بوی گازوئیل در نفس‌های حرا/ ریشه‌های سبز در باتلاق سیاه خفه می‌شود

به گزارش مانا، روز جهانی جنگل‌های حرا (مانگرو) هر سال در ۲۶ جولای (۴ مرداد) گرامی داشته می‌شود. این روز از سوی یونسکو به عنوان «روز جهانی حفاظت از اکوسیستم‌های مانگرو» نامگذاری شده است تا بر اهمیت زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی این جنگل‌های ساحلی در حفاظت از تنوع زیستی، مقابله با تغییرات اقلیمی، و حمایت از معیشت جوامع ساحلی تاکید شود.

اما این سرمایه طبیعی در استان هرمزگان، طی سال‌های اخیر به‌شدت زیر فشار تهدیدات انسانی قرار گرفته و یکی از جدی‌ترین مخاطرات، پدیده رو به رشد قاچاق سوخت و تخلیه گازوئیل در خور‌ها و سواحل استان است. امری که نه‌تنها خلاف قانون، بلکه تهدیدی مستقیم علیه حیات اکولوژیک منطقه به شمار می‌رود.

بنا بر گزارشات منابع محلی و فعالان محیط زیست، قاچاقچیان برای سبک‌سازی قایق‌ها و تسهیل تردد در حین درگیری و مواجهه با ماموران دریابانی، بخشی از سوخت را در دریا و خور‌ها تخلیه می‌کنند؛ روشی که خسارات جبران‌ناپذیری به زیستمندان وارد می‌کند.

از آنجایی که مانگرو‌ها به دلیل ویژگی‌های فیزیولوژیکی خاص خود، به شدت نسبت به آلودگی‌های نفتی حساس هستند. گازوئیل، با خاصیت سمّی و چسبندگی‌اش، بر ریشه‌های هوایی درختان حرا می‌نشیند و باعث اختلال در تبادل گاز و تنفس گیاه می‌شود. این موضوع منجر به مرگ تدریجی گیاهان و کاهش سطح سبز اکوسیستم می‌شود و بر اساس مشاهدات میدانی، نمونه‌های مکرری از خشکیدگی کامل و آسیب به جنگل‌های حرا در خوریات، خصوصا خور تیاب و کرگان میناب مشاهده شده است.

نشت سوخت منجر به کاهش اکسیژن محلول در آب، مرگ لارو‌ها و بچه‌ماهی‌ها، و از بین رفتن ذخایر ژنتیکی مهم در منطقه می‌شود و متأسفانه در خور تیاب و برخی مناطق دیگر میناب، نمونه‌هایی از این اتفاقات به صورت میدانی ثبت شده‌اند.

جنگل‌های مانگرو در نقش «مهد زادآوری آبزیان» و استقرار نوزادان آنها تا زمان رسیدن به پایداری، در اکوسیستم، نقش‌آفرینی می‌کند و آن‌گونه که پژوهش‌های علمی و گزارشات سازمان حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد، بستر ریشه‌ای درختان حرا به دلیل ساختار متراکم و کم‌عمق خود، بهترین زیستگاه برای تخم‌ریزی، رشد و پناه لارو‌های بسیاری از گونه‌های تجاری و غیرتجاری آبزی است. از میگو گرفته تا ماهیان خوراکی و حتی برخی از گونه‌های در حال انقراض.

از دیگر مزایای ایک درختان زیبا، می‌توان به نقش مهم آنها در برابر فرسایش سواحل اشاره کرد و علاوه بر آن، حرا‌ها محل تغذیه، پناه و پرورش میلیون‌ها بچه‌ماهی و میگو در هر فصل هستند و آسیب به این زیستگاه‌ها، مستقیماً به کاهش ذخایر دریایی و معیشت صیادان منطقه منجر می‌شود.

در اسناد رسمی نیز، موارد متعددی از توقیف شناور‌های حامل سوخت قاچاق به ثبت رسیده که برخی از آنها پیش از توقیف، اقدام به تخلیه بخشی از سوخت در مسیر دریایی کرده‌اند. اما نبود نظارت مستمر، نبود پایش‌های زیست‌محیطی در سطح محلی و ضعف برخورد قضایی، عملاً زمینه تکرار تخلفات را فراهم کرده است. هرچند در گذشته، جمعی از تشکل‌های زیست‌محیطی جنوب کشور با انتشار بیانیه‌ای خواستار تشکیل «کمیته ویژه پیشگیری و پایش آلودگی‌های ناشی از قاچاق سوخت» در سواحل هرمزگان شده‌اند، اما نبود اراده و مدیریت قوی، با درک مناسب و حداقلی از اهمیت این اکوسیستم حساس، موجب خشکیدگی حجم قابل توجهی از درختان حرا شده است.

بی‌تفاوتی و عدم وجود اراده در اداره‌کل حفاظت محیط زیست و اداره‌کل منابع طبیعی استان، موجب شده تا هرکس، به هر بهانه‌ای، هرگونه رفتار مخربی را نسبت به این بخش‌ها داشته باشد و عملا، حرا در هرمزگان رها شده است.

اکوسیستم‌های مانگرو تنها به استان هرمزگان تعلق ندارند؛ بلکه میراثی ملی و حتی جهانی‌اند. بی‌توجهی به تخریب آنها، به معنی قطع زنجیره‌های حیاتی زیست‌محیطی و تشدید بحران‌های اکولوژیکی آینده است.