بهره برداری از دریا و سواحل در نقطه صفر است

پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی ، یک مرکز تحقیقاتی و پژوهشی است که در محدوده علوم فیزیک، شیمی، زمین شناسی و علوم زیستی دریا و در محدوده مهندسی در زمینه های مهندسی سواحل، سازه های دریایی، سازه های دور از ساحل فعالیت می کند علاوه بر این پژوهش در زمینه علوم جبری نیز بر عهده این پژوهشگاه گذاشته شده است.

 

انسان در زمینه های مختلف از نعمت های الهی دریا و اقیانوس بهره می برد. در مصارف غذایی، دارویی (موجودات زنده دریا)، حمل و نقل، معادن دریایی و صنعت توریسم بهره برداری می کند و برای اینکه این بهره برداری پایدار و سودمند باشد و خسارتی به محیط دریا وارد نشود نیاز است نسبت به فرآیندهای مختلف موجود در دریا و سواحل شناخت دقیقی پیدا کند تا آسیب ها به محیط به حداقل برسد و راهکارهای استفاده بهینه فراهم شود و برای این کار نیاز به تحقیقات برای شناخت دریا و سواحل است که انجام همه نوع این تحقیقات برعهده پژوهشگاه است.

 

فعالیت های پژوهشگاه در زمینه های متعدد بر عهده سازمان های مختلف همانند: سازمان شیلات ایران برای استفاده از آبزیان، سازمان محیط زیست جهت حفاظت از محیط زیست و بازسازی مناطق آسیب دیده، سازمان بنادر و دریانوردی جهت حمل و نقل و ساخت بنادر، ارگان های نظامی و بطور کلی در اختیار سازمان هایی که با دریا و سواحل در ارتباط هستند، قرار می گیرد.

 

ـ ما با اکثر سازمان ها و ارگان هایی که با مسایل دریا و ساحل درگیراند در ارتباط هستیم. از لحاظ مسایل فرهنگی و سیاسی با وزارت خارجه در ارتباط هستیم.

 

پژوهشگاه تاکنون با پروژه هایی که مورد نیاز سازمان بنادر بوده همکاری داشته است. به عنوان مثال پروژه مدیریت سازه امواج دریای ایران در سطح سه دریای خلیج فارس، خزر و دریای عمان نقش اساسی در زمینه شناخت امواج سطحی باد و همه موارد مرتبط با دریا دارد و از نظر مدیریت جامع پسماند(ISWM) اولین پروژه بزرگ در منطقه است. این نوع تحقیقات را پژوهشگاه اقیانوس شناسی برای سازمان بنادر با همکاری مشاوران خارجی مورد بررسی قرار داده و در حال حاضر نیز با انجام پروژه های دیگر با سازمان بنادر در ارتباط هستیم. پژوهشگاه با سازمان بنادر دوره های آموزشی مشترک منطقه ای، کارگاه های آموزشی با شرکت کارشناسان خارجی برگزار کرده است. در کل ارتباط بسیار خوبی با سازمان بنادر وجود دارد.

 

مساله حمل و نقل دریایی و بنادر در حوزه مسایل کاری سازمان بنادر است. اما مسئول مسایل آموزشی و پژوهشی کشور وزارت علوم و تحقیقات و فناوری است؛ مسایل آموزشی دریا عمدتا در دانشگاه های تخصصی مرتبط با حوزه دریا متمرکز است که البته بسیاری از دانشگاه ها رشته های مرتبط با دریا را برگزار می کنند. به عنوان مثال دانشگاه خرمشهر و دانشگاه علوم و فنون دریایی چابهار از دانشگاه های تخصصی در زمینه دریا شناسی هستند که تمرکز اصلیشان در زمینه آموزش است اما در کارهای پژوهشی نیز همکاری می کنند. پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی نیز علاوه بر انجام وظایف خود تا جایی که قوانین اجازه دهد با دانشگاه ها در زمینه آموزشی همکاری می کند.

 

در طرح جامع علمی کشور موضوع بهره گیری از دریا و اقیانوس به طور آشکار مطرح شده است؛ وبه طور کلی در سطح کشور اهمیت نقش دریاها و سواحل ایران و بهره برداری در زمینه های مختلف از جمله حمل و نقل دریایی مطرح شده و در رده های مختلف نظام مورد تاکید قرار گرفته است، در زمینه آموزشی ما مشکل قانونی کمتری داریم . البته هر بخشی را باید جداگانه بررسی کرد تا بتوانیم نقاط ضعف را شناسایی کرده و کاهش دهیم بنابراین نباید قضاوت کلی داشته باشیم. باتوجه به اینکه در زمینه اقیانوس شناسی و دریانوردی در مجاورت سه دریای عظیم و مهم قرار گرفته ایم اما به طور جدی بسیاری از مسایل مرتبط با دریا در سه دهه بعد انقلاب مورد توجه قرار گرفته است که در این زمینه پیشرفت های عالی داشتیم و وجود اندکی ضعف در این زمینه عادی است. در کل در قوانین مشکلی نداریم و اگر ضعفی هم وجود دارد باید سازمان های مرتبط به طور جداگانه بررسی شوند تا مشکلات را برطرف کنیم.

 

اخیراَ یک تفاهم نامه با سازمان بنادر تهیه شده که با همکاری دو طرف مراحل نهایی را طی می کند و در مرحله امضا است؛ همچنین جلسات مختلفی با مسئولین سازمان بنادر و دریانوردی برگزار شده که در این جلسات پروژه های مختلفی مورد بحث قرار گرفت که برخی از پروژه ها در مرحله امضا و برخی در حال بررسی است. در کل پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی همکاری با سازمان بنادر را به عنوان یک همکاری استراتژیک در نظر دارد و سازمان بنادر و دریانوردی نیز در چند دهه گذشته حمایت های بسیار خوبی در زمینه تحقیق دریایی داشته است.

 

 بطور کلی بهره برداری ما از امکانات دریا و سواحل دریا نسبت به منابع موجود در آنها صفر و بسیار اندک است این در حالی است که کشور از نظر موقعیت جغرافیایی در جایگاه ویژه ای قرار دارد. برای رسیدن به حداکثر بهره برداری از امکانات دریا راه طویلی پیش رویمان قرار دارد که همکاری سازمان ها و ارگان های مرتبط نقش اساسی در این زمینه دارد. در حال حاضر نیز افزایش همکاری پژوهشگاه با سازمان بنادر مورد توجه قرار گرفته است تا این سازمان ها در محدوده وظایف خودشان پیشرفتهای لازم را داشته باشند.

 

در حوزه آموزش نمی توان به صورت کلی قضاوت کرد، حرف اول در حوزه آموزش را آموزش دهندگان خواهند زد، یعنی اگر خواستار توسعه آموزش دریایی در کشور هستیم باید مدرسان توانمندی را در زمینه دریایی داشته باشیم همچنین باید با همکاری کشورهایی که در این زمینه توانمند هستند و با کمک اساتید برجسته دوره های آموزشی عالی در سطوح مختلف به ویژه در سطح دکترا را به طور مستمر برگزار کنیم و این موضوع باید به عنوان یک سیاست کلی کشور مدنظر قرار گیرد. برای بهره برداری و حفاظت از دریا باید افراد آموزش دیده قوی در سطوح مختلف در اختیار داشته باشیم و برای تربیت این افراد به حمایت ملی نیاز داریم. به طور کلی باید تعدادی دانشگاه مجهز با همکاری کشورهای معتبر خارجی داشته باشیم تا بهره برداری از دریاها در آینده به صورت بهینه انجام شود.

 

آیا پژوهشگاه اقیانوس شناسی در این زمینه فعالیت خاصی را مدنظر دارد؟

بله، ازآنجایی که پژوهشگاه به امکانات و کشتی های تحقیقاتی دسترسی دارد شرایط برای همکاری های لازم در زمینه های پژوهش های مختلف و آموزشی با دانشگاه ها فراهم است. همچنین پژوهشگاه می تواند با انجام پژوهش های مختلف در این زمینه کمک کند. در کل دو نوع آموزش وجود دارد: یکی آموزشگاه های آکادمیک که منجر به دریافت مدرک می شود و نوع دیگر آموزش های کوتاه مدت کارگاهی است؛ که پژوهشگاه در آموزش های کارگاهی با متخصصان داخلی و خارجی همکاری دارد و کارگاه های بسیاری در سطح ملی و منطقه ای برگزار کرده است.