چرا احیای راه ابریشم مهم است؟

با رشد اقتصادی کشورهای شرق آسیا بویژه چین در دهه های اخیر و نیاز به مسیرهای حمل و نقلی کم هزینه تر و کارآمدتر؛ بار دیگر خبر از احیای جاده ابریشم که پیش از این 17 قرن پیاپی مهمترین مسیر پیوند شرق و غرب بود به گوش می رسد. این بار اما با امکانات مدرنی همچون خطوط ریلی و قطارهای باری نوین در کنار اتوبان های چند بانده و ایمن. احیای جاده ابریشم از آن جهت اهمیت دارد که این جاده می تواند هزینه حمل و نقل کالا را در منطقه به صورت قابل توجهی کاهش دهد و درعین حال قیمت کالا تولیدی در شرق آسیا را که به سوی غرب صادر می شود را رقابتی نگاه دارد. انتفاع کشورهای منطقه که بنیان همکاری و همگرایی هر چه بیشتر آنان نیز خواهد بود می تواند یکی از دستآورهای احیای این مسیر باشد. در این میان ایران همواره یکی از مهترین بخش های راه ابریشم و دروازه ورود آن به اروپا بوده است. حالا به نظر می رسد که این کشور می خواهد نقش تاریخی خود را در راه ابریشم بازیابی کند. اما در این راه دشواری هایی پیش روی آن است که «مانا» آنها را با کارشناسان حوزه حمل و نقل مطرح کرده است.                                                                                                                                                                                                                                            

بهزاد سیف اللهی کارشناس خبره حوزه بنادر و دریانوردی موقعیت جغرافیایی ایران در ارتباط بین شرق و غرب را یک ارتباط کامل و یک موقعیت استثنایی می داند و می گوید: این سخت افزاری است که همواره موجود است. اما برای احیای جاده ابریشم یا راه های دیگر تجاری نیاز به نرم افزارهایی هست که باید برای خلق آنها سرمایه گذاری وسیعی صورت پذیرد.                                                           

به گفته وی: تاکنون بخشی از این سرمایه گذاری ها انجام شده اما برای ارتقاء آن بازهم نیاز به جذب سرمایه بیشتری وجود دارد. تامین این سرمایه هم منوط به حمایت دولت است.                                                                                                                      

این کارشناس حوزه حمل و نقل، احیای راه ابریشم در بخش ایران را به سه بخش جاده ای، ریلی و هوایی تفکیک کرده اظهار می دارد: در بخش جاده ای با یک سری اصلاحات در جاده ها از جمله تعریض آنها، ایجاد تسهیلات مناسب برای کامیون ها و اصلاح مسیرها می توان زیرساخت مناسبی را فراهم کرد تا کامیون ها در مسیر شرقی- غربی و بالعکس ایران، منتهی به ترکیه و شرق دریای خزر به راحتی عبور و مرور کنند. در بخش ریلی نیز در مسیر شرق به غرب ضعف هایی وجود دارد که می بایست با سرمایه گذاری مناسب مرتفع شود. سیف اللهی این مسیر ریلی را جایگزین مطمئن ریل های بارجی(بارج های مجهز به ریل) در میانه دریای خزر دانسته عنوان داشت: مسیر دریای خزر با وجود وضعیت جوی و جغرافیای دشوار بسیار پر هزینه است. او تسهیل مقررات و جذب سرمایه گذاری خارجی را شاه کلید توسعه خطوط ریلی ایران می داند که در نتیجه آن سرعت حمل و نقل کالا در منطقه افزایش چشمگیری خواهد داشت. این مدیر سابق حوزه بنادر در ادامه اظهاراتش ضمن اشاره به بخش هوایی گفت: مسیر سوم که بدان کمتر توجه شده مسیرهای هوایی از آسمان ایران است. موقعیت منطقه ای ایران و ارتفاع هزار متری فرودگاه امام خمینی(ره) از سطح دریا در مقایسه با فرودگاه دوبی می تواند کشور ما را به عنوان یکی از بهترین مسیرهای هوایی از اروپا به آسیا و استرالیا معرفی کند. این هم نیازمند سرمایه گذاری سنگینی نیست بلکه با ایجاد تسهیلات نرم افزاری و تسهیل در مقررات می توان از مواهب آن بهره مند شد.                                                                                                                                                                                                                                                          

ملک رضا ملک پور دیگر کارشناس حوزه حمل و نقل ضمن اشاره به ورود چندی پیش یک قطار باری از شرق چین به مقصد ایران آن را نمادی از تمایل چین و کشورهای منطقه برای احیای جاده ابریشم دانست و اظهار داشت: این قطار از شرق چین به سوی قزاقستان رفته و از طریق ترکمنستان و سرخس وارد ایران شد. این قطار نماد احیای راه ابریشم تاریخی بود. این بیانگر تلاش دولت های ذینفع برای بهره مندی از منافع این مسیر تاریخی است. 

وی نقش ایران را در احیای جاده ابریشم مهم ارزیابی کرده عنوان داشت: ما به عنوان بخش مهم و اعظم این مسیر باید تلاش کنیم که با بهبود خطوط مواصلاتی خود من جمله خطوط ریلی که قطعا مهمترین و اصلی ترین بخش از راه نوین ابریشم خواهد بود سرعت مورد نیاز جابجایی کالا را در این مسیر افزایش دهیم. 

این مدیر سابق حوزه بنادر در ادامه اظهاراتش خاطر نشان ساخت: هم اکنون مسیر موازی برای راه ابریشم وجود دارد. به این صورت که کالا از طریق بندر اکتائو قراقستان به بندر ترکمن باشی ترکمنستان ارسال شده سپس از طریق بندر باکو آذربایجان به اروپا گسیل می شود. این مسیر البته نسبت به مسیر اصلی راه ابریشم که از ایران می گذرد بسیار پرهزینه تر است.                                            

به گفته ملک پور: پیامی که چینی ها با رهسپار کردن قطار باری از شرق چین به سوی ایران به ما رساندند تاکید بر همین نکته بود که اگر مسیر ایران به زودی در وضعیت مطلوب خود قرار بگیرد قطعا بر مسیر های دیگر ارجحیت خواهد داشت.                                

وی در تشریح فرصت هایی که احیای راه ابریشم برای ایران ایجاد می کند اذعان کرد: احیای راه ابریشم این فرصت را برای ایران ایجاد می کند که در پسابرجام با دنیا از راه فرصت های اقتصادی و سرمایه گذاری وارد تعامل تازه ای شود.                                                                    

او بر خلاف سیف اللهی مسیر جاده ای راه ابریشم را اقتصادی ندانسته، با تاکید به حمل و نقل ریلی افزود: راه ابریشم تنها از طریق ریلی اقتصادی خواهد بود. به عبارت دیگر تا زمانیکه خطوط مطلوب ریلی با سرعت مناسب در این راه وجود نداشته باشد همچنان حمل و نقل دریایی با توجه به توانمندی های ذاتی که دارد در اولویت خواهد بود. اما اگر زیرساخت های مناسب فراهم شود کشور ما می تواند در بدیهی ترین حالت از درآمد های هزینه عبور تِرن ها متنفع شود که قطعا رقم کمی نخواهد بود. البته این رقم در برابر فرصت های لجستیکی در حمل و نقل بین المللی ناچیز است.                               

مدیر اسبق بندر شهید رجایی راهبرد ایران در اقتصاد را تا پیش از این تدافعی اعلام می دارد و می گوید: بنا به تجربه تاریخی نه چندان شیرین که 8 سال جنگ تحمیلی بخشی از آن است، ایران در اقتصاد حالتی تدافعی داشته اما به نظر می رسد پس از این، باید در حوزه اقتصادی رویکری تهاجمی به خود بگیرد. 

وی در تشریح این مسئله اظهار داشت: شبکه بین المللی توزیع جهانی یک از مهمترین بخش های سودآور اقتصادی است که ایران می تواند با تکیه بر موقعیت ویژه جغرافیایی و توانمندی های زیر ساختی که دارد از آن بهره مند شود.                                                        

به اعتقاد ملک پور بهترین مثال در این زمینه کشورهای حوزه CIS هستند که طبیعی ترین مسیر حمل ونقل کالا برای این کشورها با پتانسیل بالا و بازار روبه رشدی که دارند، قطعا ایران است. او پیشنهاد می دهد که شرکت های حمل و نقلی این کشورها با شرکت های ایرانی جوینت ونچر کنند.

وی در توضیح این امر می گوید: با سرمایه گذاری این شرکت ها در هزار کیلومتر سواحل دست نخورده مکران در جنوب شرق ایران قطعا ترافیک بین المللی کالا متحول خواهد شد. این به معنای متاثر کردن زنجیره عرضه جهانی است.                                            

به گفته ملک پور: اینها پتانسیل هایی است که تا کنون نادیده گرفته شده. این نشان می دهد که ایران نه تنها می تواند در حمل و نقل منطقه از مسیرهای مانند راه ابریشم موثر باشد بلکه حمل و نقل جهانی ر اتحت تاثیر امکانات و استعداد های خود قرار دهد.                                         

وی در آخر احیای ترانزیتی و ترانشیپی ایران را یک ضرورت مهم دانست و عنوان داشت: ما می توانیم با هدایت و برنامه ریزی دولت از طریق یکی از مدیران ارشد و کارکشته، برنامه احیای ترانزیتی وترانشیپی ایران را در مدت یک یا دو سال به اجرا درآوریم که در نتیجه آن نقش کشور در راه ابریشم و... احیا شود. مطمئنا اگر منافع کشورهای حوزه CIS در این منطقه درگیر شود، در پی آن کشورهای BRICS به صورت طبیعی و برای تامین بازارهای منطقه به اینجا متمایل می شوند که در نتیجه آن می توان انتظار داشت که ترافیک بین المللی کالا تحت تاثیر مثبت قرار گیرد.