباره نخست وزیر شد. کره جنوبی رئیس جمهور جدیدی پیدا کرد: یون سوک یول. امانوئل مکرون بار دیگر در فرانسه انتخاب شد. در استرالیا، لیبرال‌ها پس از ۹ سال رهبری از سمت خود کنار رفتند. فردیناند "بونگ بونگ" مارکوس، پسر یک دیکتاتور، در انتخابات ریاست جمهوری فیلیپین پیروز شد. در کلمبیا اولین رئیس جمهور چپ روی کارآمد: گوستاوو پترو، یک مبارز سابق چریکی. ویلیام روتو در انتخابات ریاست جمهوری کنیا پیروز شد. مخالفان نتیجه را به چالش کشیدند، اگرچه کشتار گسترده‌ای که در رای گیری‌های قبلی لطمه زده بود تکرار نشد. انور ابراهیم پس از سال‌ها جستجوی شغل و مدتی در زندان، نخست وزیر مالزی شد.

ژایر بولسونارو در انتخابات ریاست جمهوری برزیل شکست خورد، اما آن را نپذیرفت. بدون مدرک، حزب او ادعا کرد که رای تقلب شده است. اما نهاد برگزار کننده انتخابات این ادعا را رد و حزب را به دلیل اتلاف وقت جریمه کرد. لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا در اول ژانویه سوگند یاد خواهد کرد. او متعهد شد که نابودی جنگل‌های بارانی آمازون را که در زمان آقای بولسونارو سرعت گرفت، متوقف کند.

حمله مسلحانه به عمران خان 
عمران خان در پی رای عدم اعتماد در پارلمان پاکستان از سمت نخست وزیری برکنار شد. شش ماه بعد حزب او اکثر کرسی‌ها را در یک سری انتخابات میان دوره‌ای به دست آورد. چند هفته بعد از آن جناب خان در یک تظاهرات از ناحیه پا مورد اصابت گلوله قرار گرفت.

ایلان ماسک سال ۲۰۲۲ جنجالی ظاهر شد
ایلان ماسک، بنیانگذار تسلا و اسپیس ایکس، توییتر را خرید. او مدیرعامل، کل هیئت مدیره و نیمی از کارکنان را اخراج کرد. آقای ماسک گفت که اجازه آزادی بیان بیشتری را می‌دهد، اما بعد از آن طفره رفت. در ماه دسامبر او از دنبال کنندگان توییتر خود پرسید که آیا باید به عنوان مدیر‌عامل باقی بماند یا خیر که پاسخ خیر بود. آقای ماسک دیگر ثروتمندترین مرد جهان نیست. برنارد آرنو، رئیس LVMH، از او پیشی گرفت.

شوک به بازار‌های سهام
بازار‌های سهام در طول سال ۲۰۲۲ آسیب دیدند. آسیب از سهام‌های بزرگ فنّاوری شروع شد. قیمت سهام متا و تسلا بیش از ۶۰ درصد کاهش یافت. اپل برای مدت کوتاهی در ماه ژانویه به ارزش بازار سهام ۳ تریلیون دلار رسید. اکنون حدود ۲.۱ تریلیون دلار ارزش دارد. اس اند پی ۵۰۰، بدترین نیمه اول خود از سال ۱۹۷۰ را سپری کرد.

بحران رمز ارزی
رمز ارز‌ها نیز به ویژه پس از فروپاشی FTX، یکی از بزرگترین صرافی‌های رمزنگاری، که رئیس آن به ظن کلاهبرداری گسترده دستگیر شد، وارد بحران شدند. بیت کوین ۶۵ درصد کاهش یافت.

اختلاف چین و آمریکا
آمریکا صادرات تراشه‌های ساخته شده با فنّاوری آمریکایی را به چین محدود کرد و چین این اختلاف را به سازمان تجارت جهانی برد.

بدترین خشکسالی ثبت شده در شاخ آفریقا بیش از ۸۰ میلیون نفر را به گرسنگی کشاند. میلیون‌ها نفر در آستانه قحطی هستند.
اتیوپی و رهبران شورشی منطقه شمالی تیگرای با پایان دادن به جنگ داخلی موافقت کردند. تصور می‌شود که صد‌ها هزار غیرنظامی به دلیل درگیری، عمدتاً بر اثر گرسنگی یا بیماری جان خود را از دست داده اند.

تجارت و زندگی روزمره در آفریقای جنوبی دائماً به دلیل قطعی برق مختل می‌شد. در شرکت برق انحصاری اسکوم به قدری سوء مدیریت و فساد وجود دارد که نیمی از ظرفیت تولید آن به شبکه‌ای متصل نیست.

آبه ترور شد
شینزوآبه، نخست وزیر سابق ژاپن، ترور شد. سلمان رشدی، نویسنده، توسط یک جهادگر مورد اصابت چاقو قرار گرفت، اما جان سالم به در برد.  

جمعیت جهان تنها ۱۲ سال پس از رسیدن به ۷ میلیارد از ۸ میلیارد نفر گذشت. بهبود در تغذیه و پزشکی باعث افزایش طول عمر انسان شده است.

از اسکار تا باکس آفیس
مراسم اسکار پر از غافلگیری بود. «کودا» اولین فیلمی بود که عمدتاً از طریق استریم اکران شد و برنده بهترین فیلم شد. این اولین بار در تاریخ آکادمی اسکار است که جایزه بهترین فیلم سال به اثری تعلق می‌گیرد که در سینما‌ها اکران نشده و ناشر آن یک شبکه استریم آنلاین است. ویل اسمیت، بازیگر، به دلیل بی‌ادبی در مورد همسرش به کریس راک، یک کمدین سیلی زد.  

نتفلیکس از کاهش تعداد مشترکین خبر داد و برای افزایش درآمد رسماً با خط مشی "بدون تبلیغات" خداحافظی کرد و طرح اشتراک با تبلیغات را راه‌اندازی کرد.

بزرگترین موفقیت باکس آفیس «تاپ گان: ماوریک» بود که ثابت کرد یک بازیگر ۶۰ ساله با لباس پرواز چرمی و بدلکاری‌ها هنوز هم می‌تواند آن‌ها را جذب کند. (ازاصطلاح باکس آفیس برای اشاره به میزان فروش فیلم‌های در حال اکران و موفقیت آن‌ها در گیشه استفاده می‌شود)