هیچ گونه آلودگی در حادثه بندر شهید رجایی وارد دریا نشد/ بررسی بحران پسروی آب دریای خزر در کنوانسیون خزر

به گزارش خبرنگار مانا، احمد رضا لاهیجان زاده در نشست خبری که امروز به مناسبت هفته محیط زیست برگزار شده بود در پاسخ به سؤال خبرنگار مانا مبنی بر اثرات آتش سوزی بندر شهید رجایی بر محیط زیست دریایی منطقه گفت: پس از وقوع انفجار بندر شهید رجایی در همان دقایق اولیه، نیرو‌های محیط زیست استان و بعد‌ها کارشناسان از تهران در محل حاضر شدند تا با انجام تدابیر لازم از ورود آلودگی به دریا جلوگیری کنند.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تشکیل ستاد مدیریت بحران، ادامه داد: سه نقطه از کانال‌های منتهی به دریا که برای تخلیه پساب تعبیه شده بود، مسدود و جلوی ورود آلودگی به دریا گرفته شد و همین امر باعث شد تا یک قطره از آلودگی ایجاد شده وارد دریا نشود.

وی همچنین به طبقه بندی پسماند‌های تولید شده برای دفع با مدیریت محیط زیست اشاره کرد و گفت:  با وجود ابعاد گسترده حادثه، انفجار هیچ گونه خسارت محیط زیستی به دنبال نداشت و البته تجربه خوبی هم برای محیط زیست در این عرصه و مدیریت بحران بود.

وی خاطرنشان ساخت: ارزیابی خسارت محیط زیستی وارد شده در زمینه آلودگی هوا و خشکی در قالب مطالعات جداگانه در دست انجام است که به زودی نتایج حاصل از آن اعلام خواهد شد.

این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست، اذعان داشت: اقدامات مؤثر سازمان حفاظت محیط زیست به منظور جلوگیری از ورود آلودگی به دریا منجر به تقدیر ویژه رئیس جمهور از اقدامات شبانه‌روزی سازمان حفاظت محیط زیست در حادثه بندر شهید رجایی شد.

لاهیجان‌زاده در ادامه نشست خبری درباره گونه‌های مهاجم ماهی به تالاب‌ها و آب‌های کشور گفت: ورود این گونه‌ها به دو صورت انجام می‌شود، اولین حالت به صورت طبیعی است که به عنوان مثال ورود گونه تیلاپیا به تالاب شادگان از طریق اروند‌رود و کشور عراق در زمان جنگ این کشور با آمریکا روی داد؛ روش دیگر هم پرورش این گونه‌ها توسط سازمان شیلات است که برای تأمین پروتئین کشور برخی گونه‌های غیربومی را پرورش می‌دهند که این گونه‌ها در مواردی وارد آبراهه‌ها می‌شوند.

وی ادامه داد: برخی فعالیت‌های بیولوژیکی برای مقابله با گونه مهاجم جواب می‌دهد؛ به عنوان مثال در خصوص تیلاپیا در جنوب کشور مطالعاتی در مرکز تحقیقات شیلات انجام شد که یک گونه بومی ما می‌توانست از بچه ماهیان تیلاپیا تغذیه کند، این تحقیق وارد فاز عملی شد که در نتیجه آن، جمعیت تیلاپیا در شادگان کاهش چشمگیری پیدا کرد؛ حال اگر تالاب‌ها به شرایط طبیعی خود بازگردند، بار دیگر گونه‌های بومی رشد و با گونه‌های مهاجم مقابله خواهند کرد که نمونه موفق آن در تالاب نیوز است که توانستیم گونه مهاجم کاراکال را در آن کنترل کنیم.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، همچنین در خصوص آب‌شیرین‌کن‌ها و تأثیر آنها بر محیط زیست دریایی خاطرنشان ساخت: با توجه به اینکه توسعه دریامحور به یک سیاست در اسناد بالادستی از جمله برنامه هفتم توسعه تبدیل شده و توسعه به سمت سواحل به ویژه سواحل جنوب است، یکی از شاخص‌های اصلی توسعه بحث تامین آب برای شهر‌های جدید در سواحل و توسعه اقتصادی در این مناطق است که در این راستا تأمین آب از دریا در دستور کار قرار گرفته است.

وی با اشاره به اینکه در کنار این موارد و با توجه به شرایط بحرانی آب به ویژه در کویر مرکزی به دلیل توسعه نامتوازن رو‌به‌رو هستیم که این شهر‌ها اکنون برای تامین آب شرب نیز با چالش مواجه هستند، تصریح کرد: سازمان حفاظت محیط زیست از حدود ۵ سال قبل در این خصوص احساس خطر کرد و به سرعت مطالعات پهنه‌های استقرار آب‌شیرین‌کن که کمترین آسیب را به کیفیت دریا وارد می‌کند را انجام دادیم و اجازه ندادیم پروژه‌های بزرگ مقیاس آب‌شیرین‌کن در دریا ایجاد شود چرا که خلیج فارس یک دریای نیمه بسته محسوب می‌شود که تنها راه ارتباطی آن تنگه هرمز است و لذا پذیرش محدودی برای شورابه دارد.

وی با تأکید بر اینکه در حوزه تخلیه شورابه‌های ناشی از آب‌شیرین‌کن نیز استاندارد‌های دقیق و سختگیرانه و علمی تهیه کردیم تا شورابه‌ها در اعماق دریا رهاسازی شود تا کمترین تأثیرگذاری را در اکوسیستم داشته باشد، اکنون تخلیه شورابه در نقاط مشخص شده‌ای، انجام می‌شود، بیان داشت: آب شیرین‌کن‌ها در هر صورت در کاهش کیفیت تأثیرگذار هستند و  نمی‌توان این تأثیر را به صفر رساند، اما به دنبال این هستیم که این اثر را به کمترین میزان برسانیم، چون چرخش آب در خلیج فارس هفت ساله است از این رو نیاز به حفاظت بیشتری دارد.

لاهیجان زاده عنوان کرد: از سوی دیگر فقط اجازه می‌دهیم آب شیرین‌کن‌ها برای آب شُرب مورد استفاده قرار گیرد تا کمترین فشار به محیط زیست وارد شود، بر این اساس تمرکز ما بیشتر بر احداث آب شیرین کن در دریای عمان است که تاکنون ٣ درخواست به سازمان محیط‌زیست ارائه شده است؛ البته بیشتر کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس از آب شیرین کن‌ها استفاده می‌کنند، برخی از دریای عمان و دریای سرخ هم بهره می‌برند از این رو با توجه به اهمیت موضوع، مسأله آب شیرین کن‌ها وارد دستور کار راپمی شده گرفته است.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست، خاطرنشان ساخت: ۵۰ درصد آب شیرین‌کن‌های دنیا در خلیج فارس و دریای سرخ است، در واقع تمرکز بخشی از آب شیرین کن‌های عربستان در دنیای سرخ، کشور عمان از دریای عمان و بقیه از خلیج فارس است.

وی با اشاره به اینکه حجم آب شیرین شده توسط آب شیرین‌کن‌ها در کشور ما بسیار پایین است، گفت: بزرگترین آب شیرین‌کن ایران در بندرعباس سالانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب شیرین تولید می‌کند در حالیکه این عدد در کشور‌های عربی روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب است، در کشور ما پیش بینی شده اگر تمام پروژه‌های آب شیرین کن اجرا شود ۳ میلیون متر مکعب آب به صورت روزانه شیرین خواهد شد.

لاهیجان زاده در ادامه به کاهش ۴۵ سانتی متری تراز آب دریاچه ارومیه در مقایسه با سال گذشته اشاره کرد و گفت:  بر اساس آخرین آمار تراز آب دریاچه ارومیه  ۱۲۷۰.۲۲ و مساحت آن ۱۰۵۰ کیلومتر مربع با حجم آب  ۴۷.۱ میلیارد متر مکعب است که همین اعداد به ترتیب در سال گذشته در همین زمان ۱۲۷۰.۶۷ بوده است، همچنین مساحت دریاچه در سال گذشته ۲ هزار و ۱۷۱ کیلومتر مربع و حجم آن ۲.۸ میلیارد متر مکعب بوده است که این ارقام در سال جاری نسبت به سال قبل کمتر شده است.

وی با اشاره به کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: بحث روان آب‌ها به حداقل رسیده و تامین مقاله هم امسال بسیار کمتر از سال گذشته بوده است به گونه‌ای که در حال حاضر وضعیت محیط زیست دریاچه ارومیه بسیار نگران کننده است.

لاهیجان‌زاده همچنین از برگزاری کنوانسیون خزر در پاییز خبر داد و گفت: در این اجلاس که به میزبانی ایران برگزار خواهد شد، اهتمام کشور‌ها برای کاهش پسروی خزر، رهاسازی آب از ولگا و حفاظت از فوک خزری بررسی خواهد شد.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های کشور در خصوص پروژه نجات بخشی خلیج گرگان نیز اظهار داشت: پسروی آب خزر را از سال  ۱۹۹۵  میلادی شاهد هستیم، این پسروی در ابتدا کند و حدود ۷ سانتی‌متر در سال بود، اما از سال ۲۰۲۱ میلادی شدت گرفت و در ۲  سال اخیر به عدد ۲۰ سانتی‌متر در سال رسیده است؛ در اجلاسی که اخیراً در روسیه برگزار شد، بخش مهمی از گفت‌و‌گو‌ها به پسروی آب خزر اختصاص داشت، در این جلسات با حضور کارشناسانی از همه کشور‌های حاشیه خزر، اعلام شد که پسروی تا ۱۵ سال آینده ادامه خواهد داشت و از حدود ۱۰ سال بعد، روند پسروی کمی کند و آهسته خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه یکی از نقاطی که پسروی آب دریای خزر در ایران به شدت تحت تاثیر قرار دارد، خلیج گرگان بود، بیان داشت: بعد از اینکه مطالعات در سال ۱۴۰۳ نشان داد که اگر لایروبی صورت نگیرد ۹۰ درصد خلیج را از دست خواهیم داد، به دستور رئیس جمهور وقت به فوریت لایروبی آشوراده انجام شد؛ اکنون مطالعات نشان می‌دهد که تا سال ۱۴۰۸ برای پمپاژ آب فرصت داریم و در غیر این صورت خلیج خشک خواهد شد.

لاهیجان زاده، تصریح کرد: تحقیقات توسط وزارت نیرو انجام می‌شود که یک سال زمان خواهد برد، اگر تحقیقات به نتیجه برسد و بودجه لازم تامین شود، در صورت همکاری همه دستگاه‌ها ۴ سال پمپاژ انجام خواهد شد تا از خشکی خلیج و تبدیل آن به کانون گرد و غبار جلوگیری شود.

به گفته معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست، در آخرین بازدیدی که از خلیج گرگان داشتیم، ۵۰۰ متر منتهی به دریا مجدد درحال رسوب‌گذاری است که در تماس با استاندار درخواست شد سریعا کشتی لایروب بخش انتهایی را لایروبی کند که جریان آب تا سال ۱۴۰۸  دوام داشته باشد؛ با توجه به اهمیت موضوع، ماه گذشته دستور رئیس جمهور را برای تامین اعتبار موردنیاز گرفتیم.