اعزام نفتکش‌ها به ونزوئلا و دستاوردهای ایران

 دستاورد مهم سیاسی- اقتصادی

از زمان اعلام حرکت نفتکش‌های حامل بنزین از ایران به ونزوئلا واکنش‌های مختلفی در رسانه‌های جهان مطرح شد. برخی کارشناسان در این پیوند، ابراز نگرانی و برخی نیز نسبت به نهایی شدن این مأموریت تردید داشتند. در این میان مقامات دولت ترامپ نیز نفتکش‌های ایرانی را تهدید کردند. برخی نیز نسبت به تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا به دنبال اعزام این نفتکش‌ها به ونزوئلا و همچنین احتمال درگیری هشدار دادند.

به رغم همه اما و اگرهای مطرح شده از سوی دولت‌ها و رسانه‌های همسو با سیاست‌های کاخ سفید، نفتکش‌ها طبق برنامه و جدول زمانی تعیین شده وارد آب‌های ونزوئلا شدند و محموله‌های خود را تخلیه کردند. تحقق این مأموریت نه تنها تعجب برخی کارشناسان را برانگیخت، بلکه تحلیل‌گران بر این باورند که با توجه به شرایط تحریمی دو کشور ایران و ونزوئلا، انتقال این محموله‌ها نقطه عطفی در فرآیند مقابله ایران با اهرم تحریم با اتکا به ارتقای توانمندی‌های داخلی در عرصه های گوناگون محسوب می‌شود.

دستاورد اعزام نفتکش‌ها در ابعاد سیاسی و اقتصادی واکنش‌های بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران را به دنبال داشته؛ به طوری‌که اهمیت موضوع تحکیم روابط راهبردی ایران- ونزوئلا همزمان با مواجهه دو کشور با تحریم‌ها را در کانون بحث‌ها قرار داد. اثربخشی سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تحریم‌های آمریکا در این رویداد، نمود بیشتری پیدا کرد و جامعه جهانی به این مهم پی برد که ایران، نه تنها به واسطه فشار حداکثری و تحریم ها به زانو در نیامده، بلکه با ساز وکارهای مختلف در مسیر مقابله با آن گام های مؤثر برداشته است.

انتقال نفتکش‌های ایرانی به ونزوئلا، عملاً در حوزه سیاسی و اقتصادی دستاوردی مهم برای دولت ایران محسوب می‌شود؛ به طوری‌که رسانه‌ها و کارشناسان مختلف به این مهم اذعان کرده‌ و آن را نقطه عطفی در عرصه بین‌المللی خوانده‌اند.

 خودکفایی بخش انرژی در دوران اقتصاد مقاومتی

ارتقای توانمندی داخلی در عرصه صنعت پالایشگاهی و تولید بنزین و نیز مدیریت مصرف این کالای راهبری در داخل کشور همگام با اجرای اصل جهش تولید و اقتصاد مقاومتی به عنوان اولویت‌های دولت کنونی، این امکان را فراهم کرده که جمهوری اسلامی در شرایطی که تحت بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها قرار دارد، بتواند در زمان واحد، پنج نفتکش غول پیکر حامل بنزین به ونزوئلا اعزام کند. خودکفایی در این بخش در حالی تثبیت شده که برای نمونه ایران توانست در زمستان سال گذشته نه تنها نیاز گاز داخل را تأمین کند، بلکه صادرات گاز را در دستور کار خود قرار دهد. 

بر اساس یک گزارش وزارت نفت، در پایان سال ۱۳۹۸ تولید بنزین به ۱۱۰ میلیون لیتر در روز رسید؛ این در حالی است که در آغاز دولت یازدهم تولید آن ۵۲ میلیون لیتر در روز بود.

 تبدیل تحریم‌ها به فرصت

صادرات بنزین ایران به ونزوئلا در بحبوحه تشدید فشارهای دولت ترامپ، پیام معناداری برای سردمداران کاخ سفید داشته است. تحقق این مأموریت حکایت از آن دارد که راهبرد تحریم‌های دولت واشنگتن علیه بخش صنعت، انرژی و صادرات ایران، جمهوری اسلامی ایران را به تلاش برای یافتن راههای مختلف برای صادرات کالاهای خود سوق داده است.

دولت ترامپ از زمان حضورش در کاخ سفید، تمامی اهرم‌های فشار و تحریم را علیه ایران به کار بسته تا ایران را در اجرای سیاستهای مدنظرش مستاصل کند. اما دولت ایران ضمن تأکید بر مقاومت در برابر فشارهای واشنگتن، همواره تاکید کرده که این تحریم‌ها نه تنها نتیجه دلخواه آمریکایی‌ها را در بر نخواهد داشت بلکه نتیجه معکوس به دنبال دارد.

ترامپ و مشاورانش بر پایه محاسبات اشتباه، معتقدند فشار حداکثری علیه ایران جواب داده  و توانایی‌های جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای را در محاسباتشان لحاظ نکرده‌اند. هرچند تحریم‌ها و فشارهای واشنگتن و هم‌پیمانانش مشکلات زیادی را برای اقتصاد ایران ایجاد کرده اما سیاست تبدیل تحریم به فرصت، راهگشای بسیاری از چالش‌ها بوده و خواهد بود.

 تحکیم روابط دو هم‌پیمان دیرینه

ایران و ونزوئلا دهه‌هاست روابط قوی و محکمی در حوزه‌های مختلف داشته‌اند. ایران در حالی با فشارهای اقتصادی آمریکا روبرو بوده که می‌تواند با تحکیم روابط با کشورهای دوست همچون ونزوئلا، یک سری کمبودها را جبران کند. نیکلاس مادورو رئیس‌ جمهوری ونزوئلا که دولتش بشدت تحت فشار آمریکا بوده، در طول سه سال اخیر با مشکلات اقتصادی و اجتماعی جدی دست‌ وپنجه نرم کرده اما بر مقاومت و پایداری در برابر تحریم‌ها تأکید داشته و همین پافشاری و مقاومت نتیجه داده است. دولت مادورو با حمایت از سوی کشورهایی همچون ایران، روسیه، چین و کوبا توانسته راههایی را برای حل ‌و فصل نسبی مشکلات اقتصادی خود بیابد. ونزوئلا که بزرگترین ذخایر نفتی جهان را داراست و از ذخایر مناسبی طلا نیز برخوردار هست، به دلیل جنگ اقتصادی آمریکا نتوانسته آن چنان که باید و شاید از ظرفیت‌های خود به ویژه در حوزه انرژی استفاده کند. قطعاً ونزوئلا می‌تواند به شریک تجاری مهمی برای ایران در دوران تحریم‌ها تبدیل شود. همزمان با فشار آمریکا به کشورهای جهان برای عدم مراوده‌های اقتصادی با ایران، می‌توان از ظرفیت یکسری کشورهای دیگر برای پیشبرد اهداف اقتصادی بهره برد که ونزوئلا یکی از این کشورهاست.

  آمریکای لاتین؛ فرصتی مغتنم

ایران همواره روابط قوی و رو به گسترشی با کشورهای آمریکای لاتین داشته است و کشورهای این منطقه نیز بارها از تقویت روابط با تهران استقبال کرده‌اند. آمریکای لاتین به دلیل ظرفیت‌های بالا در حوزه اقتصادی می‌تواند کمک زیادی به راهبردهای اقتصادی جمهوری اسلامی ایران کند. لازم است سیاست‌های جدی و عملی را برای حضور پررنگ‌تر در آمریکای لاتین به کار بست تا خلاءهای ایجاد شده در زمینه کاهش مراوده اقتصادی با دیگر کشورها را بتوان از منابع این منطقه پُر کرد.

تقویت روابط با کشورهای آمریکای لاتین می‌تواند به دولت در غلبه بر جنگ اقتصادی آمریکا کمک کند. همکاری با دیگر کشورهای چپ‌گرای آمریکای لاتین همچون کوبا و نیکاراگوئه که با فشارهای آمریکا نیز روبه‌رو بوده‌اند، نفوذ راهبردی ایران را در این منطقه افزایش خواهد که بعدها به نفع ارتقای جایگاه جهانی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد. باید راهبردی منسجم برای تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای آمریکای لاتین تدوین و بسرعت اجرایی کرد تا بتوان از این فرصت مغتنم در دوران تحریم بهره مناسب برد.

در این میان، گسترش همکاری‌ها با دیگر کشورهای مهم آمریکای لاتین از جمله برزیل، آرژانتین، شیلی و مکزیک که خواهان روابط گسترده اقتصادی با ایران هستند نیز حائز اهمیت است. البته آمریکا به دلیل نفوذ بر دولتهای این کشورها ممکن است مانع‌تراشی کند اما باید این گزینه تعامل را امتحان کرد چون قطعاً در این شرایط اقتصادی نامناسب کشورها، اقدامی برد- برد خواهد بود.

کشورها در این شرایط سخت اقتصادی به دلیل شیوع کرونا، قطعاً به دنبال رفع نیازهای اقتصادی خود هستند؛ بنابر این گزینه تقویت مراودات با اقتصادهای مهم آمریکای لاتین هرچند با فشارهای آمریکا روبه‌رو بوده، ارزشش را دارد. امروز دنیای تعامل و مراوده کشورهاست؛ بنابر‌این فشارهای آمریکا نمی‌تواند برای همیشه مثمرثمر باشد به همین دلیل باید زمینه برای افزایش تعاملات با کشورهای مهم آمریکای لاتین فراهم شود.